عادی سازی دیدارهای دوستانه دشمنان قدیمی

دیپلماسی ایرانی: زمانی که باراک اوباما و حسن روحانی، گفت و گوی تلفنی تاریخی خود را در اواخر ماه سپتامبر انجام دادند، پوشش رسانه ای وسیعی برای این مکالمه تلفنی بی سابقه، برقرار شد. اما زمانی که عباس عراقچی، معاون وزارت خارجه ایران با وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد هسته ای از آمریکا، در حاشیه مذاکرات هسته ای ژنو، ملاقاتی یک ساعته داشت، بازار شایعه پراکنی در مورد آن داغ نبود و رسانه ها نیز این دیدار را زیر ذره بین قرار ندادند.

به گزارش کریستین ساینس مانیتور، تفاوت واکنش به این رویداد در بازه زمانی یک ماهه حاکی از آن است که برقراری روابط غیر عادی، با چه سرعتی می تواند عادی شود. هنگامی که در مورد ملاقات نمایندگان ایران و آمریکا در حاشیه مذاکرات ژنو، از مقامات تهران سئوال شد، آنها پاسخ دادند گفتند موضوع خیلی مهمی نبوده و لحن آنها چنان بود که نشان دهند یک ملاقات عادی انجام شده است، همانگونه که ایران با نمایندگان سایر کشورها دیدار دوجانبه داشته است. به نظر می رسد آمریکایی ها نیز این روابط  که زمانی ممنوعه بود، را اینک در دستور کار دیپلماتیک خود قرار داده اند.

یک مقام عالی رتبه آمریکایی پس از مذاکرات دو روزه ژنو گفت: نمی گویم این ملاقات ها خیلی خیلی عادی است، اما مانند گذشته یک اتفاق منحصر به فرد به شمار نمی رود و این اتفاق خوبی است. به گفته وی، نشست ایران – آمریکا، به طور حرفه ای برگزار شد و مانند نشست های دیگری بود که آمریکایی ها با نمایندگان سایر کشورها انجام می دهند.

در ماه های اخیر تعدیل مواضع در برابر آمریکا، همزمان با ملاقات مقامات عالی رتبه تهران و واشینگتن بود، که در تاریخ جمهوری اسلامی، بی سابقه بود. اما کارشناسان خاطرنشان می کنند که نباید حرکت دیپلماتیک جدید ایران برای حل مساله هسته ای را با غلبه بر چالش های تاریخی و تفاوت های ایدئولوژیک  بین تهران و واشینگتن -که دهه هاست ایران و آمریکا را در مقابل یکدیگر قرار داده است- اشتباه گرفت.

علی واعظ، تحلیلگر امور ایران در گروه بین المللی بحران که از نزدیک مذاکرات ژنو را دنبال می کرد، می گوید: دیگر تابوی ارتباط ایران و آمریکا در سطح عالی، وجود ندارد اما نباید گمان کرد این به منزله از سرگیری روابط دوجانبه است. به گفته وی، مساله هسته ای به بوته آزمونی برای کاهش تنش های دوجانبه تبدیل شده است. به بیان دیگر، شکست در حل مساله هسته ای ایران، گرمای ایجاد شده در روابط تهران – واشینگن را نیز از بین می برد.  

آمریکا همچنان شیطان است

باید گفت باوجود روی کار آمدن دولت روحانی و گفت و گوی تلفنی وی با اوباما، همچنان شعارهای ضد آمریکایی در ایران سر داده می شود. کارشناسان می گویند، زخم ایران و آمریکا خیلی کهنه است و برای مرحم نهادن بر آن، زمان زیادی لازم است. روحانی ماه گذشته در جریان سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، از ملت بزرگ آمریکا سخن گفت، او گفت به دنبال افزایش تنش با آمریکا نیست و دو طرف باید به چارچوبی برای مدیریت تفاوت ها دست یابند. از سوی دیگر، رو به گرمی نهادن روابط تهران – واشینگتن، موضوع دست کشیدن از شعار مرگ بر آمریکا در ایران را بر سر زبان ها انداخته است. با این حال، محافظه کاران در تهران همچنان بر این شعار تاکید دارند و در فرودگاه نیز با لنگه کفش به استقبال روحانی رفتند که در مسیر بازگشت از نیویورک به تهران با اوباما تلفنی گفت و گو کرده بود.

احمد خاتمی، در نماز جمعه تاکید کرد آمریکا شیطان بزرگ است. او این پرسش را مطرح کرد که در 35 سال گذشته، شیطان بزرگ تر شده یا کوچکتر؟ و پاسخ داد، اگر در گذشته آمریکا یک مار در مقابل ایران بود اکنون افعی شده است و هر فتنه ای در ایران اتفاق می افتد از آمریکا ناشی می شود.

اثبات حسن نیت

این در حالی است که رهبری نیز همچنان در مورد حسن نیت آمریکا ، تردید دارند. ایشان در بهمن ماه گذشته در یکی از سخنرانی های مهم ، اظهار داشتند با مذاکره با آمریکا مخالفتی ندارند . همچنین پیش از سفر حسن روحانی به نیویورک، ایشان در یک سخنرانی دیگر به نرمش قهرمانانه در مذاکرات هسته ای اشاره کردند.

محمد جواد ظریف، مسئول مذاکرات هسته ای ایران که به ژنو سفر کرده بود نیز پس از پایان این مذاکرات به خبرنگاران گفت: ما آماده ایم به آمریکا اجازه دهیم حسن نیت خود را ثابت کند. وی افزود: امیدوارم این بار همه در آزمون اعتمادسازی موفق شوند.

رفتار همراه با احتیاط

هرچند رهبری به نرمش قهرمانه اشاره کرده اند اما می گویند برخی از آنچه که در نیویورک انجام شد، مناسب نبود. از سوی دیگر سیاست های این تغییرات به اندازه ای در ایران حساس است که زمانی که کیهان نقل قولی را از ظریف منتشر کرد، وی روانه بیمارستان شد. وزیر خارجه ایران در واکنش به این مطلب کیهان در صفحه فیس بوک خود نوشت: صبح پس از اینکه تیتیر کیهان را دیدم کمردرد گرفتم و حتی نمی توانم بنشینم یا بایستم. ظریف گفت از این به بعد هر چه بخواهد بگوید را علنی می گوید تا از آن سوء برداشت نشود. کمردرد ظریف تا زمانی که به ژنو سفر کرد هم ادامه داشت. به نحوی که وی با ویلچر حرکت می کرد. یک مقام آمریکایی در  مورد ویلپر نشینی ظریف به خبرنگاران گفت: هیچ کس در بین ما نیز که مشکل مشابهی نداشته باشد.همه ما با تیتیر رسانه ها و حتی کتاب هایی در انتقاد از خود مواجه شده ایم.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10

انتشار اولیه: جمعه 26 مهر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 30 مهر 1392