اشتون تسهیل کننده روابط ایران و اروپا

دیپلماسی ایرانی: کاترین اشتون متولد ۲۰ مارس ۱۹۵۶  و در خانواده ای از طبقه کارگر در لانک شایر  بریتانیا بدنیا آمد. او اولین عضو خانواده اش است که توانسته به دانشگاه راه پیدا کند. او در سال ۱۹۹۹ لقب عالی  بارونس را  از آن خود کرد. همچنین قبل از فعالیت سیاسی در کمپین خلع سلاح هسته ای فعالیت می کرد و تا مقام معاونت این سازمان پیش رفت. در زمان نخست وزیری تونی بلر معاون وزیر بود. در سال ۲۰۰۹ به عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا انتخاب شد. او پیش از این کمیسر عالی اتحادیه اروپا در امور تجارت و بازرگانی بود. او از سه سال پیش، مسئولیت هدایت گروه 1+5  را در گفت وگوهای هسته ای با ایران عهده دار شده و نقش نماینده تام الاختیار غرب را در توافق هسته ای ژنو میان ایران و پنج کشور عضو شورای امنیت را ایفا می کند.

کاترین اشتون بعد از خاوریرسولانا  دومین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست که در شش سال اخیر به تهران سفر می کنند. در این سفر هلگا اشمید معاون وی، استفان کلمنت دستیار ویژه و نیز مایکل مان سخنگوی وی اشتون را همراهی می کنند.

خلاصه ای از فعالیت های اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا یک اتحادیه اقتصادی، سیاسی است که از 28 کشور اروپایی تشکیل شده است. منشا اتحادیه اروپا به جامعه اقتصادی اروپا که در سال ۱۹۵۷ با توافقنامه رم بین ۶ کشور اروپایی شکل گرفت و صرفا یک اتحادیه اقتصادی بود باز می شود. از آن تاریخ با اضافه شدن اعضای جدید، اتحادیه اروپا بزرگ تر شد. در سال ۱۹۹۳، توافق ماستریخت چارچوب قانونی کنونی اتحادیه را پایه گذاری کرد. اتحادیه اروپادر سال ۱۹۹۹ واحد پول مشترکی به نام یورو را معرفی کرد که تاکنون در ۱۷ کشور جایگزین پولهای ملی شده است. اتحادیه اروپا با در سال 2011 میلادی ۵۰۰ میلیون شهروند  و با  تولید ناخالص داخلی 17.6 تریلیون دلار دست یافت.

۲۱ کشور از اعضای اتحادیه اروپا عضو ناتو

اتحادیه در حال حاضر بازار واحد مشترکی دارد که موارد زیر را در بر می گیرد: اتحادیه گمرکی، واحد پول یورو که تحت اداره بانک مرکزی اروپاست (تا کنون ۱۷ کشور آن را پذیرفته اند)، سیاست مشترک کشاورزی، سیاست مشترک تجارت و سیاست مشترک شیلات. سیاست مشترک خارجه و امنیت نیز به عنوان دومین ستون از سه ستون اتحادیه اروپا شکل گرفت. پیمان شنگن کنترل روادید را لغو کرد، ایست های گمرکی نیز در بسیاری از مرزهای داخلی برداشته شد و امکان رفت وآمد شهروندان اتحادیه اروپا برای زندگی، مسافرت، کار و سرمایه گذاری بیشتر شد. مهمترین نهادهای اتحادیه اروپا عبارتند از: شورای اتحادیه اروپا، کمیسیون اروپا، دادگاه اروپا، کنگره اروپا، شورای اروپا و بانک مرکزی اروپا . اصل و ابتدای پارلمان اروپا به دههٔ  ۱۹۵۰ باز می گردد و معاهده های پایه گذاری، از سال ۱۹۷۹ اعضای این اتحادیه توسط نمایندگان کشورهای عضور انتخاب می شوند. هر ۵ سال یکبار انتخابات بر گزار می شود که شهروندان کشورهای عضو اتحادیه اروپا می توانند در آن شرکت کرده، رای دهند. فعالیت های اتحادیه اروپا اکثر سیاست های عمومی را تحت پوشش قرار می دهد: از سیاست اقتصادی گرفته تا امور خارجه، دفاع، کشاورزی و تجارت. با این حال، گستره قدرت آن در حوزه های مختلف بسیار متفاوت است. در برخی حوزه ها اتحادیه مانند فدراسیون عمل می کند (برای مثال در مسائل پولی، کشاورزی، تجاری، محیط زیست و سیاستهای اقتصادی و اجتماعی) و در دیگر حوزه ها مانند یک سازمان بین المللی ( برای مثال در امور خارجه)

