ایران از رقیب تا میانجی منطقه ای

دیپلماسی ایرانی :شعار اعتدال دولت یازدهم به سکانداری حسن روحانی و حضور محمد جواد ظریف در مقام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اندک اندک در خصوص کشورهای همسایه هم مصداق پیدا کرده است. احمد داووداغلو وزیر امور خارجه ترکیه درست چند روز پس از امضای توافقنامه هسته ای میان ایران و 1+5 در ژنو به تهران رسید. نسخستین سفر مردی که به استراتژیست ترک ها شهرت دارد به پایتخت کشوری که در چند ماه اخیر به علت اختلاف نظر با آنکارا بر سر سوریه اندکی با این کشور به اختلاف خورده است . داووداغلو که پیش از حوادث سوریه به عنوان مبتکر طرح " تنش صفر با همسایگان" شناخته می شد در سفر خود به تهران با رئیس جمهور ، رئیس مجلس شورای اسلامی و همتای ایرانی خود محمد جواد ظریف دیدار و گفتگو داشت . بی شک در تمام این دیدارها سوریه سوژه اصلی سخنان وزرای امور خارجه دو کشوری بود که یکی از بشار اسد و حکومت وی در برابر مخالفات حمایت می کند و دیگری سرسختانه با جادادن بیش از نیم میلیون پناهنده سوری در خاک خود خواهان پایان یافتن حکومت بشار اسد است .

احمد داوود اغلود در یکی از برنامه های سخنرانی خود در تهران در خصوص مواضع کشورش در قبال سوریه گفت:" برای ما ارزش های انسانی محترم است و به آن احترام می گذاریم. من سه بار پیش از حادشدن بحران به سوریه رفتم و تلاش کردم بشار اسد را متقاعد کنم که از ارتش در سرکوب تظاهرات مردمی استفاده نکند و بحران را به شکل مسالمت آمیز حل کند؛ اما این اتفاق نیفتاد. "

وی با نیم اشاره ای به اختلاف های میان تهران – آنکارا بر سر پرونده سوریه ادامه داد: ایران و ترکیه به خوبی همدیگر را "می فهمند" گرچه ممکن است در مواردی اختلاف داشته باشند، اما همدیگر را به خوبی " درک " می کنند. ما باید در کنار یکدیگر در راستای ثبات منطقه گام برداریم. با اینهمه اختلاف نظر میان ایران و ترکیه در خصوص سوریه وجود داشته و البته که امری طبیعی است .

 داوود اغلو خطاب به منتقدانش که می گویند سوریه عامل به چالش کشیدن روابط تهران و آنکارا شده، می گوید:" تمایل دارم به این واقعیات اشاره کنم که ما به خوبی همسایگان مان را می شناسیم."

در همین حال سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا، برای میانجی گری میان ترکیه و سوریه به منظور اصلاح روابط دو کشور، اعلام آمادگی کرد. پایگاه خبری روزنامه "حریت" ترکیه، روز جمعه به نقل از علیرضا بیگدلی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا نوشت: ایران حاضر است از همه امکاناتی که در اختیار دارد، برای کمک به ترکیه در خصوص اصلاح روابط این کشور با سوریه بهره بگیرد. او همچنین بر روابط مستحکم سازمان های اطلاعات ترکیه و جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد.

تهران در حالی برای میانجی گری میان ترکیه و سوریه اعلام امادگی می کند که نطفه درخواست های ترک ها از سوریه با آنچه که بشار اسد به عنوان رئیس جمهور این کشور به دنبال آن است کاملا متفاوت است. ترکیه از اندکی پس از آغاز بحران در سوریه با تعجیل در قضاوت شرایط حاکم بر این کشور شعار اسد باید برود را سر داد و این در حالی است که بشار اسد رئیس جمهوری سوریه در تمامی سخنرانی های خود تاکید کرده است که تنها در شرایط برگزاری انتخابات و رای مردم به نبودش در قدرت است که حاضر به واگذاری سکان حکومت است .اکنون سوال اینجاست که آیا دولت ترکیه با توجه به عقب نشینی امریکایی ها از حمله نظامی به سوریه و تلاش همزمان واشنگتن و مسکو برای برگزاری نشست ژنو 2 در خصوص سوریه و یافتن راهکاری سیاسی برای پایان دادن به بحران حاضر به ایجاد چرخشی در استراتژی نهایی خود در سوریه است یا خیر؟

