منطقه در محاصره جنگ سرد جدید اعراب

دیپلماسی ایرانی: جنگ نیابتی تلخی در خاورمیانه به راه افتاده است. جنگی که دامنه اش از عراق تا لبنان است و به منطقه شمال آفریقا، شبه جزیره سینا و صحرای غرب مصر و اکنون به لیبی هم رسیده است. اگرچه خطر داعش و دیگر گروه های افراطی برای تمام دولت ها و رسانه ها مشخص شده است، این خشونت ها ناشی از مبارزه ی تند و زننده میان قدرت های منطقه ای است که در خاورمیانه نقش ایفا می کنند. فرض رایج درباره ی خاورمیانه این است که این منطقه براساس خطوط فرقه ای سنی ها علیه شیعیان تقسیم شده است. اما رقابت دیگری که با این مسئله همزمان شده است، جنگ قدرت میان گروه های سنی است. حمله ی هوایی اخیر مصر و امارات به شبه نظامیان اسلام گرا در لیبی فقط یک جلوه از رقابت برای رهبری میان ترکیه، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی می باشد.

تمام این کشورها به درگیری ها در عراق، سوریه، مصر، بحرین و اکنون لیبی به عنوان راهی برای تقویت قدرت و رهبری خودشان در منطقه می نگرند. با این حال، این رقبای منطقه ای به ندرت به اهداف خود رسیده اند و در عوض به افزایش خشونت ها، درگیری های سیاسی، قطبی شدن منطقه و عمیق تر شدن مشکلات کشورهایی که قصد نفوذ در آنها را داشتند، دامن زده اند. اگر ایالات متحده میانجیگری نکند، این بحران ها تنها وخیم تر می شوند. تلاش باراک اوباما برای رهایی ایالات متحده از درگیری های متعدد خاورمیانه، تنها موجب افزایش رقابت ها در منطقه شده است. به طور کلی هرج و مرج در عراق، جنگ داخلی سوریه، فروپاشی پرشتاب لیبی و سقوط حسنی مبارک، همه نشان دهنده ی شکست رهبری آمریکا است.

در نتیجه متحدین منطقه ای واشینگتن به این نتیجه رسیده اند که باید روی پای خود بایستند و در منطقه براساس نیازهای ژئوپولیتیکی و منافع خودشان عمل کنند. این مسئله منجر به گسترش درگیری ها در مصر، سوریه، فلسطین و در حال حاضر لیبی شده است. برای مشخص شدن بحث به ترکیه نگاه می کنیم. سیاست خارجی فعال آنکارا در دهه ی حاضر باعث بهبود جایگاه این کشور در منطقه شده است، اما اعتبار این کشور به عنوان نتیجه ای از اقدامات در مناطق پرچالش به دست آمده است. بعد از آن که حزب عدالت و توسعه در سال 2002 به قدرت رسید، حمایت های مالی، دیپلماتیک و سیاسی زیادی از دولت بشار اسد در سوریه صورت داد، ولی در سال های اخیر ترکیه نقش رهبری را برای تغییر حکومت سوریه ایفا کرده است. با عدم تمایل به مداخله ی نظامی در سوریه و عدم توانایی برای راضی کردن ایالات متحده به این کار، ترکیه چشم خود را به روی فعالیت گروه های افراطی مخالف اسد در خاک خود، بست.

در مصر هم، بعد از کودتای جولای 2013 عبدالفتاح السیسی، دولت ترکیه مخالفتش با این اقدام را اعلام کرد. ترکیه دارای تاریخی طولانی از مخالفت با مداخلات نظامی است و رجب طیب اردوغان براساس جهان بینی اش به دنبال تامین همبستگی مسلمانان در سیاست خارجی ترکیه می باشد. جنگ لفظی به وجود آمده میان آنکارا و قاهره بعد از آن به وجود آمد که دولت ترکیه از اخوان المسلمین و شبکه ی تلویزیونی آنها حمایت کرد. با وجود همبستگی افکار عمومی ترکیه با مردم فلسطین، آنکارا در جریان جنگ اخیر غزه، از حماس حمایت کرد و به همین دلیل دامنه ی جنگ و درد و رنج مردم هم افزایش یافت. همچنین این مسئله منجر به تیره و تار شدن روابط ترکیه با مصر، عربستان سعودی، امارات و اسرائیل شده است.

همانند ترکیه، قطر هم در قبال مشکلات منطقه ای رویکردی پوپولیستی داشته است. رویکردی که موجب نوسان در حمایت از گروه های افراطی شده است. رهبری قطر خواهان مقاومت در برابر فشارهای سعودی ها برای حمایت از سیاست های منطقه ای آنها در قبال ایران، مصر، غزه و سوریه است. عربستان در حال حاضر به دنبال ارائه مشوق هایی به قطر می باشد،  به همین خاطر هیئتی بلندپایه به این کشور فرستاده است. این درحالی است که پیش از این استفاده از چماق که همان خروج سفرای شورای همکاری خلیج فارس از قطر بود، شکست خورد. قطر در حمایت از گروه های شبه نظامی سوریه و عراق، تدبیر کمتری در مقایسه با دیگر کشورها داشته و به طور رسمی بودجه ای برای حمایت از گروه های اسلام گرا در سوریه اختصاص داد و کمکی خصوصی هم به گروه های نظیر جبهه النصره و حامیان القاعده در سوریه داشته است.

منبع: فارن پالیسی / ترجمه : حسین هوشمند