مشاجره تلفنی وزرای خارجه عربستان و عمان بر سر ایران

دیپلماسی ایرانی: دیگر برای همه کاملا روشن شده است که اختلاف های جدی ای میان عربستان با کشور پادشاهی عمان با عنوان اتحادیه کشورهای خلیج فارس به وجود آمده که کاملا با پرونده ایران مرتبط است. مساله ای که می تواند منطقه را وارد چالشی جدید کند و در صورت ادامه این روند همه معادلات را تغییر دهد.

به گزارش روزنامه القدس العربی، چاپ لندن، نخستین شعله های آتش اختلافات زمانی زبانه کشید که جان کری، وزیر امور خارجه امریکا اعلام کرد که بیش از یک سال است مذاکرات سری ای میان ایران و امریکا به میزبانی مسقط جریان داشته که دستاورد بزرگ آن توافق نامه ژنو 3 میان ایران با 1+5 بوده است. مساله ای که دیگر اعضای شورای همکاری به طور کامل از آن بی اطلاع بوده اند و هم جمهوری اسلامی ایران، هم امریکا و هم عمان تلاش می کردند اطلاعاتی از آن به بیرون درز نکند و چیزی از آن به گوش دیگر مقام های کشورهای شورای همکاری علی الخصوص عربستانی ها نرسد.  

بعد از این که کری خبر این دیدارهای سری را اعلام کرد، چهره های بارز عربستانی موج تازه ای از حملات را علیه امریکا و عمان و همچنین ایران آغاز کردند. از جمله امیر بندر بن سلطان، رئیس سازمان امنیت و دبیر شورای عالی امنیت ملی عربستان که انتقادهای تندی را بر زبان راند و به دنبال آن امیر سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان حملات شدیدی را متوجه مسقط کرد و آن را متهم کرد که تلاش می کند شورای همکاری خلیج فارس را تضعیف کرده و می خواهد حوزه خلیج فارس را نفوذپذیر در برابر ایران کند. ریاض مدعی است که فکر اتحادیه این پیام را به ایران می دهد که شورای همکاری می خواهد یکپارچه در برابر نفوذ ایران بایستد.

طی چند روز گذشته که یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان تهدید کرد در صورتی که اتحادیه شورای همکاری تشکیل شود، عمان از این شورا خارج خواهد شد، عربستانی ها نسبت به مواضع مسقط خشمگین تر شدند. به گونه ای که شاهزاده ترکی فیصل، سفیر سابق عربستان در انگلیس و امریکا و دبیر سابق شورای امنیت ملی عربستان در گفت وگو با روزنامه الحیات گفت که تصمیم به حضور یا عدم حضور در شورای همکاری مساله ای است که به خود عمان باز می گردد و کشورها در ابراز رای خود آزاد هستند. حتی در صورت خروج عمان از این شورا مانعی برای تشکیل اتحادیه به وجود نخواهد آمد.

