عذرخواهی مشروط انگلیس از ایران بابت کودتای 28مرداد
«وزارت خارجه باید در زمان و مکان مناسب به نقش انگلیس در کودتای 28مرداد اعتراف کند»، «سفارت انگلیس در ایران بازگشایی شود»، «گفت وگوها ادامه یابد.»، «به روحانی باید اعتماد کرد» و... اینها بخش هایی از توصیه های کمیسیون امورخارجه پارلمان بریتانیا (مجلس عوام) به دولت در رابطه با سیاست انگلیس در قبال ایران است که 14 جولای در گزارشی با عنوان «سیاست بریتانیا در قبال ایران»، منتشر شد؛ گزارشی 53صفحه ای که بسیاری از مسایل مطرح بین ایران و انگلیس از کودتای 28مرداد تا توافق اولیه بین ایران و 1+5 را در بر می گیرد. اولین گام های این گزارش در اولین ماه سال میلادی امسال، تنها اندکی بعد از شروع دوران ریاست جمهوری روحانی و توافق اولیه بین ایران و گروه 1+5 آغاز شد و در آخرین روزهای دور نهایی مذاکرات در وین، منتشر شد. کمیسیون روابط خارجه مجلس عوام بریتانیا در جریان این گزارش، گفت وگوهای مفصلی با شخصیت ها و کارشناسان حوزه ایران انجام داده که در جایگاه خود بسیار شنیدنی است؛ گفت وگوهایی که گاه با نقدهایی به دولت انگلیس همراه است. خواه این گزارش توسط دولت انگلیس عملی شود خواه نه، آنچه نمی توان از آن چشم پوشید این است که حداقل در ظاهر، این گزارش با حسن نیت همراه است و با لحنی متفاوت تر، ملایم تر از آنچه معمولا از انگلیس انتظار می رود به نگارش درآمده است. به بهانه انتشار این گزارش، «شرق» گفت وگو اختصاصی با «ریچارد اوتاوای» رییس کمیسیون امور خارجه مجلس نمایندگان بریتانیا داشته تا نگاهی به برخی از مسایل مطرح شده در گزارش داشته باشند؛ گفت وگویی که در ابتدا قرار بود مفصل تر از این باشد و به صورت مبسوط به تمامی مسایل پرداخته شود اما متاسفانه به خاطر حضور «ریچارد اوتاوای» در اوکراین برای حل وفصل مساله سقوط هواپیمای مالزی تنها به موارد زیر خلاصه شد.
گزارش بسیار جامع است و تقریبا تمامی مسایل بین ایران و بریتانیا را از گذشته تا به امروز در بر می گیرد. اجازه دهید با این سوال کلی شروع کنم که شما در این گزارش دقیقا به دنبال چه هستید و چه هدفی دارید؟
گزارش، برداشت ها و الزامات سیاست انگلیس در قبال ایران را مورد بررسی قرار می دهد. آن هم در زمانی که تغییر سیاسی در تهران منجر به پیشرفت در دستیابی به سازش با ایران بر سر برنامه هسته ای آن شده است.
گزارش 14 جولای، زمانی که آخرین دور مذاکرات در وین در حال انجام بود، منتشر شد؛ یعنی کمتر از یک سال بعد از آغاز ریاست جمهوری حسن روحانی و تقریبا یک ماه مانده به سالگرد کودتای 28 مرداد. پرسش این است که چرا در این زمان گزارش را منتشر کردید، آیا می خواهید از این طریق چیزی به دولت انگلیس، جامعه بین الملل، مذاکره کنندگان، یا ایران و... بگویید.
حس گسترده و همه گیری وجود دارد مبنی بر اینکه چشم انداز رسیدن به یک توافق بلندمدت بر سر برنامه هسته ای ایران بیش از هر زمان دیگری است؛ امری که در صورت تحقق می تواند باعث فرونشاندن ترس از امنیت منطقه شود. حسن روحانی امیدوار است با مجاب کردن غرب به لغو تحریم ها شرایط زندگی را بهبود ببخشد؛ که این خود به معنای این است که او باید با اعضای 1+5 یعنی اعضای دایمی شورای امنیت سازمان ملل و آلمان مذاکره کند. ما معتقدیم که او حقیقتا متعهد است تا به یک توافق پایدار دست یابد. هرچند او باید به وسیله عملکردش مورد قضاوت قرار گیرد و نه حرف هایش. بنابر (گزارش) آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران مفاد توافق اولیه شش ماهه را به انجام رسانده است. توافق اولیه ای که فعالیت های هسته ای ایران را در عوض تسهیل برخی از تحریم ها که در حال آسیب رساندن به اقتصاد ایران است، محدود کرده است. هرچند ایران و شش قدرت جهانی موفق نشدند تا ضرب الاجل 20 جولای که خود تعیین کرده بودند، به توافق بلندمدتی دست یابند اما توافق اولیه با اعمال برخی ملاحظات تمدید شد و گفت وگوها ادامه یافته است.