اسد الله اطهری کارشناس مسایل  بین الملل در این خصوص می گوید: دولتمردان ترکیه  " پراگماتیسم " هستند .برای نمونه ترک ها روزی خواستار سرنگونی مالکی بودند اما امروز آقای داوود اوغلو مالکی را در آغوش می گیرد. البته با وجود تمام اختلاف ها ، ایران و ترکیه بر سر مسایلی مانند کمک های انسان دوستانه، رعایت حقوق بشر، مقابله با تروریسم و جلوگیری از تجزیه  در سوریه با یکدیگر در یک راستا قرار دارند.

این تحلیل گر مسائل منطقه با نیم نگاهی به گذشته  رابطه ترکیه و سوریه تاکید می کند که با توجه به روابط نزدیکی که میان اردغان و اسد همچنین همسران این دو با هم وجود داشته  ، نزدیکی دمشق و آنکارا بیش از تهران و دمشق بوده است  اما اختلاف دیدگاه بر سر آینده سوریه و حمایت های ترکیه از مخالفان و حمایت های ایران از دولت بشار اسد، ورق را به سمت نزدیکی تهران – دمشق بیش از آنکارا – دمشق برگردانده است .

اسدالله  اطهری در پاسخ به این سوال که آیا ما شاهد چرخشی در موضع ترکیه در قبال سوریه هستیم تاکید می کند که :  ترکیه به این نتیجه رسیده که بر اساس واقعیت ها وارد صحنه سوریه شود. به همین دلیل نیز داوود اغلو بیان می کند که ایران و ترکیه می توانند موجب ثبات در منطقه شوند. ایران می تواند با اقداماتی موجب نزدیکی دولت سوریه با ترکیه شود و همچنین ترکیه نیز مخالفان سوری را به ایران نزدیک کند تا بحران سوریه حل و فصل شود.

به نظر می رسد که در مثلث ترکیه ، ایران و سوریه اکنون  توپ در زمین  تهران قرار گرفته است. تهران با توجه به پالس هایی که دولت رجب طیب اردوغان در چند هفته اخیر و پس از روی کار امدن دولت حسن روحانی از خود نشان داده است می تواند مقدمات کاهش موارد اختلافی با ترکیه بر سر سوریه را فراهم سازد. دستگاه دیپلماسی ترکیه در یک سال اخیر به دلیل تنش در رابطه با بغداد و دمشق  از شعار تنش صفر با همسایگان فاصله گرفته و به نطر می رسد که این اتفاق چندان به نفع حزب عدالت و توسعه در سیاست داخلی نبوده است . ایران و ترکیه هم منافع و هم دغدغه های مشترکی در سوریه دارند. مساله رواج شبه نظامی گرمی و فرقه گرایی یکی از اصلی ترین نگرانی های مشترک این دو کشور است . وزیر امور خارجه ترکیه در سفر اخیر خود به تهران در نشست خبری مشترکی که با همتای ایرانی خود داشت تاکید کرد که ترکیه خواهان جنگ مذهبی و قومی نیست. همچنین عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه طی سخنانی در مورد بحران سوریه با اشاره به نفوذ و اهمیت نقش ایران در سوریه بر ضرورت مشارکت ایران برای حل بحران در سوریه تاکید کرد و بیان داشته هر گونه طرحی برای حل این بحران بدون در نظرداشتن نقش ایران غیرواقع بینانه خواهد بود.