رجوع به دفترچه رونالد ریگان

دیپلماسی ایرانی: هرچند مذاکرات هسته ای به طور رسمی بین ایران و پنج عضو دایم شواری امنیت و آلمان انجام می شود، اما واقعیت این است که مذاکرات اصلی بین ایران و آمریکا در جریان است و حتی می تواند تصویری را تجسم کرد که در آن دیپلمات های ایرانی و آمریکایی پشت درهای بسته مشغول تدوین پیش نویس توافقنامه نهایی هسته ای هستند.

مواضع و رویکرد های مذاکره ای تمامی طرف ها نشان می دهد که آنها برای دستیابی به یک توافقنامه عزمی راسخ دارند. مذاکرات به طور محرمانه پیش می رود و مذاکره کنندگان نیز ابراز خوش بینی محتاطانه ای در مورد پیشرفت این گفت و گو ها دارند. زمانی که آمریکا به دلایل سیاست داخلی از صدور ویزا برای سفیر جدید ایران در سازمان ملل خوددداری کرد، واکنش ایرن قابل توجه بود. از سوی دیگر در جریان رای گیری اخیر در سازمان ملل در مورد اقدامات روسیه در اوکراین نیز تهران طرف مسکو را نگرفت و این درحالی است که همواره چنین می کرد. تمامی این موارد ، فرصت هایی واقعی هستند که می توانند به به دست آمدن یک نتیجه مثبت در مذاکرات هسته ای تا پیش از پایان ضرب الاجل شش ماهه منتهی شوند.

اما چه شد که آن چیزی که تا یک سال قبل غیر قابل تصور می نمود به یکباره امکانپذیر شد؟ در ایران تصمیم گیری نهایی در زمینه سیاست خارجی بر عهده رهبری عالی جمهوری اسلامی است و در آمریکا نیز باراک اوباما کنترل سیاست خارجی را بر عهده دارد. اما نوع اقدامات و تصمیم گیری های تهران و واشنیگتن در این زمینه ناشی از جهان بینی شخصی ، رویکرد پیچیده، عوامل تاریخی، دیپلماتیک و فرهنگی و سنتی است و یک روند بروکراتیک نیز بر روند تصمیم گیری ها تاثیر می گذارد.

ایرانیان خود را از تمدنی کهن می دانند. اما در عین حال به طور تاریخی حس ناامنی  داشته اند. این زمینه فکری با تحولات چند ساله اخیر و مداخله نظامی غرب در عراق و افغانستان تشدید شده است.

در حال حاضر به نظر می رسد کشورهای طرف مذاکرات هسته ای با ایران به درک مشترکی در این زمینه رسیده اند که ایران با چه چالش هایی مواجه است و چه می خواهد.

ایران همواره تاکید می کند که در برنامه های هسته ای خود به دنبال اهداف صلح جویانه است. در صورتی که جامعه بین المللی به دنبال همکاری ایران است باید به حقوق هسته ای این کشور احترام بگذارد. خوشبخانه  و به خصوص پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران، صداهایی در آمریکا و دیگر کشورهای جهان به گوش می رسد که خواستار تعامل با تهران در سطوح عالی هستند. این آغاز روند معناداری است که می تواند به تعدیل تفکر سنتی ایران کمک کند.

به نظر می رسد که ایران برای توافق آماده است. مقامات تهران می خواهند با لغو تحریم ها اوضاع اقتصادی را بهبود بخشند. اما آمریکایی ها نیز که در طرف دیگر میز مذاکره نشسته اند، برای توافق آماده اند.آمریکایی ها به طور کلی به جهان از منظر توازن قدرت و سهم خود در ایجاد آن می نگرند. در صورتی که مجادله با ایران ادامه داشته باشد، احتمال در گرفتن جنگی دیگر در خاورمیانه وجود دارد و در این صورت توازن قدرت در منطقه از بین می رود. از سوی دیگر در حالی که نیروهای آمریکایی از عراق خارج شده اند و به زودی افغانستان را نیز ترک خواهند کرد، لزوم تعامل با ایران بیش از هر زمان دیگری خود نمایی می کند. آمریکا باید با ایران وارد مذاکره شود تا از شکست تلاش هایی که در یک دهه اخیر در عراق و افغانستان انجام داده، جلوگیری کند.  

همچنین در شرایطی که تنش ها بین آمریکا و عربستان سعودی در حال افزایش است و مسکو و واشینگتن  با هم در گیری شده اند و از سوی دیگر اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به منابع انرژی روسیه است، ایفای نقش ایران به عنوان قدرت متوازن کننده ضروری است.  

آنچه که آمریکا و جامعه بین المللی به آن نیاز دارد این است که یک صفحه از دفترچه رونالد ریگان، رئیس جمهور اسبق آمریکا را به امانت بگیرند که می گفت اعتماد کنید اما بررسی کنید.

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10

انتشار اولیه: دوشنبه 8 اردیبهشت 1393/ بازانتشار: شنبه 13 اردیبهشت 1393