کری استاد معامله مقدماتی است

دیپلماسی ایرانی: برای جان کری، وزیر خارجه آمریکا، دیپلماسی چیزی مانند هنر معامله مقدماتی است. او دو مورد از دشوارترین مسائل جهانی – برنامه هسته ای ایران و مشکل اسرائیل – فلسطین- را کم و بیش سر و سامان داده و تا حدودی فرمول توافقنامه نهایی را مشخص کرده، هرچند که طرفین هنوز فرسنگ ها با چنین راه حل های جامعی فاصله دارند.

ابزار کری، توافقنامه چارچوبی است. او می کوشد طرفین را بر مبنای یک سند مقدماتی گرد هم آورد که موضوعات را چارچوب بندی می کند و این معامله را با اقدامات اعتمادساز شیرین تر می کند. زمانی که کری بر بن بست غلبه می کند، توافقنامه هایی شش تا نه ماهه را پیشنهاد می کند که طی آن طرفین بر سر موضوعات تشکیل دهنده توافق نهایی مذاکره می کنند.

در یک سال گذشته، کری از این رویکرد مرحله بندی شده در دو مورد دیپلماتیک استفاده کرده است. او در ماه نوامبر 2013، توافق مقدماتی ژنو را با ایران امضا کرد که به مدت شش ماه پیشرفت برنامه های هسته ای این کشور را متوقف می کند تا طرفین برای دستیابی به توافق دایم تلاش کنند. هم ایرانیان و هم آمریکایی ها در محافل خصوصی در مورد اینکه حصول این توافق در این بازه زمانی میسر باشد، دچار تردید هستند اما در صورتی که تعامل با حسن نیت ادامه پیدا کند، ایران و گروه 1+5 می توانند برای شش ماه دیگر نیز این توافق نامه مقدماتی را تمدید کنند.

کری اقدام مشابهی را هم در مورد مساله اسرائیل – فلسطین انجام داد که «هدف غیر ممکن» یک نسل در جهان به شمار می رود. کری توانست در جولای گذشته دو طرف را متقاعد کند تا مذاکرات را با رویکرد دوستانه آغاز کنند. اکنون در حالی که چارچوب زمانی نه ماهه مورد نظر کری در ماه آوریل به پایان می رسد، او در حال تدوین چارچوب توافقنامه مقدماتی برای این مشکل است.

در هر دو مورد باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در پس زمینه قرار داشت. البته او در نطق سالیانه سه شنبه شب خود در برابر اعضای کنگره به این دو موضوع به صراحت اشاره کرد. با قضاوتی عادلانه می تواند گفت که اوباما از سال 2009، زمانی که نخستین بار به کاخ سفید راه یافت، مساله ایران و فلسطین را در اولویت دستور کار خود قرار داده بود. او در دور نخست ریاست جمهوری اش به شدت در هر دو مورد ضعیف ظاهر شد. اما زمانی که کری را به سمت وزیر خارجه معرفی کرد، متوجه شد او برای این ماموریت ها که نوعی خودکشی دیپلماتیک به شمار می رفت، انگیزه دارد.

هر دو موضوع ممکن است همچنان غیر قابل حل باشند. توجهی کوتاه به اظهارات اخیر، نفت علی بنت، وزیر اقتصاد اسرائیل نشان می دهد که جناح راست در تل آویو مخالف یک کشور فلسطینی است. او گفت پدران ما رهبری را که زمین های ما را واگذار کنند، نمی بخشند.

با این حال کاخ سفید از تلاش کری برای در کنار هم قرار دادن پارامترهایی که از دل مذاکرات بیرون می آید ، حمایت می کند و تنها  بر  لزوم اجرای دور دیگری از اقدامات اعتمادساز مانند آزادی زندانیان فلسطینی تاکید نمی کند. در مورد مذاکرات ایران نیز ،هنوز اختلافات جدی در راه دستیابی به توافق نهایی وجود دارد. اما همین توافق مقدماتی توانسته ریسک درگیری مستقیم را کاهش دهد و در عین حال فرصت بیشتری برای ادامه دیپلماسی فراهم آورد.

اوباما و کری بر این باورند که تعامل دیپلماتیک باید به عنوان نشانه ای از ادامه حضور آمریکا در خاورمیانه ارزیابی شود نه بخشی از خروج ایالات متحده از منطقه. ضمن اینکه این نگاه درست است، می تواند گفت که این رویکرد یک استراتژی برای خرید زمان است. موفقیت این روند به تبدیل نسخه های مقدماتی به توافقنامه های دایم نیاز دارد. البته همچنان راه درازی باقی است.

منبع: واشینگتن پست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10