کشورهای عضو اتحادیه اروپا

اتریش ، بلژیک ، بلغارستان ، قبرس ، جمهوری چک ، دانمارک ، استونی ، فنلاند ، فرانسه ،آلمان ، یونان ، مجارستان ، ایرلند ،ایتالیا ، لتونی ، لیتوانی ،لوکزامبورگ ، مالت ، هلند ، لهستان ، پرتغال ، رومانی ، اسلواکی ، اسلوونی ، اسپانیا ، سوئد ،بریتانیا عضو این اتحادیه هستند. هم اکنون 5 نامزد رسمی ترکیه ، ایسلند ،  مونتنگرو ، صربستان و مقدونیه برای عضویت در اتحادیه درخواست کرده اند.

اعضای اتحادیه اروپا کاملا مقتدر و مستقل

 ( بیش از تمامی دیگر سازمانهای بین المللی غیر مستقل) در برخی حوزه ها، اتحادیه اروپا همچون فدراسیون یا کنفدراسیون عمل می کند. با این حال، از لحاظ حقوقی، کشورهای عضو "رئیس معاهده ها" هستند. بدین معنی که اتحادیه این قدرت را ندارد که بدون توافق اعضا و از طریق معاهده های بین المللی، از کشورها قدرت بگیرد و به قدرت خود اضافه کند. به علاوه، در بسیاری از حوزه ها، به خصوص حوزه های مهم و کلیدی مانند امور خارجه و دفاع، کشورهای عضو تنها از مقدار کمی از استقلال و اقتدار ملی خود صرف نظر کرده اند، به دلیل این ساختار منحصربه فرد اکثرا اتحادیه اروپا را پدیده ای بی نظیر تلقی می کنند.

پیدایش و تاریخچه

امپراطوری روم را که در مدیترانه متمرکز بود بنا به دلایلی چند نمی توان تمثیل مناسبی برای اتحادیه اروپا دانست: این دو نهاد سیاسی موقعیت جغرافیایی یکسانی نداشتند، امپراطوری روم بخشهایی از آفریقا و آسیا را شامل می شد، اما بخش وسیعی از آلمان، اسکاندیناوی، اسکاتلند و شرق اروپا را در بر نمی گرفت، امپراطوری روم با توسل به زور گسترش پیدا کرد، به وسیلهٔ ایالتی مرکزی کنترل می شد و از تعداد معدودی از ایده آلها و ساختارهای اتحادیه اروپا برخوردار بود.

توسعه های آتی و روابط نزدیک

ترکیه رسما نامزد پیوستن به اتحادیه اروپاست. آرمان های اروپایی  ترکیه از قرارداد آنکارا در سال ۱۹۶۳ آغاز شد. ترکیه مذاکرات مقدماتی را در ۳ اکتبر ۲۰۰۵ آغاز کرد. اما تحلیل گران معتقدند که نزدیکترین تاریخ ممکن برای به عضویت درآمدن ترکیه ۲۰۱۵ خواهد بود؛ زیرا ترکیه اصلاحات اجتماعی و اقتصادی بسیاری دارد که باید به انجام برساند و نیز بدین دلیل که پذیرش عضویت ترکیه مستلزم صرف هزینه های زیادی خواهد بود که در بودجه ۲۰۱۳-۲۰۰۷ جایی برای آن در نظر گرفته نشده است.

اعضای اتحادیه تجارت آزاد اروپا کشورهای نروژ، ایسلند و لیختن اشتاین- اعضای منطقهٔ اقتصادی اروپا نیز هستند که این امکان را به آن ها می دهد تا از جهات بسیاری در بازار واحد کشور اتحادیه تجارت آزاد اروپا، از طریق معاهدات دوجانبه متعدد روابط نزدیکی با اتحادیه اروپا برقرا کنند.

