احتمال توافق با ایران در بازه زمانی یک ساله وجود دارد

دیپلماسی ایرانی: سوزان ملونی، کارشناس کهنه کار امور ایران و مشاور سابق وزارت خارجه می گوید، خیلی امکان دارد که ایران و قدرت های جهانی بر سر مجادله هسته ای به توافق برسند. ملونی می گوید، علاوه بر نگرانی ها در خصوص سطح غنی سازی در ایران، مذاکره کنندگان هسته ای در گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) ، در ماه های آینده روی توسعه تکنولوژی سانتریفوژهای پیشرفته و راکتور آب سنگین در ایران متمرکز خواهند بود که سال آینده به بهره برداری می رسد. در همین حال، این احتمال وجود دارد که به موازات مذاکرات، تحریم های جدیدی به تصویب برسد. آنچه در زیر می خوانید، گفت و گوی شورای روابط خارجی با سوزان ملونی است.

ایران و گروه 1+5، به تازگی مذاکرات دو روزه در ژنو را به پایان رسانده اند و همه می گویند که این گفت و گو ها مثبت بوده است. این ادامه روندی بود که در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک ایجاد شد. مقصد بعدی کجا خواهد بود؟ با توجه به اینکه مذاکرات هسته ای  در اوایل نوامبر در ژنو دنبال می شود.
خیلی احتمال دارد که ایران و گروه 1+5، در بازه زمانی یکساله به توافق برسند اما این حتمی نخواهد بود. آنچه که ما در هفته گذشته شاهد آن بودیم، یک آغاز سازنده و مهم برای مذاکرات بود. مذاکرات هسته ای ایران بیش از یک دهه است که ادامه دارد و از سال 2006،نیز آمریکا به این مذاکرات ملحق شده است. اما در این مدت، هیچگاه روند مذاکرات مانند نشست دو روزه ژنو نبوده است. مذاکراتی جدی که روی جزئیات تمرکز داشت. جزئیاتی شامل اینکه ایران چگونه می تواند به نگرانی های بین المللی بر سر فعالیت های هسته ای اش پایان دهد.

ایرانیان به خوبی روشن کرده اند که به دنبال ادامه غنی سازی اورانیوم هستند. مشخص نیست که آیا آنها می خواهند غنی سازی 20 درصدی را متوقف کنند یا خیر. نظر شما در این مورد چیست؟

جامعه بین المللی به دنبال محدودیت های کمی و کیفی در برنامه های غنی سازی ایران است. شورای امنتی سازمان ملل قطعنامه هایی را تصویب کرده که به تعلیق غنی سازی در ایران اشاره دارد. همان روندی که حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی و مذاکره کننده سابق هسته ای ایران، با اجرای آن موافقت کرده بود. البته برخی معتقدند که شاید دیگر دستیابی به هدف تعلیق غنی سازی در ایران و فعالیت های مرتبط با آن، عملی نباشد. با این حال نگرانی هایی در مورد تولید اورانیوم غنی شده در ایران با خلوص 20 درصد و کاربرد تسلیحاتی این مواد وجود دارد. این نقطه ای است که آمریکا و شرکای اش روی آن متمرکز شده و سال هاست که برای ترغیب تهران به تعلیق غنی سازی تلاش می کنند. به نظر می رسد که ایرانیان در حال حاضر برای یک توافق مقدماتی آمادگی دارند. برخی گزارش ها از ژنو حاکی از آن است که ایران برای تعلیق غنی سازی برای بازه زمانی شش ماهه آمادگی دارد. از سوی دیگر تهران در مورد ذخایر اورانیوم غنی شده خود محتاط است. در ماه های اخیر، ایران همواره سطح این ذخایر را پایین تر از خط قرمز مورد ادعای اسرائیل قرار داده است. این زمینه ای است که می توان در آن انتظار پیشرفت داشت. مساله بزرگتر، نگرانی ها در بخش های فنی است که با توجه به توسعه هسته ای ایران در سال های اخیر، افزایش یافته است.

مانند چه چیزی؟

به طور مشخص، توسعه سانتریفوژهای بیشتر و راکتور آب سنگین اراک که سال آینده به بهره برداری می رسد. به عقیده من این دو موضوعی است که جامعه بین المللی در صدد رفع نگرانی ها در مورد آن است.