اما شاید تندترین برخوردها میان عربستان و عمان گفت وگوی تلفنی وزیر امور خارجه عمان با همتای عربستانی اش سعود الفیصل بعد از نشست منامه بود. بن علوی در گفت وگوی تلفنی با سعود الفیصل به وی گفته است که بحرانی که در روابط دو کشور به وجود آمده و عربستان عامل آن را ایران می داند، چیز تازه ای نیست و مسقط برای تامین و حمایت از منافع خود هیچ دلیلی نمی بیند که روابط خود را با تهران گسترش ندهد حتی اگر بنا باشد در این راستا روابط عمان با دیگر کشورهای شورا دچار تغییر شود. منابع آگاه به روزنامه القدس العربی گفته اند که مواضع فیصل بیشتر از باب سرزنش بوده که مسقط بدون اطلاع عربستان کمک به تقویت توافق نامه هسته ای ایران کرده بدون این که عربستان و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را در جریان بگذارد. فیصل در این گفت وگوی تلفنی همچنین گلایه کرده که رفتار عمان در سیاست خارجی اش چنان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را تحت فشار و در تنگنا قرار داده است که کشوری مثل امارات مجبور شد میزبان رئیس جمهوری اسرائیل باشد و سفیر بحرین در فرانسه مجبور شد از یادبود کوره های آدم سوزی یهودی ها بازدید کند و گذرگاه استراتژیکی میان ترکیه اردوغان با قطر با وجود آید. بن علوی در پاسخ اظهارات تند فیصل می گوید که او در حرف هایش مبالغه می کند و خود به اطلاع هم تایانش رسانده است که عمان تصمیم گرفته در زمره حلقه های اتحادیه کشورهای عربی خلیج فارس نباشد و پیشنهاد گشایش کانال گفت وگو با ایران را به جای ادامه خصومت ورزی با آن داده است. وی در این گفت وگو همین پیشنهاد را به فیصل نیز می دهد. اما پاسخ وزیر امور خارجه عربستان بی توجهی به این پیشنهاد بوده و اشاره می کند که اولویت کاری فعلی ایجاد اتحادیه خلیج فارس است که برگه های مقدماتی آن آماده شده و در نشست کویت مورد مناقشه قرار خواهد گرفت.

کشورهای متعددی در قبال طرح تشکیل اتحادیه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس موضع دارند و آن را به ضرر امنیت ملی خود می دانند. آن طور که منابع آگاه به القدس العربی گفته اند بعد از تحولات منطقه منابع مالی کلانی برای طرح اتحادیه اختصاص داده شده است.  

در این میان کشورهای متعددی نیز به تجربه اتحادیه کشورهای عربی اهمیت خاصی می دهند که از جمله مهمترین آنها مصر است که کشورهایی مثل عربستان و امارات در آن سرمایه گذاری کرده اند و قصد دارند در مراحل بعدی سیاسی نیز بیشترین بهره برداری را از آن کنند. در عین حال مصری ها می خواهند در سیاستی متضاد از نزدیکی روابط ایران و امریکا نیز بهره ببرند.

منطقی که در مراودات عربستان و امارات می گذارد حاکی از آن است که آنها بر روی فرایند سیاسی ای که به سود ژنرال عبدالفتاح السیسی باشد، حساب کرده اند و تلاش خواهند کرد تا مصر جایگاه سیاسی و نفوذ منطقه ای خود را بازیابد تا همه چیز به سود مصالح ایران و اسرائیل و ترکیه رها نشود.

ناظران سیاسی در عربستان معتقدند که ترکیه اردوغانی می تواند بر موقعیت جئوسیاسی خود برای حفظ مصالحش حساب کند و حتی در این راستا می تواند از پیمان ناتو خارج شود و در فضای نزدیکی به قطر و عراق حرکت کند.

اما وضعیت مصر سخت تر از آن چیزی است که تصور می شود، برای این که ایران بعد از توافق هسته ای با غرب که مسقط در تحقق آن دخالت داشت اکنون می رود تا در راس کشورهای تاثیرگذار منطقه قرار بگیرد، به ویژه اگر در ژنو 2 دستورالعمل ایران پیش رود و سوریه همچنان در منظومه ایران بماند، در آن صورت محور سنی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد گرفت.

اردن نیز اختلاف های جاری در شورای همکاری خلیج فارس را به دقت زیر نظر دارد و چند روزی است پشت پرده تماس هایی را با مسقط برقرار کرده است. اردنی ها به اطلاع عمانی ها رسانده اند که قرار نیست همیشه در آغوش عربستانی ها باشند یا در صورت لزوم می توانند قواعد بازی را رعایت کنند. ناصر جوده، وزیر امور خارجه اردن در این باره گفته است که اردن هر طور که مصالحش ایجاب کند رفتار خواهد کرد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: جمعه 22 آذر 11392 / باز انتشار: سه شنبه 26 آذر 1392