ما به این موضوع برخواهیم گشت، اما قبل از آن اجازه بدهید تا نظر شما را در مورد این جمله «رابطه بین انگلیس و ایران برای سال ها تیره وتار بوده است و از عدم اعتماد دو طرف رنج برده است» که در صفحه 3 گزارش به آن اشاره شده است، بدانم.
خب، رابطه ما تا امروز به بی اعتمادی و ترس از اینکه یک طرف در تلاش برای بی ثبات کردن طرف مقابل است، دچار بوده است. علاوه بر این، برداشتی از هر دو طرف وجود دارد مبنی بر اینکه منافع ما خیلی به ندرت می تواند با هم منطبق باشد. اما این رابطه می تواند با نقشی که ایران برای بازی در امنیت و ثبات منطقه انتخاب می کند و همچنین بالابردن استانداردهای حقوق بشر، توسعه یابد.
یکی از تصوراتی که ایرانی ها در مورد انگلستان دارند، این است که انگلیس همیشه دنباله رو سیاست های آمریکا بوده و هیچ وقت موضع مستقلی در رابطه با ایران نداشته است. برای مثال در مذاکرات هسته ای، انگلیس نقش کلیدی بازی نکرده است. نظر شما چیست؟
هدف مذاکرات هسته ای در نهایت رسیدن به توافقی بلند مدت با ایران است. بنابراین، حیاتی است که کشورهای موسوم به 1+5 با هم متحد باشند و به ایران هیچ یا اندک فرصتی برای بهره برداری از تفاوت بین آنها ندهند. همگرایی بین سیاست انگلیس و آمریکا در برابر ایران و برنامه هسته ای آن در حقیقت قدرت غرب و تاثیر آن بر تهران را تقویت کرده است.
موضوع مهم دیگری که شما مورد توجه قرار دادید سقوط دولت مصدق در سال 1953 و نقش کشور انگلیس در آن است. ذکر چنین مساله ای برای اولین بار در یک گزارش رسمی توسط پارلمان به نحوی به معنای تایید نقش بریتانیا در آن کودتاست. درست است؟
کمیسیون امورخارجه معتقد است وزارت خارجه باید خود را برای اعتراف به هرگونه نقش بریتانیا در سرنگونی نخست وزیر مصدق آماده کند.
شما همچنین به اعتراف در هر گونه نقش دولت انگلیس در سرنگونی نخست وزیر مصدق در 1953 اشاره کرده اید. این اعتراف و عذرخواهی چگونه و چه زمانی خواهد بود؟
همانطور که در بالا اشاره کردم این بستگی به اشتیاق ایران برای برداشتن گام های مشابه دارد.
جدا از بازگشایی سفارت انگلیس در تهران که مشخصا به آن در گزارش اشاره شده، انگلیس چه گام های عملی دیگری باید بردارد؟ چه انتظاری از ایران دارید؟
ایران به صورت بالقوه بازار بزرگی برای سرمایه گذاری و صادرات انگلیس است. روزی که دیپلماسی معمول دوباره برقرار شود، یعنی تحریم های تجاری لغو و اعتماد دوسویه ایجاد شود، دولت انگلیس باید امکان توسعه تجارت دوسویه و واردات گاز و نفت ایران را موردبررسی قرار دهد. این به این معنا خواهد بود که ایران باید دودلی خود در مورد نفوذ تجاری خارجی در کشور را کنار نهد و نسبت به سرمایه گذاری خارجی گشودگی بیشتری داشته باشد. در حال حاضر دولت انگلیس به خاطر شرایط نامناسب این مساله را نه ترویج می کند و نه حمایت.
در انتها، «دوطرفه و سازنده» عبارتی است که شما در توصیف رابطه ایران و انگلیس به کاربرده اید. منظورتان دقیقا از این عبارت چیست؟ آیا می توانیم این گزارش را به عنوان اولین گام در عصر جدید رابطه بین انگلیس و ایران در نظر بگیریم؟
کمیته امورخارجه پارلمان انگلیس این کلمات را در اشاره به رابطه ای که باید بین ایران و انگلیس وجود داشته باشد، به کار برده است. هرچند تا به امروز این چنین نبوده و رابطه ما بیشتر تیره وتار بوده و فاقد اعتماد.
نظر شما :