میراث اشتون برای ایران

دیپلماسی ایرانی: اتحادیه اروپا از ماه نوامبر یک مسئول سیاست خارجی جدید خواهد داشت. رادوسلا سیکورسکی، وزیر خارجه ضد کرملین لهستان هم اکنون آمادگی خود را برای جانشینی کاترین اشتون اعلام کرده است.

در حالی که این تغییر موجب می شود چهره جدیدی روی کار بیاید، کنار رفتن اشتون – که مسئولیت هماهنگی مذاکرات گروه 1+5 با ایران را بر عهده دارد- از این سمت نباید به عنوان یک عقب گرد تعبیر شود. بارونس به طور عمده ای روی مساله هسته ای ایران متمرکز بوده و باید از او به دلیل 4 سال طولانی که به چانه زنی در مورد این پرونده پرداخته تقدیر کرد. اما رئیس جدید هم می تواند دیدگاهی استراتژیک تر و توسعه یافته تر در مورد روابط اتحادیه اروپا با ایران داشته باشد.

در منطقه بحران زده خاورمیانه باتوجه به نیاز فزاینده اتحادیه اروپا به منابع نفت و گاز و بحران اخیر در اوکراین، ایران کشوری مهمی به شمار می رود. در صورتی که اروپا زودتر از این ها با ایران وارد تعامل شده بود، اعتماد بیشتری برقرار می شد و می توانست نتیجه های بهتری برای مذاکرات به همراه داشته باشد. موقعیتی که اشتون و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در جریان مذاکرات ماه گذشته در وین به آن دچار شدند و سعی کردند با نشست دوجانبه استانبول آن را جبران کنند گواهی بر این مدعاست که همچنان روند دشواری پیش رو است، هرچند که سال گذشته یک توافق هسته ای مقدماتی به دست آمد.

شکنندگی مذاکرات ادامه دارد زیرا اروپا نتوانسته است به طور کامل از گشایش دیپلماتیکی که پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی در ایران ایجاد شد، استفاده کند. به جای آن اروپا روی مذاکرات هسته ای متمرکز است و هرگونه توسعه روابط را به توافق هسته ای نهایی گره می زند.

با نگاهی عادلانه می توان گفت که این تنها گناه اشتون و بخش اقدام خارجی اتحادیه اروپا که او ریاست اش را بر عهده دارد، نبوده است. در سیستم اتحادیه اروپا، شورای اروپایی نماینده کشورهای عضو اتحادیه اروپاست نه بخش اقدام خارجی اتحادیه اروپا که تمامی تصمیم گیری های کلان را در بحث سیاست خارجی بر عهده دارد. این درست است که برخی کشورهای تاثیرگذار شورای اروپایی از جمله انگلیس و فرانسه موضع سرسختانه ای علیه ایران دارند. با این حال دیگر کشورها نظیر سوئد، فنلاند، اتریش، ایتالیا، اسپانیا، لهستان و اکنون آلمان دیدگاه روشنفکرانه تری در مورد تعامل با ایران دارند. اما بخش اقدام خارجی اتحادیه اروپا همچنان محاظفه کار تر است و تمایل بیشتری به رویکرد انگلیس و فرانسه دارد.

حتی تحت چنین شرایطی نیز این بخش می تواند ابتکار عمل های بیشتری را در مورد ایران به کار ببندد که شامل اعزام هیات های اروپایی به تهران است. گشایش دفتری برای اتحادیه اروپا نیز یکی دیگر از این موارد به شمار می رود. البته اکنون بخش اقدام خارجی اتحادیه اروپا در این مورد توپ را به زمین شورای اروپایی انداخته است.

این در حالی است که سفر  اخیر کاترین اشتون به ایران و برخی دیدارهای حاشیه ای او سر و صدای زیادی به راه انداخت. به نظر می رسد که او درک صحیحی از قدرت قوه قضاییه در ایران نداشت. هرچند این ملاقات توانست برای او یک پوشش در مقابل منتقدان گفت و گو با ایران در اتحادیه اروپا ایجاد کند، هنوز هم توانایی اشتون در مورد تعامل با ایران در زمینه های غیر هسته ای، مورد سئوال است. به بیان دیگر تمرکز همه جانبه اروپا بر مساله هسته ای ایران این اتحادیه را از پرداختن به موضوعات دیگر غافل کرده است.

این در شرایطی است که بخشی که اشتون مسئولیت آن را دارد باید به طور جدی با پارلمان اروپا و افکار عمومی مردم اروپا وارد تعامل شود و مزایای از سرگیری روابط با ایران را شرح دهد. این رویکرد در دوره ریاست اشتون دنبال نشد و حتی پارلمان اروپا قطعنامه ای را در مورد ایران تصویب کرد. اما اگر اروپا با ایران وارد تعامل گسترده تری شود، به نقش رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مذاکره با ایران نیز کمک خواهد کرد.

به همین دلیل مسئول جدید سیاست خارجی اروپا باید به دنبال تعامل با ایران در موضوعاتی فراتر از مساله هسته ای باشد. این رویکرد می تواند به حل مساله هسته ای ایران نیز کمک کند.

منبع: لوب لاگ/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10