درس‌هایی که باید از مناظره «شرمن» با «منندز» و «کروکر» آموخت
طی دو روز اخیر، سخنان وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد هسته ای آمریکا در جمع سناتورهای این کشور، سبب برانگیخته شدن انتقادات بسیاری شده که با توجه به لحن و محتوای این سخنان، صحیح نیز می نماید. با این حال، به نظر می رسد چند نکته مهم در سخنان وی مورد توجه قرار نگرفته که بررسی دقیق تر آن ها، می تواند دربردارنده درس های مهمی برای ناظران و تحلیلگران داخلی نیز باشد.
به گزارش «تابناک»، وندی شرمن، معاون وزارت خارجه آمریکا و مذاکره کننده ارشد هسته ای این کشور در گروه 1+5، سه شنبه شب در کمیته سیاست خارجی سنا حاضر شد و به پرسش های سناتورهای آمریکایی درباره توافق ژنو پاسخ گفت. وی در این سخنان، مطابق معمول اتهامات و ادعاهایی را متوجه ایران کرد که ناصحیح بودن آن ها بارها ثابت شده است.
همین امر، انتقادات شدیدی را در داخل به دنبال داشت و منتقدان ضمن محکوم کردن شرمن به سبب طرح این موارد، مقامات دستگاه دیپلماسی ایران را نیز به دلیل آنچه عدم موضع گیری مناسب و محکم در مقابل این اظهارات خوانده شده، مورد انتقاد قرار دادند.
با این حال، با مطالعه دقیق تر سخنان اخیر شرمن درباره توافق ژنو و به ویژه محتوای پرسش و پاسخ های وی با برخی سناتورهای حامی تشدید فشارها بر ایران، نکات مهمی آشکار می شود که در حقیقت، بیانگر رفتار منطقی دستگاه سیاست خارجی کشور در موضوع هسته ای و دست بالای ایران نسبت به غرب در جریان مذاکرات است.
نخستین نکته، عدم اشاره مستقیم شرمن به جزئیات توافق هسته ای حاصل شده با ایران است. در جریان جلسه سه شنبه شب، هنگامی که رابرت منندز – از حامیان اصلی طرح تحریم های ایران – از شرمن پرسید آیا در توافقنامه نهایی سایت فردو تعطیل خواهد شد و از او خواست با بله یا خیر پاسخ دهد، شرمن گفت: سناتور من درباره پاسخ هایی که به شما می دهم، باید بسیار عاقلانه عمل کنم؛ نه به این دلیل که نمی توانم مستقیم پاسخ دهم، بلکه برای اینکه من با ایرانی ها در ملأ عام مذاکره نمی کنم و نمی خواهم ایرانی ها بدانند در زمان مذاکره من چه چیزی را روی میز می گذارم.
این سخنان، نشانگر آن است که بر خلاف ادعای برخی منتقدان داخلی توافق ژنو، طرف مقابل نیز عملاً چیزی از جزئیات اجرایی توافقنامه را منتشر نکرده و از آن مهمتر، حتی چنین اطلاعاتی را در اختیار سناتورهای آمریکایی نیز قرار نداده است. به عبارت دیگر، مطابق توافق دو طرف در جریان مذاکرات ژنو برای عدم انتشار جزئیات، طرف آمریکایی نیز جز مسائل کلی مورد توافق، چیزی را علنی نکرده است.
گفتنی است این امر از همان ابتدا با انتقاد شدید سناتورهایی روبرو شد که معتقد بودند آمریکا به دلیل دادن امتیازات فراوان به ایران، تمایلی به انتشار متن توافق ندارد. جالب است که در داخل نیز عده ای از منتقدان همین اتهام را متوجه تیم مذاکره کننده ایرانی کرده و به طور مکرر برای انتشار متن توافقنامه به این تیم فشار وارد می کنند.
