تنها ایران را سرزنش نکنید

دیپلماسی ایرانی: در نهایت جان کری بهترین اش را انجام داد. وزیر خارجه آمریکا گفت اعتمادسازی بین کشورهایی که مدتی طولانی دشمن یکدیگر بوده اند، زمان می برد. توافق بین ایران و غرب بر سر برنامه های هسته ای تهران همچنان شدنی است – مذاکرات 20 نوامبر از سر گرفته می شود – اما شکست مذاکرات در ژنو، چالشی را که دشوار بود، دشوار تر کرد.

در دیپلماسی، شفافیت اغلب دشمن پیشرفت است. بهترین حال مذاکرات این است که تا زمان حصول توافق محرمانه باقی بمانند. زمانی که جزئیات مذاکره فاش شود، مخالفان مجال آن را می یابند تا به هر امتیازی که بین دو طرف رد و بدل می شود، حمله کنند. حتی امتیازهای خیالی نیز می تواند مورد تهاجم باشد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل ، با توافق احتمالی مخالفت می کند در حالی که کری می گوید او در واقع نمی داند محتوای این توافق چیست.

یکی از طرف هایی که می دانست در روند توافق با ایران چه می گذرد، فرانسه بود. فرانسوی ها گامی غیر معمول برداشتند و در برابر انظار عمومی  همکاران غربی خود را به دلیل توافقی که روی میز گذاشته اند، مورد انتقاد قرار دادند. این اقدام غافلگیر کننده فرانسه این پرسش را مطرح کرد که آیا پاریس موضعی سرسختانه و مشابه عربستان سعودی، علیه ایران اتخاذ می کند؟(پاریس قرارداد چندین میلیارد دلاری در زمینه امور دفاعی با ریاض امضاء کرده است). البته روشن است که ضد آمریکایی بودن ویژگی دولت سوسیالست فرانسوا اولاند است.

انگیزه های فرانسه هر چه باشد، نگرانی های اش قابل درک است. یکی از مواردی که پاریس بر آن تاکید دارد، پروژه راکتور آب سنگین اراک است. در صورت به بهره برداری رسیدن این راکتو، ایران می تواند پلوتونیوم تولید کند که یکی از مواد مورد نیاز برای تولید سلاح هسته ای به شمار می رود. از سوی دیگر در صورتی وارد چرخه تولید شدن این راکتور، دیگر حمله به آن امکان پیذیر نیست، چرا که پیامدهای زیست محیطی و انسانی آن فاجعه بار خواهد بود. به همین دلیل غرب از ایران می خواهد ساخت این راکتور را متوقف کند و همین نکته یکی از موضوعات مورد اختلاف در نشست اخیر ژنو بود.

البته راه حل هایی وجود دارد.  خطر فعالیت راکتور تولید کننده پلوتونیوم آنی نیست. ایران در پروژه راکتور آب سنگین اراک از جدول زمانبندی عقب تر است. اولی هاینونن، معاون سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی اخیرا پیش بینی کرده است که این راکتور می تواند از سال 201، پلوتونیوم تولید کند. به موجب پیش نویس توافقی که در ژنو ارایه شد، ایران می تواند تا شش ماه این پروژه را پیش ببرد، اما در این مدت مذاکراتی در جریان خواهد بود که هدف آن یک توافق جامع تر است. حتی در صورت به شکست رسیدن مذاکرات در این بازه شش ماهه نیز راکتور اراک هنوز وارد مرحله ای نشده است که بتواند پلوتونیوم تولید کند.

اما در حالی که راهی برای تعدیل نگرانی هلای مطرح شده از جانب فرانسه وجود دارد، برخی دیگر از نگرانی هایی را که کشورهایی مانند اسرائیل مطرح می کنند، نمی توان حل کرد. نتانیاهو خواستار این است که ایران هیچ ظرفیتی از غنی سازی اورانیوم نداشته باشد و این خط قرمز ایران است.

به نظر می رسد عربستان سعودی نیز خواستار پذیرش هیچ گونه توافقی با ایران باشد. سعودی ها به طور کلی با جمهوری اسلامی ایران دچار مشکل هستند که بخشی از آن به مسائل شیعه – سنی و صدور انقلاب اسلامی مربوط می شود. سعودی ها سال ها پیش از علنی شدن برنامه های هسته ای ایران، روابط سخت و سردی با جمهوری اسلامی داشتند.

سپس، جمهوریخواهان آمریکایی پیش رو هستند که برخی از آنها به شدت با رویکرد ملایم اوباما در قبال ایران مخالفنند. آنها او را در رده نوعی از دمکرات های آمریکایی قرار می دهند که همواره بر دشمنان ایالات متحده آسان می گیرند.

بسیاری از ما بر این تصور هستیم که بزرگترین مانع در راه توافق از جانب تهران می آید. رهبری عالی جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران به شدت ضد آمریکایی هستند . شاید امتیازهایی که دولت روحانی و تیم مذاکره کننده هسته ای اش، به ریاست محمد جواد ظریف به دنبال ارایه آن هستند تا سرانجام توافق هسته ای حاصل شود، برای بسیاری در ایران خوشایند نباشد. اما اکنون به نظر می رسد بزرگترین موانع در راه توافق از جانب طرف  های مذاکره کننده هسته ای با تهران است. به محض اعلام توافق هسته ای با ایران، عربستان سعودی و اسرائیل با آن مخالفت می کنند و جمهوریخواهان نیز به این روند ملحق خواهند شد. از آنجایی که کنگره باید قانون لغو تحریم ها علیه ایران را تصویب کند، چالش کنگره در مذاکرات هسته ای با ایرن بسیار جدی است.

اوباما اکنون با دو چالش عظیم مواجه است. دستیابی به توافقی که برای محافظه کاران در تهران قابل قبول باشد  و فائق آمدن بر تندرو ها در واشینگتن . در صورتی که رئیس جمهور آمریکا بتواند بر هر دو چالش غلبه کند، آنگاه لیاقت جایزه صلح نوبلی که دریافت کرده را خواهد داشت.

تحریریه دیپلماسی ایرانی /10