از تندتر شدن لحن آمانو تا فضای مثبت آژانس

دیپلماسی ایرانی: صالحی این بار در جامه دیگری رهسپار آژانس بین المللی انرژی اتمی شده است. رئیس سازمان انرژی اتمی با پیام رئیس جمهور جدید ایران برای تقویت و توسعه همکاری های جاری با آژانس به وین رفته و گفته  به منظور پایان دادن به پرونده هسته ای ایران در آنجا حضور دارد. پنجاه و هفتمین کنفرانس عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی از صبح روز دوشنبه 25 شهریور  کار خود را در مقر سازمان ملل متحد در وین آغاز کرد. در این کنفرانس سالانه که تا جمعه ادامه دارد، انتخاب و انتصاب کمیته عمومی، درخواست عضویت برای آژانس، پیام دبیرکل سازمان ملل، بیانیه مدیرکل، مشارکت در صندوق همکاری های فنی سال 2014,گزارش سالانه 2012,انتخاب اعضای شورای حکام و برنامه و بودجه آژانس برای سال 2014-2015 از جمله موضوعات کاری این کنفرانس اعلام شده است. همچنین اقدامات لازم برای تقویت همکاری های بین المللی در خصوص ایمنی هسته ای و اجرای پادمان در خاورمیانه از دیگر محورهای دستور کار این کنفرانس پنج روزه می باشد. کنفرانس عمومی بالاترین نهاد قانونگذاری آژانس بین المللی انرژی اتمی است و از نمایندگان تمام کشورهای عضو تشکیل شده است. ایران که در طول چند سال اخیر تنها از منظر دفاع از برنامه هسته ای ایران در این کنفرانس شرکت کرده است اینبار سعی دارد تا این پرونده را به سرانجام خوبی برساند. با دکتر علی خرم، نماینده سابق ایران در سازمان ملل در خصوص حضور صالحی در کنفرانس بین المللی آژانس و تفاوت آن با کنفرانس های پیشین به گفتگو نشستیم.

ابتدا کمی در خصوص دستور کار  و به طور کلی اهمیت کنفرانس عمومی آژانس بین المللی توضیح دهید ؟

آژانس برای هر کنفرانس و اجلاسی از پیش دستور کاری را در خصوص موضوعاتی که همه اعضا باید در جریان باشند معین می کند تا در مورد آن اظهارنظر کنند و در  نهایت آن را در دستور کار قرار می دهد. به معنای دیگر تمامی اعضا بر روی این مسائل تبادل نظر می کنند که در مجموع برای آژانس راهکاری می شود و اعضا بر اساس آن عمل می کنند. در هر مقطعی موضوعی مورد توجه است به عنوان مثال مساله هسته ای کره شمالی، پرونده هسته ای ایران، مصر، سوریه و لیبی و غیره را مطرح می کنند.

به نظر می رسد اخیرا آهنگ آمانو  به عنوان مدیرکل آژانس  نسبت به ایران تندتر شده که این امر ناشی از خواست برخی از کشورهای غربی است. تصور آنها این است که شرایط به گونه ای می باشد که باید آژانس چنین رویه ای را در مقابل ایران اتخاذ کند. در توضیح باید گفت زمانی است که میزان عدم هماهنگی کشوری با آژانس زیاد می شود اما زمانی میزان همکاری کشوری به قدری است که آنها احساس می کنند اگر فشار بیشتری وارد کرده و یا این آهنگ را تندتر کنند کشور موردنظر خواست آنها را خواهد پذیرفت. در مورد ایران شاید فشار بیرونی ( از طریق اعضای شورای حکام که به مدیرکل برای جستجوی بیشتر فشار وارد می کنند) در خصوص بحث احتمال آزمایش ها و یا تلاش های ایران در زمینه غیر صلح آمیز سبب شده تا آمانو در این زمینه تندتر حرکت کند، شاید هم احساس می کند دولتی که در ایران بر سر کار آمده قصد دارد تا جوابگو باشد بنابراین باید فشار بیشتری وارد کرد و فشار بیرونی هم که پیش از این وجود داشته است. در نتیجه این دو اهرم سبب شده تا شاهد افزایش فشار از سوی آمانو باشیم.  