توسعه اتحادیه اروپا

حامیان اتحادیه اروپا چنین استدلال می کنند که رشد اتحادیه اروپا می تواند قدرتی برای برقراری صلح و دموکراسی باشد. آن ها معتقدند که جنگ هایی که در تاریخ اروپا به صورت دوره ای تکرار و مشخصه اروپا محسوب می شد با تشکیل "جامعه اقتصادی اروپا (که بعدا اتحادیه اروپا نام گرفت) در دههٔ ۱۹۵۰ متوقف شد. آن ها همچنین بر این باورند که در اوایل دههٔ ۱۹۷۰، کشورهای یونان، اسپانیا و پرتغال کشورهای دیکتاتوری بودند، اما علاقه جوامع تجاری این سه کشور به عضویت در اتحادیه اروپا انگیزه ای قوی برای برقراری دموکراسی در این کشورها شد. دیگران معتقدند که برقراری صلح در اروپا پس از جنگ جهانی دوم بیشتر بنا به دلایل دیگری مانند تعدیل تاثیرگذاری آمریکا و ناتو، نیاز به نشان دادن عکس العملی یکپارچه به تهدیدات شوروی، نیاز به بازسازی پس از جنگ جهانی دوم، خستگی عموم از جنگ و اینکه کشورهای دیکتاتوری ذکر شده بنا به دلایلی کاملاً متفاوت منحط شدند، است.

تقریبا در سال های اخیر، اتحادیه اروپا نفوذ خود را در شرق گسترش داده است. کشورهایی که قبلا در پس «میله های آهنین» بودند به عضویت پذیرفته و در نظر دارد عضویت تعداد دیگری از کشورها را نیز قبول کند. امید آن می رود که عضویت این کشورها، همان طورکه در مورد ورود اسپانیا، پرتغال و یونان در دههٔ ۱۹۸۰ رخ داد، سبب افزایش و تحکیم ثبات سیاسی و اقتصادی شود ، با استمرار توسعهٔ اتحادیه اروپا در شرق، پذیرش کشورهای متقاضی عضویت جنجال برانگیزتر خواهد شد .

محل استقرار نهادهای اتحادیه اروپا

به محض اینکه جامعه اقتصادی اروپا (EEC) شکل گرفت درگیری های سیاسی و حقوقی بر سر اینکه نهادهای این سازمان در کجا مستقر شوند، آغاز شد. کشورهای عضو به ویژه از زمانی که مفهوم "حوزهٔ اروپا " که از جانب جین منت مطرح شد مورد توجه و حمایت کمی قرار گرفت، در مورد محل استقرار دائم نهادها به توافق نمی رسیدند. از سال ۱۹۵۸، کمیسیون های EEC و آزانس انرژی اتمی اروپا (EAEC) در بروکسل مستقر شدند.

تا زمانی که بالاخره کشورهای عضو در مورد مکانی واحد برای استقرار دائم نهادهای EEC به توافق رسیدند. مقامات اروپایی در بروکسل، لوگزامبورگ و استرازبورگ پراکنده بودند که این امر سبب افزایش هزینه ها شده بود. بروکسل به عنوان محل استقرار «کمیسیون واحد» و «شورای وزیران» انتخاب شد. این امر درعمل بدین معنا بود که اکثر مقامات اروپا در این دو مرکز مشغول به کار بودند. لوکزامبورگ درصد جبران خسارات ناشی از از دست دادن قدرت مرکزی و جابه جایی شورای ویژه وزیران به بروکسل برآمد. با این حال، لوکزامبورگ به محل دائم استقرار بانک سرمایه گذاری اروپا (EIB)تبدیل شد و به لوکزامبورگ اطمینان داده شد که برخی ازنشست های شورای وزیران در آوریل، ژوئن و سپتامبر در این شهر بر گزار خواهد شد.  دادگاه، اداره مرکزی آمار، اداره انتشارات رسمی اجتماعات اروپا، کمیته مشاوره و خدمات مالی جامعهٔ ذغال سنگ و فولاد اروپا و دبیرخانه مجمع کنگره درلوکزامبورگ باقی ماندند. در ضمن فرانسه از دست برداشتن از ادعای خود مبنی بر اینکه استرازبورگ جایگاه مناسبی برای مجمع کنگره است اجتناب می کرد. دراین زمینه مصالحه ای نامناسب و با صرف هزینهٔ بسیار انجام گرفته که به موجب آن قرار شد اعضای کنگره در جلسه ای عمومی در استرازبورگ با یکدیگر دیدار داشته باشند، اما جلسات و نشست های کمیته های کنگره در بروکسل بر گزار شود. قرار شد که جلسات عمومی ای در لوگزامبورگ، که محل استقرار دبیرخانه کنگره اروپا است، نیز بر گزار شود.

