آینده افغاستان در آینه عراق

 واشنگتن و کابل باید اقداماتی صورت دهند تا اطمینان حاصل شود که افغانستان به سرنوشت عراق دچار نمی شود.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از مجله دیپلمات، دهم ژوئن بود که داعش، گروه وابسته القاعده کنترل موصل، دومین شهر بزرگ عراق را به دست گرفت. بعد از فلوجه این دومین شهر عراق بود که طی سال جاری میلادی به دست داعش افتاد. این شبه نظامیان همچنین راه باریک طولانی که از مرز سوریه تا مرکز عراق کشیده شده را تصرف کرده اند و اگر ارتش عراق نتواند این پیشروی ها را به عرق براند، داعش به زودی به تهدیدی جدی برای بغداد تبدیل خواهد شد.

در حالیکه دولت اوباما نگران سرنوشت عراق است، باید این را در نظر بگیرد که ممکن است در آینده ای نزدیک سناریوی کاملا مشابهی نیز در مورد افغانستان به اجرا درآید. افغانستان هنوز موافقنامه دوجانبه امنیتی با آمریکا که بر اساس آن تمام نیروهای آمریکایی تا پایان سال 2016 از این کشور خارج می شوند را امضا نکرده است. اگر تا آن زمان توانمندی نیروهای امنیتی افغان تقویت نشود و روابط با پاکستان بهبود نیابد، شهرهای اصلی این کشور - از جمله کابل- در برابر شبه نظامیان طالبان آسیب پذیر خواهند بود.

افغانستان پیش از این نیز در این شرایط قرار گرفته بود. پس از خروج نیروهای شوروی در سال 1989، چندین شهر اصلی افغانستان به سرعت به دست مجاهدین مستقر در پاکستان افتاد و تا ماه مه سال 1992 دولتی که از حمایت مسکو برخوردار بود سقوط کرد. اگر پاکستان با جنبش طالبان پاکستان به توافق برسد، تکرار این تجربه برای افغانستان بسیار محتمل است چراکه شورشیان طالبان بر تلاش های مربوط به سرنگونی دولت کابل متمرکز هستند.

در این سناریوی کابوس وار برای افغانستان، پاکستان تلاش خواهد کرد که همان نقشی را در افغانستان ایفا کند که ایران در عراق به عهده دارد و هر رژیمی که در کابل سرکار بیاید را به زیردست خود تبدیل می کند. پاکستان حتی می تواند تغییر لباس بدهد و با اعزام بخشی از نیروها و مقامات اطلاعاتی خود از طالبان در داخل افغانستان حمایت کند به تسخیر دولت کابل کمک کند. سابقه چنین اتفاقی هم وجود دارد: جنگ جلال آباد در سال 1989 که پاکستان به مجاهدین علیه دولت افغانستان کمک کرد. در طول دهه 1990 میلادی و پیش از جمله آمریکا در سال 2001، پاکستان مکررا مقامات اطلاعاتی خود را در حمایت از طالبان به کشور اعزام می کرد.

اما این سوال مطرح می شود که آیا پاکستانی ها از مخالفت آمریکا با تاسیس دوباره یک دولت طالبانی در افغانستان نمی ترسند؟ اگر بخواهیم صادق باشیم باید گفت تاجایی که خود کابل تا پس از 2016 سقوط نکند، احتمالا آمریکا با ترتیبات ذکر شده مخالفت نخواهد کرد.

احتمال اینکه آمریکا نیرویی برای مقابله با اقدامات طالبان اعزام کند، بسیار اندک است. یک دولت طالبانی که از سوی پاکستان کنترل می شود، کمترین خطر ممکن را خواهد داشت. ضمن اینکه، آمریکا اخیرا مبادله سرباز در رده های بالا با طالبان را داشت و همین مسئله نشان می دهد که واشنگتن می تواند خود را در جایگاه کار با طالبان ببیند یا دست کم حضور آنها در آینده افغانستان را تحمل کند. زمینه همین مسئله را می توان امروز آشکارا دید: علیرغم صدها حمله تروریستی در افغانستان، طالبان افغان هنوز در فهرست گروه های تروریستی وزارت کشور خارجه آمریکا قرار نگرفته اند.

با توجه به توافقنامه همکاری استراتژیک میان آمریکا و افغانستان، این توافقنامه می تواند حتی پس از قدرت گرفتن طالبان هم ادامه داشته باشد. به هر حال، این توافقنامه میان «جمهوری اسلامی افغانستان» و ایالات متحده است. بنابراین تا زمانیکه منافع آمریکا تهدید نشود، برای این کشور مهم نیست که چه کسی به قدرت برسد، البته تا زمانیکه پاکستان بر آن نظارت داشته باشد.

چه چیز می تواند این برنامه پاکستانی را بر هم بزند؟ دولت جدید افغان برای ممانعت از رویارویی با این سناریو باید چندین درس مهم از عراق بگیرد. نخست اینکه، باید مانع خروج کامل نیروهای نظامی آمریکا در پایان سال 2016 شود، چه از طریق لابی با کنگره و چه از طریق ترغیب مستقیم باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا که نمی خواهد چرخه مرگ عراق تکرار شود. حی اگر آمریکا تصمیم بگیرد که حدود چهار تا پنج هزار نیروی خود را پس از سال 2016 در افغانستان نگه دارد، ارتش این کشور از نظر روحی تقویت می شود و شانسش برای موفقیت علیه طالبان افزایش می یابد.

دوم اینکه افغانستان باید توانمندی نیروهای امنیتی خود را تقویت کند. بر اساس گزارش مقامات وزارت دفاع در سال 2011، افغانستان تنها 44 تانک و 109 وسیله نقلیه پیاده نظام داشته است. ارتش افغان برای دفاع از خود در برابر هرگونه حمله طالبان به خصوص به حمایت پاکستان، باید تسلیحات سنگین در اختیار داشته باشد. نیروی هوایی این کشور نیازمند هواپیماهای جنگنده است.

سوم اینکه دولت افغان باید در جهت ارتقا روابط با پاکستان اقداماتی صورت دهد و اسلام آباد را متقاعد کند که دولت کابل شریک بهتری نسبت به طالبان است. حال که آمریکا در حال خروج از این کشور است، چنین گامی بیش از هر زمانی مهم است. در حال حاضر پاکستان طالبان مهمترین اهرم پاکستان در برابر دولت افغان است. افغانستان باید پاکستان را متقاعد کند که گزینه های به مراتب بهتری هم وجود دارد.

پاکستان و افغانستان هر دو از متحدان اصلی غیر ناتو برای آمریکا هستند. همانطور که آمریکا در روابط مصر و اسرائیل نقش داشت، می تواند در پل زدن روی فاصله میان افغانستان و پاکستان نیز موثر واقع شود. آمریکا نمی خواهد ببیند که دستاوردهای 13 سال گذشته- انتخابات، آزادی بیان، آزادی زنان- با هرگونه غلبه طالبان بر کابل نابود شود. پس بگذارید سقوط موصل هزینه ای سنگین برای آمریکایی ها داشته باشد. آمریکا باید حالا اقدامی صورت دهد تا افغانستان پس از کاهش نیروهای آمریکایی به عراقی دیگر تبدیل نشود.