اندکی صراحت به خرج دهید آقای رئیس جمهور

دیپلماسی ایرانی :رئیس جمهور ایالات متحده، باراک اوباما در آسیا است. سفری برای اطمینان دادن به متحدان آمریکا در خصوص سخنان پیشین وی مبنی بر اهمیت دادن به اسیا و تلاش برای ایجاد تعادل در سیاست های امریکا در سطح جهانی. با وجود اینکه وی تلاش می کند به همگان اینگونه القا کند اما حوادث دیگر مناطق بین المللی شک و تردیدهایی را در خصوص میزان اجرایی بودن این طرح وی ایجاد کرده است. این مساله من را نگران می کند که تمام تلاش هایی که او در این سفر می کند به وعده های بسیار و سخنرانی های رنگین محدود خواهد شد و این در حالی خواهد بود که وی اندک تعهدی از میزبان های خود دریافت نخواهد کرد.

این سفر هم مانند بسیاری از سفرهای دیگر در میانه شک و تردید به اعتبار ایالات متحده رخ می دهد. اگر امریکا و ناتو برای کمک بیشتر به اوکراین کاری نکنند، این سهل انگاری چه مسائلی را متوجه تعهد ما به توافقنامه های جاری در خصوص دریاهای جنوب و شرق چین می کند؟ سوال دیگر هم این است که اگر ایالات متحده کاری برای حل بحران در اوکراین و یا سوریه بکند ، این تلاش ها چه پیامی برای متحدان امریکا در منطقه اسیا دارد در خصوص توانایی اوباما برای تبدیل کردن این منطقه به اولویت نخست در حالی که هرلحظه ممکن است که حوادث در سایر نقاط باز هم توجه اوباما را به جلب کند؟ مهم نیست که ایالات متحده چه می کند اما مساله اینجاست که پرسش در خصوص قدرت باقی مانده در چنته ایالات متحده و استراتژی های این کشور باز هم به ذهن شرکای اسیایی ما خطور کرده است.

حقیقت این است که این بحث ها در خصوص اعتبار ایالات متحده، نوعی حس حماقت به من می دهد. برای آماتورها، ایالات متحده هنوز همان کشوری است که قدرتمندترین ارتش در جهان را به خود اختصاص داده و این میزان قدرت همچنان به روال خود باقی خواهد ماند. شاید یکی از این متحدان در خصوص قدرت تعادل منطقه ای تا حدودی در آینده شک و تردید کند اما این مساله برای این بازه زمانی هیچ معنایی ندارد. اگر  قدرت نظامی در حال افزایش چین ، به تمام معنا تا این اندازه به مرحله هشدار رسیده است چرا کشورهایی چون ژاپن ، کره جنوبی و استرالیا نباید برای افزایش قدرت نظامی خود کاری بکنند؟ پاسخ در این است که یا این کشورها تا این اندازه که تظاهر می کنند نگران نیستند و یا گمان می کنند که عموسام در هر شرایطی از آنها مراقبت خواهد کرد. به نظر می رسد که انتقاد از توانایی ایالات متحده آسان تر از خرید تسلیحات نظامی باشد.

هیچ شکی نباید در جدیت ایالات متحده در خصوص استراتژی ایجاد تعادل وجود داشته باشد چرا که منافع ملی امریکا لزوم نگاه متمرکزتر به اسیا در چندسال آتی را توجیه می کند. اقتصاد در حال رشد امریکا و ظهور چین به عنوان یک قدرت اقتصادی به پاسخ صریح امریکا نیاز دارد. اعتبار تعهد امریکا به اسیا به آنچه که از زبان روسای جمهور می شنویم و یا تعدد سفرهای آنها به این منطقه ربطی ندارد اما به این مساله بستگی دارد که تا چه اندازه دیگر کشورها  اعتقاد دارند که نفع ایالات متحده هم در سرمایه گذاری و حضور در اسیا است. اگر واقعا حضو موثر و استراتژیک امریکا در منطقه اسیا به نفع ایالات متحده نباشد، هیچ سخنرانی جذاب و یا دست دادن های مقابل دوربین خبرنگاران نمی تواند غیر این را به شرکای اسیایی ما اثبات کند.  

اوباما باید وقت بسیاری را در اسیا گذرانده و به مقام های این کشور توضیح دهد که چرا حفظ حضور امنیتی امریکا در اسیا در چارچوب تامین منافع ایالات متحده است . این سیاست به دلیل حس بشردوستی امریکا نیست بلکه در منافع ایالات متحده ، جغرافیای سیاسی و ارزوهای طولانی مدت امریکا در باقی ماندن به عنوان یک هژمونی منطقه ای در اسیا ریشه دارد. اگر چین به توسعه قدرت نظامی خود ادامه دهد ، شاید روزی به جایگاهی برسد که به دنبال اثبات هژمونی خود در اسیا برآید. امریکا به دنبال ممانعت از این اتفاق است چرا که تعادل قدرت در اسیا ،پکن را وادار می کند که توجه بسیار زیادی به مسایل منطقه ای کرده و البته در دخالت در امور سایر کشورها هم حذر کند. شاید گفتن این جملات چندان سیاسی و دیپلماتیک نباشد اما هدف بلندمدت سیاست ایجاد توازن در آسیا در حقیقت محدود کردن و در محاصره نگاه داشتن بیشتر چین است. این همان چیزی است که چینی ها هم به خوبی درک کرده اند.

