آیا ایران و هند می توانند جای آمریکا را بگیرند؟

دیپلماسی ایرانی: امسال سال سرنوشت سازی برای افغانستان است. پس از بیش از یک دهه جنگ، این کشور در آستانه ورود به دوره ای جدید قرار دارد. دوره ای که امید است با اغتشاش کمتر و آرامش و ثبات و رشد همراه باشد. طی سال پیش رو، افغانستان دوره گذار سیاسی را با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ماه آوریل تجربه می کند. گذار امنیتی نیز با خروج کامل نیروهای بین المللی از افغانستان، به پایان می رسد.

در حالی که روند سیاسی در جریان است و مردم افغانستان باید تصمیم گیری در این زمینه انجام دهند، گذار امنیتی در افغانستان کلیدی برای امنیت آینده این کشور به شمار می رود. توافقنامه امنیتی دوجانبه با آمریکا ، این روزها منتقدان زیادی دارد. هرچند این توافقنامه از سوی انجمن ریش سفیدان در نوامبر گذشته نهایی شده است، حامد کرزای هنوز از امضای این توافقنامه خودداری می کند. این در حالی است که واشنگتن در مورد پیامدهای خودداری کرزای از امضای این توافقنامه برای امنیت افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی هشدار داده است. اما به نظر می رسد بن بست جاری به زودی شکسته نشود و کرزای به دنبال گزینه های «پلن بی» است. در این گزینه ها، ایران و هند نقشی برای ایفا کردن دارند. باتوجه به منافع استراتژیک ایران و هند در افغانستان، این دو کشور می توانند در دوران گذار نقشی کلیدی ایفا کنند.

رویدادهای ماه های اخیر به سه نکته سیاسی اشاره می کند. نخست،کرزای نمی خواهد به زودی توافقنامه امنیتی را امضاء کند و به دنبال معامله های بزرگتر است. دوم، سفر کرزای و وزرایش به ایران و هند است که در ماه های اخیر انجام شد و هدف آن اطمینان یافتن از حمایت تهران و دهلی نو است. این دو کشور از حمایت نظامی آمریکا از افغانستان استقبال نمی کنند. و سومین نکته نیز این است که رئیس جمهور کنونی افغانستان در جستجوی گزینه هایی برای مذاکره مستقیم با طالبان است. در تمامی این موارد، ایران و هند نقشی کلیدی دارند.

کرزای سفرهای خود به ایران و هند را در دسامبر گذشته انجام داد. این سفر مدت کوتاهی پس از آن انجام شد که ریش سفیدان افغانستان توافقنامه امنیتی را پذیرفتند و از سوی دیگر ایران و گروه 1+5، شامل آمریکا توافقنامه مقدماتی هسته ای را به امضاء رساندند. در حالی که کرزای در تهران بود، متوجه شد که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران از او حمایت می کند. در طرف توافقنامه های متعددی امضاء کردند که طیف آنها از سیاست تا امنیت و اقتصاد گسترده است.

سفر کرزای به هند نیز بلافاصله پس از سفر به ایران انجام شد. او در 13 دسامبر به دهلی نو رفت و خواستار افزایش کمک نظامی هند به کشوراش شد. او در می 2013 نیز به هند سفر کرده بود و فهرست بلندبالایی از درخواست های نظامی کابل از دهلی نو را به مقامات هندی ارایه داده بود. در جریان این سفر هند، بر تعهد خود به تقویت همکاری های دفاعی و امنیتی با افغانستان تاکید کرد. دهلی نو به اهمیت امضای توافقنامه امنیتی با آمریکا نیز اشاره کرد اما خاطرنشان ساخت که در این مورد به کرزای فشار نمی آورد.

در حالی که هند و ایران همواره جایگزین هایی برای افغانستان بوده اند، تنها در چند ماه اخیر است که کابل با جدیت بیشتری به این گزینه ها نگاه می کند.  توافقنامه هسته ای مقدماتی تا حدودی در این زمینه موثر بوده است. از سوی دیگر پس از امضاء این توافقنامه؛ هند نیز به دنبال این است که از حمایت ایران برای به دست آمدن یک راه حل در افغانستان استفاده کند. مشاور شورای امنیت ملی هند در اوایل ماه فوریه با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران درحاشیه اجلاس امنیتی مونیخ ملاقات کرد. دو طرف در این دیدار موضوع افغانستان را مورد توجه قرار دادند. شکاف بین واشنگتن و کرزای نیز از دیگر محورهای بحث آنها بود. از سوی دیگر انتظار می رود که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به زودی علی شمخانی ، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران را به دهلی نو می فرستد تا در همین مورد مذاکره کند. گزارش های مخابره شده در مورد مذاکرات مستقیم بین کزرای و طالبان نیز واکنش مثبتی را در دهلی نو به همراه داشته است.ایران و هند برای دوره انتقالی صلح آمیز در افغانستان که پس از 2014 آغاز می شود، حیاتی هستند و می توانند نقش پلن B را برای افغانستان ایفا کنند.

منبع: دیپلمات / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: یکشنبه 27 بهمن 1392/ باز انتشار: جمعه 2 اسفند 1392