    بروکسل: پایتخت اتحادیه اروپا محسوب می شود و محل استقرار کمیسیون اروپا و شورای وزیران است. همچنین محل برگزاری نشست ها و جلسات کوچک کمیته های کنگره اروپاست و (از سال ۲۰۰۴) شهر میزبان تمامی جلسات شورای اروپابوده است.

    استراسبورگ: محل استقرار پارلمان اروپا و نیز محل برگزاری نشست های عمومی سالانه است که ۱۲ هفته به طول می انجامد. این شهر همچنین محل استقرار شورای اروپا و دادگاه حقوق بشر اروپاست، این دو نهاد از اتحادیه اروپا جدا شده اند.

    لوکزامبورگ: محل استقرار دادگاه اروپا، دبیرخانه پارلمان اروپا و بانک سرمایه گذاری اروپاست.

اهمیت سفر کاترین اشتون و تاثیرات آتی  آن در سیاست خارجی

کاترین اشتون در پاسخ به دعوت وزیر خارجه کشورمان در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل به ایران سفر کرد. سفر مهم و حساس این مقام بلند پایه اروپایی ( مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ) در حالی است که پیش از او مقاماتی عالی ایتالیا، سوئد، بلژیک و اسپانیا به ایران سفر کردند. سفر اشتون به تهران از آن جهت  متمایز است که او به نمایندگی از طرف 28 کشور عضو اتحادیه اروپا و هم به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات هسته ای به ایران می آید. ظرفیت مذاکرات فعلی در تهران فرا تر از موضوع هسته ای بوده و مباحث دوجانبه از جمله  ارتباط اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا را از دست خواهد داد. اشتون به خوبی واقف است که جمهوری اسلامی ایران نقش کلیدی در حل کردن منازعات مهم منطقه ای از جمله مباحثی مانند موضوع سوریه  ، افغانستان ، اوکراین و مباحث حقوق بشر  دارد.

نقش تعامل گرایانه اروپا با ایران

سفر اشتون پیام زنده و عملی از جانب اتحادیه اروپا  و فرآیندی مهم در عادی سازی  روابط با اتحادیه اروپا قلمداد می شود. روابطی که دو طرف مذاکره کننده زحمات و هزینه های زیادی را متقبل شدند و این در حالی است اشتون در سفر خود با درایت دقیق مسئولین جمهوری اسلامی ایران ملاقات های مهم و کلیدی با افراد تاثیر گذار و بازیگرهای اصلی و اجرائی کشور را نهایی کرد که در این در پرتو نقش فعال و پویا در دیپلماسی هوشمند  فراهم می شود. نیاز امروز اروپا به درک اهمیت ایران غیر قابل انکار است و طبعا این ارتباطات می تواند در سایه تحکیم مواضع و تعامل سازنده با طرف اروپایی و حفظ منافع ملی شود.

نقش ارتباطات مجلس با اتحادیه اروپا

 گفت و گو درباره روابط دوجانبه ایران و اروپا ،رفت و آمد مقامات سیاسی، تقویت ارتباط بین پارلمان های ایران و اتحادیه اروپا، مسائل منطقه ای و بخشی از موضوعات کنسولی در روابط دوجانبه بسیار مهم ارزیابی می شود و از سویی گفتمان فرهنگی و تبادلات آن در حوزه دیپلماسی عمومی از مهم ترین شاخهای این سفر محسوب می شود.