در کنفرانس موضوع ایران را قطعا به عنوان پیش زمینه مطرح کرده اند تا اعضا بتوانند در این زمین بازی کرده، نتیجه گیری کرده و در خواست های خود را از مدیرکل آژانس مطرح کنند. آنچه گفته شد در خصوص مسائلی است که در آنجا مطرح است اما  طرف ایرانی هم حساب تمامی جوانب را کرده است و باید با آمادگی کامل وارد میدان شود چرا که برخی از این اقدامات به حساب ایران گذاشته می شود.

شما اشاره کردید که آهنگ فشار آژانس تندتر شده، اما بسیاری بر این باورند که از زمان روی کار آمدن دولت جدید در ایران نگاه مثبتی نسبت به حل پرونده هسته ای ایران به وجود آمده است. تا چه اندازه به نظر شما هم اکنون و در این کنفرانس فضای قابل قبول تری نسبت به گذشته در خصوص ایران به وجود آمده است؟

نگاه مثبت داشتن تناقضی با این امر که آهنگ گفته های آمانو تندتر شده ندارد، چرا که آژانس فشار بیشتری وارد می کند تا بتواند پاسخ مثبت از ایران بشنود و به معنای دیگر حال که ایران آماده جوابگویی است بتواند این مسائل را در دایره توجه ایران قرار داده و  از ایران بخواهد تا پاسخ بیشتر و بهتری دهد. بنابراین هم نگاه مثبت درست است و هم تندتر شدن آهنگ فشار آژانس.

این مساله که آقای صالحی در دوره های پیشین هم نماینده ایران در آژانس بوده و هم اکنون نیز رئیس سازمان انرژی اتمی ایران است، چه میزان بر روند مذاکرات تاثیرگذار خواهد بود؟

آژانس علی اکبر صالحی را می شناسد چراکه وی نماینده ایران در آژانس بوده و سپس وزیر امورخارجه و در حال حاضر نیز رئیس سازمان انرژی اتمی است. بنابراین آنها می دانند که صالحی هم با پرونده هسته ای ایران آشناست و هم به مسائل بین المللی احاطه لازم را دارد، در نتیجه او را به عنوان فردی که مسلط به موضوع است نگاه می کنند. این مساله برای آژانس از یک منظر مفید است و سبب سهل شدن  مسیر مذاکرات می شود و از یک منظر هم سبب ساز دشواری هاست. سهل بودن از این نظر که صالحی زبان آژانس را می فهمد و دشواری هم از این نشات می گیرد که صالحی هر حرفی را از آژانس نمی پذیرد  و به عبارتی پاسخ آن را نیز در اختیار دارد.

یکی از مسائلی که در این نشست ها صحبت می شود در خصوص بودجه این آژانس است که ایران نیز سهمی در تامین این بودجه دارد. با توجه به بحث هایی  که در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد در خصوص این بودجه شده بود شما نقش ایران را در این زمینه چگونه می بینید؟

بودجه ای که کشورهایی همچون ایران می پردازند قابل توجه نیست و متقابلا ایران از خدمات آژانس بسیار بیشتر از بودجه ای که می دهد استفاده می کند. بنابراین اگر تصور شود می توان از بودجه کشور هایی نظیر ایران که بر اساس فرمولی تهیه می شود به عنوان یک اهرم استفاده کرد کاملا اشتباه است. کشورهایی که عموما عضو شورای حکام و دارای سلاح های هسته ای هستند مشارکت بیشتری در تامین بودجه دارند تا از این طریق بتوانند کلاف تصمیم گیری را در دست داشته باشند.

با توجه به روندی که هم اکنون در جریان پرونده هسته ای ایران آغاز شده پیش بینی شما از این کنفرانس و به طور کلی سرنوشت پرونده ایران چیست؟

آینده مذاکرات بستگی به بازیگران دارد. بازیگرانی که در طرف مقابل ایران هستند زمانی تنها به دنبال همکاری با ایران و اطمینان حاصل کردن از این موضوع بودند که انحرافی در تکنولوژی صلح آمیز هسته ای ایران نباشد. اما پس از درگیری ها در سوریه امریکایی ها ساز دیگری می زنند که بوی خوشایندی به مشام نمی رسد. صحبت از این می شود روشی که در خصوص سوریه در پیش گرفته اند در خصوص ایران به مراتب سخت تر اجرا خواهد شد. بنابراین  در حال حاضر نمی توان گفت با توجه به این مسائل گروه 1+5 و ایران به بن بستی تحت تلاش های امریکا خواهند رسید یا خیر. 

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: چهارشنبه 27 شهریور 1392/ بازانتشار: یکشنبه 31 شهریور 1392