آمریکا زمان دارد، روحانی نه

دیپلماسی ایرانی: از امروز دور دیگری از مذاکرات هسته ای بین ایران در یک سو و آمریکا و متحدان اش در سوی دیگر، برگزار شده است. امیدواری ها نسبت به  این دور از مذاکرات بیشتر است، چرا که اخیرا حسن روحانی میانه رو به عنوان رئیس جمهور ایران انتخاب شده و می گوید برای توافق هسته ای و بهبود روابط با جامعه بین المللی آمادگی دارد.

به گزارش المانیتور، یکی از مبناهای متصور برای رویکرد آمریکا در این مذاکرات این است که ایالات متحده زمان ندارد و ایرانی ها دارند. در نتیجه آمریکا نمی تواند اجازه دهد مذاکرات به ورطه وقت کشی وارد شود و باید سرعت تصمیم گیری ها را افزایش دهد. نظریه پردازان این دیدگاه در توجیه نگاه خود می گویند: ایران بیش از اینکه به دنبال لغو تحریم ها باشد ، برای پیشبرد اهداف هسته ای اش تلاش می کند و بنابراین برای به نتیجه رساندن مذاکرات عجله ای ندارد. در مقابل این آمریکا و متحدان اش هستند که با گذر زمان، زمینه را برای پیشرفت هر چه بیشتر برنامه های هسته ای ایران فراهم می کنند.

این یک تصور باطل نیست ، چرا که در گذشته دلایل خوبی وجود داشت که نشان دهد این نظریه درست است. اما باتوجه به داشته های امروزمان، باید به اشتباه بودن این نظریه پی ببریم. در واقع وقت برای روحانی تنگ است، نه برای آمریکا.

بدون تردید روحانی به دنبال تغییر موقعیت ایران چه در داخل و چه در خارج است. او دست کم توافقی را می خواهد که در مقابل مصالحه بر سر غنی سازی، به لغو تحریم ها منجر شود. اما میل واقعی روحانی این است که بیش از این ها پیش برود.

از سوی دیگر اینکه روحانی را گرگی در لباس میش بخوانیم، رویکرد کارآمدی نیست. اکنون زمان توصیف طرف مقابل و گمانه زنی در مورد شخصیت ها نیست. آنچه واضح است، تمایل رئیس جمهور جدید ایران به ایجاد تغییر است. تغییراتی که در حال حاضر در حال پرداخت بهای آن در داخل کشور است. تندروها این روزها روحانی و توافق احتمالی اش را با غرب نشانه گرفته اند. اما روحانی می داند که این توافق چقدر برای او اهمیت دارد. او بارها در محافل عمومی بر این نکته تاکید داشته است که می خواهد هر چه سریعتر به مجادله هسته ای پایان دهد و بازه زمانی سه تا شش ماهه را به تصویر کشیده است.

به بیان دیگر روحانی می خواهد به عنوان نخستین حرکت سیاسی بزرگ خود، ایران را از بن بست هسته ای بیرون بکشد. با این حال برخی سیاستمداران به وی توصیه می کنند پیش از دست زدن به یک قمار بزرگ در سیاست خارجی، به دغدغه ها و مشکلات کوچکتر داخلی سر و سامان دهد تا حمایت مردمی از او افزایش یابد.

علاوه بر این مساله هسته ای، مشکلی در سیاست خارجی ایران است که در یک دهه گذشته دشواری های زیادی را فراهم آورده و حل آن تا کنون غیر ممکن بوده است. توافق هسته ای با غرب باید به نحوی باشد که سطوح بالای حاکمیت در ایران را راضی کند و درعین حال انتقاد تندروها را به همراه نداشته باشد. از سوی دیگر روحانی باید در معامله با غرب حقوق هسته ای جمهوری اسلامی را حفظ کند. از سوی دیگر این اگر روحانی خیلی زود به مصالحه ای با جامعه بین المللی دست نیابد، شکستی بزرگ را در کارنامه خود رقم می زند.

سال ها پیش دغدغه غرب در مورد برنامه های هسته ای ایران این بود که جمهوری اسلامی به تکنولوژی غنی سازی دست یابد و بتواند در بازه زمانی کوتاه مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای را تولید کند. اما اکنون ایران تکنولوژی هسته ای را در اختیار دارد و تاکید می کند غرب نیز باید این حق را برای ایران به رسمیت بشناسد. با این وجود هنوز مدرکی وجود ندارد که ایران از غنی سازی برای اهداف نظامی استفاده کرده باشد.

این نشانه مهمی است. چرا که ثابت می کند دست کم در پنج سالی که ایران عملیات غنی سازی انجام می دهد، سلاحی ساخته نشده است. این در حالی است که مقامات اسرائیلی ادعا می کنند ، ایران به محض اینکه بتواند، سلاح هسته ای می سازد.

به نظر می رسد چهار دلیل برای هسته ای نشدن ایران باوجود دستیابی به تکنولوژی غنی سازی، وجود دارد. تهدید به اقدام نظامی از جانب آمریکا، یا اسرائیل یا هر دو آنها، تشدید حملات سایبری علیه زیرساخت هسته ای ایران، دستیابی سعودی ها به سلاح هسته ای و از همه مهمتر نگرانی از ملحق شدن چین و هند به روند اعمال تحریم های غرب علیه ایران. چرا که هم اکنون نیز این دو کشور با اکراه و به صورت محدود به تحریم های آمریکا و متحدان اش علیه ایران همراهی می کنند.  

می توان گفت که اکنون آمریکا و متحدان اش در موضع بهتری برای معامله با ایران قرار دارند. البته غرب هنوز به طور روشن نمی داند که در نهایت روحانی می تواند یا می خواهد به توافق هسته ای برسد یا خیر. به هر ترتیب اکنون فرصتی برای دستیابی به راه حل مسالمت آمیز بر سر مساله هسته ای ایران فراهم شده است. اکنون ایران در موقعیتی است که باید هر چه سریعتر راهی برای حل مساله هسته ای اش با جامعه بین المللی پیدا کند و باید از این فرصت بهره برد.

نویسنده: کنث پولک، تحلیلگر موسسه بروکینگز و نویسنده کتاب «ایران، بمب و استراتژی آمریکا»

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 23 مهر 1392/ باز انتشار: شنبه 27 مهر 1392