علاوه بر این، ایالات متحده در تشویق به عدم تکثیر تسلیحات هسته ای در آسیا هم منفعت هایی دارد. چین در حال حاضر از چهار طرف با کشورهای دارای تسلیحات هسته ای محاصره شده است : روسیه، پاکستان، هند و کره شمالی. چند کشور دیگر هم می توانند در صورت عدم اطمینان به حفظ امنیت خود توسط ایالات متحده به سمت هسته ای شدن حرکت کنند. تا زمانی که تشویق به عدم تکثیر تسلیحات هسته ای در زمره سیاست های خارجی امریکا باشد، این کشور با بقای در اسیا در حقیقت منافع استراتژیک خود را  حفظ می کند.

با استناد به تمام دلایلی که گفته شد ، شرکای آسیایی امریکا نباید تعهد این کشور به حضور نظامی در آسیا و تعهد امنیتی واشنگتن به متحدان اسیایی خود را زیر سوال ببرند. اگر اوباما به زبان ساده و مشخص و در عین صراحت به میزبان های اسیایی خود این نکته را یاداوری کند که حضور امنیتی امریکا مادر ثبات منطقه ای در اسیا در چند دهه گذشته بوده ، در حقیقت لطف بزرگی به همگان کرده است .

متاسفانه شاید این کار چندان هم برای اوباما اسان نباشد. من پیش از این هم تاکید کرده بودم که مدیریت رابطه با شرکای اسیایی در حقیقت چالشی جدی در چندسال آتی خواهد بود. امروز برخی متحدان امریکا روزهای تنش با یکدیگر را تجربه می کنند و در این شرایط اگر امریکا نگاه خود را متوجه مناطق دیگر کند و به اسیا نگاه تفقدامیزی نداشته باشد ، اسیایی ها از این بی مهری و عدم توجه به خود به ستوه خواهند امد. اگر امریکا باز هم توجه خود را به سمت اسیا معطوف داشته و کارهای بیشتری انجام دهد سپس متحدان این کشور، واشنگتن را متهم می کنند که در حال دوباره نظامی سازی منطقه و تهدید به راه اندازی جنگ سرد جدیدی است .

من فکر می کنم که اوباما این هفته در آسیا بسیار خوب عمل خواهد کرد. او بیشترین تلاش های خود را برای اطمینان دادن به میزبان هایش در خصوص اینکه امریکا بنای بیشتر وقت و انرژی گذاشتن در اسیا را دارد، خواهد کرد و البته هرگونه ارتباط میان این برنامه ها و تلاش برای مهار چین را هم رد خواهد کرد. او قطعا در میان سخنانش تاکید خواهد کرد که به دنبال اسیایی باثبات و امیخته به صلح است که در آن تمام کشورها هر روز ثروتمندتر از گذشته شده باشند. علاوه بر این ، او تلاش خواهد کرد متحدان اسیایی خود را مطمن سازد که واشنگتن هنوز پشت سر آنها است و البته به گونه ای عمل نخواهد کرد که به تشدید تنش در منطقه منتهی شود.

با اینهمه من فکر می کنم که زمان صحبت کردن با میزبان ها با اندکی صراحت بیشتر هم فرارسیده است. اوباما باید به دلایلی که در بالا گفته شد به میزبان های خود در خصوص تعهد امریکا به آسیا و ممانعت از تسلط هژمونی چین بر این منطقه هم تضمین دهد اما همزمان میزبان های اوباما باید متوجه باشند که قرار نیست امریکا به این کشورها بیش از خود این کشورها اهمیت دهد. امریکا باید به این کشورها هشدار دهد که با وجود آنکه امریکا ترجیح می دهد شبکه ای از متحدان قوی و مورد اطمینان آسیایی را برای خود نگاه دارد اما در شرایطی که مجبور شود می تواند بدون این متحدان هم به کار خود ادامه دهد. کمک به حفظ توازن قدرت در آسیا شاید در زمره منافع ما باشد اما اسان و سهل نیست. امیدوارم که اوباما به جای سفر کردن به آسیا برای دست دادن با همتاهای خود مقابل دوربین خبرنگاران ،از انها هم سوال کند که قرار است چه کارهایی برای امریکا و البته برای تامین منافع کشورهای خود انجام دهند؟

منبع: فارن پالیسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه:جمعه 5 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: پنجشنبه 11 اردیبهشت 1393