این در حالی است که عدم انتشار متن دارای جزئیات، نه به سبب ضعف، بلکه بر مبنای یک توافق صورت می گیرد. از سوی دیگر، این امر نشانگر شناخت دقیق اصول مذاکره و دیپلماسی از طرف ایران نیز هست؛ زیرا تیم مذاکره کننده ایرانی نیز همچون شرمن می داند که در صورت علنی کردن برخی جزئیات، در حقیقت دست خود را در عرصه عمومی رو کرده و بخت چانه زنی و امتیازگیری در مذاکرات بعدی را کاهش می دهد.
نکته دوم، اشاره یکی از سناتورها به این موضوع است که در شرایط فعلی و در نتیجه توافق، ایران توانسته با خرید زمان، از بار فشارهای بین المللی بر خود بکاهد، در حالی که آمریکا در عمل به آنچه در مسیر آن هدفگذاری کرده بود، دست نیافته است. باب کروکر، از دیگر سناتورهای مخالف ایران در این زمینه به شرمن گفت: «ما از این نگرانیم که دولت با ایرانی ها وارد توافق نامه ای شود که هیچ گاه پایانی بر آن نیست و همچنان ادامه دار باشد».
این سخنان که نشانگر عمق نگرانی سناتورهای آمریکایی از امکان نامتوازن بودن توافقنامه ژنو (به نفع ایران) است، خود دستاوردی مهم برای ایران در عرصه مذاکرات هسته ای به شمار می رود. در حقیقت، بر اساس توافقنامه مقدماتی، ایران به بخش مهمی از آنچه برای آن برنامه ریزی کرده بود رسیده، اما آمریکا نتوانسته به چنین هدفی دست پیدا کند.
نکته سوم نیز کم و بیش در همین زمینه نمود پیدا کرده و به طور خاص، به «شکستن ساختار تحریم های موجود» علیه ایران و آغاز روند کاهش تحریم ها مربوط می شود. منندز در این زمینه به سخنان رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اشاره کرد و به شرمن گفت: «صالحی گفته که تحریم ها در حال ذوب هستند و این در حالی است که سانتریفیوژ های ما هنوز کار می کنند. شاید سخنان صالحی درست باشد، ولی من از این نگران هستم. می ترسم از اینکه تحریم ها آب شوند، بدون اینکه ما توافق نامه ای نهایی داشته باشیم؛ این بازی آخر ایرانیان است».
به عبارت دیگر، بر خلاف برخی موضع گیری های مقامات دولت اوباما، آمریکایی ها خود به خوبی واقف هستند که روند کاهش تحریم ها علیه ایران عملاً آغاز شده و بنای به زعم آن ها مستحکمی که با عنوان تحریم ساخته شده بود، ترک برداشته است. سفر هیئت های تجاری کشورهای اروپایی به ایران طی روزهای اخیر – که در همان جلسه سه شنبه مورد اشاره سناتورها نیز قرار گرفت – مهمترین شاهد بر این امر است که باز هم نکته مثبتی برای ایران محسوب می شود.
در نهایت، چهارمین نکته مهم درباره مناظره نماینده دولت آمریکا و سناتورهای این کشور، اشاره سناتورها و تأیید شرمن بر این موضوع است که در توافقنامه ژنو، به موضوع دسترسی به مرکز نظامی «پارچین» و همچنین برنامه موشکی ایران اشاره ای نشده است.
این در حالی است که مقامات آمریکایی از مدت ها پیش با طرح ادعاهای مکرر درباره این دو موضوع، مدعی بودند که حل مسئله هسته ای ایران در عمل تا حد زیادی به حل این دو موضوع وابسته است و هرگونه توافقی باید مشتمل بر این موارد نیز باشد.
بر این اساس، مشخص می شود که آمریکا نتوانسته در برنامه خود برای وارد کردن این موضوعات به دستور کار مذاکرات هسته ای ایران و گنجاندن آن ها در توافقنامه موفق باشد و تیم مذاکره کننده ایرانی، توانسته با هوشمندی جلوی ورود این موضوعات چالشی به دستور کار مذاکرات ژنو را بگیرد.
نظر شما :