مذاکره آری، آشتی خیر

دیپلماسی ایرانی: در بحبوحه بحران ها در اوکراین و غزه، بزنگاه مهمی در مذاکرات هسته ای بین ایران، ایالات متحده و شرکای بین المللی اش کمتر مورد توجه قرار گرفت و آن تمدید چهار ماهه زمان این گفت و گو ها بود. باتوجه به پیچیدگی موضوعاتی که دو طرف نیاز به حل آن دارند- به خصوص چگونگی ظرفیت غنی سازی در ایران-  عدم دستیابی به توافق غیر قابل انتظار نبود.

اما در زیر پوسته این مذاکرات، یک مساله مهم نهفته است: توافق هسته ای چه معنانی برای روابط ایران و غرب به خصوص رابطه با آمریکا دارد؟ این پرسش- و پاسخ احتمالی آن که بهبود روابط ایران و آمریکاست- به طرز عجیبی تندروها در تهران و تل آویو را در میسر دنبال کردن یک هدف قرار می دهد.

برای تندروها در ایران، از سرگیری رابطه با غرب با یک تهدید موجودیتی پیوند خورده است.خصومت ورزی با ایالات متحده یکی از ارزش های انقلابی در ایران به شمار می رود. علیرضا نادر، تحلیلگر موسسه راند می گوید که این دشمنی نماد انقلاب اسلامی ایران  است.

مئیر جاودانفر، تحلیلگر امور ایران و اسرائیل نیز بر این باور است که ایستادگی در برابر آمریکا به منزله اکسیژن برای تندروهاست. تندروها نمی خواهند آمریکا در انظار ایرانیان چهره ای مثبت داشته باشد. حتی زمانی که اوباما نیز دست دوستی به سوی ایران دراز می کند، تندروها نگران می شوند. به بیان دیگر توافق هسته ای پیامدهای روشنی برای تندروها به همراه دارد. محافظه کاران در ایران همچنان نیز بر این عقیده اند که هدف دیپلماسی آمریکا در قبال تهران، تغییر رژیم است.

روابط گرمتر بین ایران و آمریکا همگام با لغو تحریم ها درهای ایران را به روی جامعه بین المللی باز می کند. برای اغلب ایرانیان، مانند حسن روحانی، رئیس جمهور میانه رو این یک عیب نیست. اما محافظه کاران  بر این عقیده اند که اینگونه از قدرت نرم آمریکا یک تهدید دراز مدت پیش روی انقلاب است. به همین دلیل در ماه های اخیر اقداماتی در جهت تضعیف دولت روحانی انجام شده است.

تندروها گمان می کنند که توافق هسته ای یک پیروزی سیاسی را در اختیار روحانی قرار می دهد که از طریق آن می تواند در دیگر عرصه های سیاست خارجی که هم اکنون در کنترل اش نیست نیز مانور دهد. کالین کال، استاد دانشگاه جورج تون و دستیار سابق پنتاگون در امور ایران می گوید  تا کنون دولت تنها پرونده هسته ای را در اختیار داشته است . به گفته او هر چند توافق هسته ای برای قدرت گرفتن تمام عیار روحانی کافی نیست اما این موافقتنامه می تواند موضع سیاسی دولت روحانی را تقویت کند به خصوص در زمانی که انتخابات مجلس شورای اسلامی پیش رو است.

هرچند  پیروزی انتخاباتی روحانی نشانه اجماع فزاینده در ایران برای عادی سازی روابط با غرب است، به نظر نمی رسد تغییرات اساسی نزدیک باشد. حتی در صورت حصول توافق نهایی نیز به نظر نمی رسد تندروها بخواهند تغییری جدی در روابط ایران و آمریکا حاصل شود.

در حالی که تندروها از تهران گرفته تا تل آویو دلایل متفاوتی برای مخالفت با گرم تر شدن روابط ایران و غرب دارند،هر دو طرف با از سرگیری این روابط تهدید می شوند.

رهبران سیاسی اسرائیل نیز دلایل دیگری برای مخالفت با توافق دارند. برخی به خصوص بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی بر این باورند که ایران هسته ای تهدیدی موجودیتی برای اسرائیل به شمار می رود و باید به هر طریق مانع ادامه این فعالیتها شد. در بدترین حالت، پتانسیل هسته ای شدن ایران به تهران اجازه می دهد وزن بیشتری در منطقه داشته باشد و در نتیجه انعطاف استراتژیک ر‍ژیم صهیونیستی را کاهش می دهد. به همین دلیل رهبران نظامی اسرائیل باید در مورد اقدام نظامی در منطقه خوب فکر کنند.

اما باوجود تمامی مخالفت هایی که با توافق هسته ای انجام می شود، این به این معنی نیست که مذاکرات شکست می خورد. برای مثال باوجود اینکه گروهی در ایران به هیچ وجه خواستار توافق هسته ای نیستند، اجماعی نسبی می گوید توافق برای بهبود وضعیت اقتصادی مورد نیاز است. کاهش نرخ تورم و بیکاری به لغو تحریم ها نیاز دارد که تنها از طریق توافق هسته ای میسر است.

اکنون چالش پیش روی تندروها محدود کردن پیامد های توافق برای خودشان است. آنها شاید بتواند ارتباط های محدود با غرب را بپذیرند اما رابطه دراز مدت به نفع شان نخواهد بود.جاودانفر می گوید، اگر توافق هسته ای در آینده شکل بگیرد، تندرها برای ایجاد سدی را در راه روابط بهتر با غرب به خصوص ایالات متحده به تکاپو می افتند.

منبع:نشنال اینترست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 13 مرداد 1393 / انتشار مجدد: دوشنبه: 20 مرداد 1393