اعتمادسازی دوجانبه

 صادق زیباکلام
شرق:  باید فرض بگیریم که همه مذاکره کنندگان 1+5 با هم تبانی کرده اند یا اینکه روحانی + ظریف توانسته اند گامی بزرگ در جهت شکستن بن بست مذاکرات هسته ای بردارند. هم «جان کری» وزیر خارجه آمریکا هم «ویلیام هیگ» وزیر خارجه انگلستان و هم خانم «کاترین اشتون» هر سه در مصاحبه های مطبوعاتی که جداگانه بعد از نخستین دور مذاکراتشان با وزیر خارجه ایران داشتند، به گونه ای سخن گفتند که حکایت از حسن ظن آنها به ظریف بود از باب اینکه واقعا می خواهد گره کور مذاکرات هشت ساله را باز کند. خود ظریف هم ایضا امیدوار و خوشبین از مذاکره بیرون آمد. با توجه به اینکه مساله تبانی را من برای انبساط خاطر خوانندگان مطرح کردم، پس لاجرم باید نتیجه بگیریم مثل اینکه واقعا ترک بزرگی در یخ بن بست مذاکرات هسته ای با 1+5 پدیدار شده است. مثل اینکه اگر خدا بخواهد محتاطانه می توانیم اندکی امیدوار شویم «کلید»ی که روحانی از تهران با خودش به نیویورک برده، به قفل زنگ زده مذاکرات هسته ای خورده و روحانی و ظریف دارند قفل هسته ای را شوخی شوخی باز می کنند.
شاید اندکی زود باشد اما می توان این سوال را مطرح کرد که مگر ظریف و روحانی در نیویورک چه کردند و چه گفتند که صحبت از پیشرفت و خروج از بن بست می شود؟ چگونه شد و چرا آن همه مذاکره در زمان آقای احمدی نژاد برعکس، باعث شد «از قضا سرکنگبین صفرا فزود و روغن بادام خشکی می نمود»؟ چرا سال ها مذاکرات توسط آقای دکتر سعید جلیلی در دوران آقای احمدی نژاد راه به جایی نبرد؟ ممکن است که مسوولان قبلی پاسخ دهند که روحانی و ظریف امتیازات زیادی به طرف مقابل دادند. اما ما می دانیم که اینگونه نبوده و نیست. روحانی و ظریف نیک می دانند که خط قرمزهای هسته ای کجاست و یقینا از آنها عدول نمی کنند. به علاوه هیچ چیز پشت پرده و مخفی نمی ماند. آنان هر امتیازی که به فرض داده باشند به سرعت علنی و آفتابی خواهد شد بنابراین اینکه مخالفان آقای روحانی بگویند که ایشان در قصه هسته ای عقب نشینی کرده استدلال موجهی نیست. بنابراین باز می رسیم به همان پرسش که اگر ظریف و روحانی امتیازی به غربی ها نداده باشند – که نداده اند - پس چرا به نظر می رسد که ترک بزرگی در سد مذاکرات ایجاد کرده اند؟ به زبان ساده تر، روحانی و ظریف در 72ساعت گذشته در نیویورک چه کار کردند که مذاکره کنندگان در هشت سال دوره اصولگرایان، قادر به انجام آن نشدند؟ به نظر می رسد که خود ظریف بهترین پاسخ را به این پرسش داده است. او بعد از برگزاری نخستین دور مذاکرات وزرای خارجه آمریکا، انگلستان، کاترین اشتون و نهایتا 1+5 وقتی پس از ساعت ها بی خوابی، خسته و کوفته به اتاق هتلش در نیویورک بازمی گردد، در صفحه فیس بوک می نویسد: «روزی همه صحبت هایم در جلسه با 1+5 را به مردم گزارش می دهم تا همه ببینند که برای داشتن یک مذاکره خوب، نیازی به عدول از مواضع نیست.» ظریف درست می گوید و اتفاقا دارد به پرسش ما پاسخ می دهد که «مگر او چه کرد که دیگران در هشت سال نتوانستند انجام دهند؟ »به نظر می رسد که پاسخ روشن است. ظریف موفق به پرکردن شکافی شده که ما ظرف هشت سال گذشته خیلی نتوانستیم پر کنیم. فی الواقع شاید درست تر باشد که بگوییم، مسوولان پرونده هسته ای ما اساسا آن شکاف را ندیدند. ظریف توانست «شکاف بی اعتمادی» میان ما و طرف های دیگر را ببیند و به سمت پرکردن آن برود. کار او البته هنوز تمام نشده است. او ملاط و سیمان درست کرده و روی شکاف با ماله کشیده اما هنوز بنای وی خشک نشده است. حقیقت آن است که نگارنده بارها در یادداشت ها و گفت وگوهای قبلی درخصوص به نتیجه نرسیدن مذاکرات با 1+5 به این مساله پرداختم که موضوع نه فردو است نه، غنی سازی است، نه پارچین، نه آب سنگین اراک نه آب سبک اصفهان و نه تعداد سانتریفیوژهای نطنز. موضوع فقدان اعتماد میان ما و غربی هاست. آنان به ما بی اعتمادند و ما هم متقابلا به آنها. آنها فکر می کنند که ما مخفیانه داریم یک «جایی» خود را برای ساخت سلاح هسته ای آماده می کنیم و قصد و غرض مان از مذاکرات آن است که برای تکمیل کارمان، زمان بخریم. ما هم معتقدیم هسته ای و غنی سازی بهانه است از سوی غربی ها و هدف نهایی آنها چیز دیگری است و می خواهند مردم را از طریق تحریم ها تحت فشار بگذارند تا نارضایتی آنان به حداکثر برسد. واقعیت آن است که نه شک و شبهه آنها واقعیت دارد و نه بی اعتمادی و تردیدهای ما. این دقیقا نکته ای است که روحانی و ظریف و تیم جدید روی آن انگشت گذارده اند. آنها درصددند به غربی ها نشان دهند ایران واقعا به دنبال ساخت سلاح هسته ای نیست. همچنان که اوباما هم در مجمع عمومی سازمان ملل صراحتا اعلام داشت که به دنبال تغییر رژیم در ایران نیست. این سخن رییس جمهور آمریکا دقیقا در همان جهتی است که روحانی و ظریف دارند حرکت می کنند. به عبارت دیگر، اوباما دارد به طرف اعتماد سازی حرکت می کند که ظریف و روحانی بخش دیگر آن را پر می کنند. مذاکرات و رسیدن به توافق، فقط و فقط زمانی حاصل می شود که در کل ما و غربی ها اعتماد به یکدیگر پیدا کرده باشیم. آنها اعتماد پیدا کرده باشند که ما همه فعالیت های هسته ای مان همین است که آنها دارند می بینند و افزون بر اینها ما فعالیت دیگری نداریم. ما هم متقابلا یقین پیدا کرده باشیم که هدف و منظور غربی ها از فشار و سختگیری در برنامه هسته ای، صرفا حصول اطمینان از این بابت است که ما قصد تولید سلاح هسته ای نداریم و به جز این، آنها به دنبال اهداف پنهان دیگری از جمله براندازی نیستند. علت آنکه ظرف هشت سال گذشته، ما همواره در مذاکرات به شرایط دلخواه نمی رسیدیم، به واسطه آن بود که هر دو طرف در پشت میز مذاکره، به شدت نسبت به یکدیگر بی اعتماد بودند. به نظر می رسد ظریف و روحانی و در سطحی دیگر اوباما و سایرین، این معضل و شکاف را دریافته اند و خیلی جدی، درصدد رفع و پرکردن آن برآمده اند.