برخی گزارش ها حاکی از احتمال موافقت ایران با پروتکل الحاقی است که به بازرسان اجازه می دهد دسترسی گسترده تری به تاسیسات هسته ای ایران داشته باشند. در این مورد چه دیدگاهی دارید؟

این شکلی از شفافیت مضاعف است که در سال های گذشته همواره مورد توجه بود. ایرانیان در دوره ریاست جمهوری روحانی با اجرای این پروتکل موافقت کردند. اما مجلس شورای اسلامی با آن مخالفت کرد. اکنون نیز اخباری در مورد تمایل دولت روحانی به پذیرش این پروتکل شنیده می شود اما مشخص نیست که رای مجلس به آن چه باشد. از سوی دیگر برای حل مساله هسته ای ایران ، تنها افزایش سطح نظارت ها کافی نیست. ما می خواهیم شفافیت و همکاری بیشتر ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی را شاهد باشیم. اما من بر این باورم که مهم ترین  دغدغه آژانس بین المللی انرژی اتمی ، کاهش شمار سانتریفوژها و گسترده غنی سازی در ایران است. ایرانیان می گویند علاقمند به گفت وگو در این زمینه هستند اما مشخص نیست که در عمل، دستیابی به این اهداف امکانپذیر باشد.

گروه های متعددی وجود دارند که خیلی از فضای مثبت پدید آمده خرسند نیستند. بسیاری از اعضای کنگره آمریکا می خواهند تحریم های مضاعفی علیه ایران اعمال شود، و اسرائیلی ها نیز در مورد اعتماد به ایران بسیار بدبین هستند.

هنوز هم برخی به امکانپذیر بودن توافق هسته ای با ایران، باور ندارند. برخی در کنگره می گویند که تحریم ها علیه ایران کارساز بوده اند و باید این فشار را افزایش داد تا به نتیجه ملموس با ایران رسید. اما این تصور خطرناکی است که گمان کنیم چون تحریم ها تا کنون ثمربخش بوده اند باید باز هم آنها را افزایش دهیم. به بیان دیگر همیشه بیشتر به معنی بهتر نیست.در واقع، در صورتی که طرح تحریم های مضاعف علیه ایران – که منتظر رای سنا در هفته های آتی است – با اجماع در کنگره به تصویب برسد، دشواری های زیادی را در روند مذاکرات هسته ای با ایران و اعتمادسازی ایجاد می کند.

فضای ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

از زمان روی کار آمدن دولت روحانی، شاهد پیشرفت های زیادی بودیم و به نظر می رسد روحانی به دنبال تغییر جو سیاسی ایران است.

و البته با مجوز رهبری، درست است؟

روحانی از جانب محافظه کاران محدود می شود و تصور اینکه او یک اصلاح طلب است، درست نیست. او بیشتر یک پراگماتیست است که به موقعیتی رسیده تا اتحاد ملی دولت را رهبری کند و ایران را از بحرانی که با جامعه بین المللی ایجاد شده، بیرون بکشد. او باید تفاوت ها را مدیریت کند و در سیاست های خود توازن داشته باشد.

تصور شما در مورد شش ماه آینده چیست؟ آیا شاهد یک مصالحه خواهیم بود؟

پیش بینی در مورد ایران خیلی خطرناک است. اما من خیلی خوش بین هستم. ایران لحن جدیدی را به کار گرفته و باید به خاطر داشته باشیم که این تازه آغاز راه است. از سوی دیگر روحانی به این دلیل روی کار آمد تا راهی برای برون رفت از مجادله هسته ای و بهبود روابط ایران با جامعه بین المللی پیدا کند. تنها راهی که وی می تواند این هدف را محقق کند، توافق با جامعه بین المللی است. مذاکره کنندگان و مقامات ایرانی که در نیویورک و ژنو حاضر بودند، نشان دادند که آماده مذاکره اند. از سوی دیگر گمان من بر این است که اوباما نیز می خواهد از این فرصت استفاده کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 27 مهر 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 1 ابان 1392