تغییر مواضع در مذاکرات هسته‌ای

دیپلماسی ایرانی: در طول مذاکرات ایران با غرب بر سر پرونده هسته ای اش، کشورهای غربی همواره می گفتند که جمهوری اسلامی ایران تلاش دارد بر سر یک بسته کامل به توافق برسد که شامل اعتراف جامعه جهانی به نفوذ و نقش منطقه ای آن باشد در حالی که غرب نمی خواهد تسلیم چنین تحریک و فشاری از سوی ایران شود. آنها ترجیح می دهند که مذاکرات بیش از همه بر روی پرونده هسته ای که باعث نگرانی اسرائیل است، باشد و در همین ارتباط مساله کاهش تحریم ها که بر اقتصاد ایران تاثیر گذاشته است را داده اند و گفته اند که تحت شرایطی حاضرند همه این مشکلات را حل کنند.

امروز، پس از تغییراتی که در ایران حاصل شده که باعث روی کار آمدن رئیس جمهوری "معتدل" در این کشور شده است، مطالبات ایرانی ها به روشنی بیان شده است. آنها گفته اند که خواهان مذاکرات کاملا هسته ای جدای از بحث بر سر دیگر سیاست های جمهوری اسلامی ایران در منطقه هستند. دقیقا همان حرفی که حسن روحانی در اولین کنفرانس خبری اش بعد از گرفتن پست ریاست جمهوری زد و گفت که کشورش آمادگی دارد مذاکرات جدی و اساسی ای را بر سر پرونده هسته ای اش برای از بین بردن نگرانی های دو طرف انجام دهد و همچنین گفت که تهران پذیرفته است که با ایالات متحده امریکا در صورتی که حسن نیتش را ثا بت کند، به طور مستقیم وارد مذاکره شود.

اما پرسشی که در این جا مطرح است این است که آیا واقعا ایران عملا تغییری در سیاست خارجی خود به وجود آورده است یا این که سیاست جدید ایران نیز همان سیاست سابق است و تنها تعابیر و تفاسیر آن را تغییر داده تا بیشتر قابل درک شود؟

به نظر می رسد که تهران به این نتیجه رسیده که تنها راه خروجش از تنگناهای اقتصادی فعلی که روز به روز در حال افزایش است و بیش از پیش به درآمدهای ارزی تهران فشار وارد می کند و باعث شده است تا نتواند دیگر کمک های لازم را به آسانی به هم پیمانان منطقه ای اش برساند ، تغییر لحنش در برابر غرب و دادن برخی امتیازها حتی به طور ظاهری بدون تغییر جوهری در اصول سیاسی اش است. گویا این مساله زمینه را برای بازنگری در سیاست های ایران فراهم کرده است. البته با توجه به این نکته که این کار نیاز به زمان دارد و طبیعتا غرب باید از طریق مذاکرات جدی به ایران وقت لازم را بدهد و در عین حال تشدید تحریم ها را نیز متوقف کند، مساله ای که هنوز محقق نشده است.   

ایران دریافته است که به جای آن که مذاکرات هسته ای را به نقش منطقه ای اش وصل کند باید شرایط تازه ای فراهم کند تا از مرحله نگرانی های جامعه جهانی نسبت برنامه های هسته ای اش عبور کند، در عین حال درک کرده است که استمرار سیاست های سابق به دلیل تحریم های اعمال شده حتی به طور ظاهری نیز امکان پذیر نیست، برای همین پذیرفته که تغییری در سیاست خود در مذاکرات ایجاد کند.   

به نظر می رسد امریکایی ها و اروپایی ها اصرار بسیار دارند که گشایشی در وضعیت پرونده هسته ای ایران ایجاد شود، دقیقا عکس آن چیزی که بعد از روی کار آمدن مجدد دولت احمدی نژاد در چهار سال پیش حاصل شد و علنا اعلام می کردند که به دنبال تغییر نظام هستند. هدف غرب از ابتدا این بوده است که به ایران بفهمانند که هر گونه نقش آفرینی ای در منطقه تنها از طریق راضی کردن غرب به ویژه واشنگتن و قبول مرزهای عریض و طویل مصالح آن امکان پذیر است. دقیقا به همین دلیل است که غربی ها اکنون بدون ابراز تردید اعلام کرده اند که می خواهند با ایران مذاکرات جدیدی را آغاز کنند و با "تغییری" که در ایران حاصل شده به صورت سری و علنی به ایران پیام داده اند.

همین تغییر رویکرد برای اسرائیل که دائما از طریق تهدیدهای رسانه ای اش تلاش کرده به شکل مبالغه آمیزی قدرت هسته ای ایران را خطرناک جلوه دهد و دائما بگوید تهدیدی وجودی برای آن محسوب می شود نیز به وجود آمده است. در حالی که آن چه بیش از همه اسرائیل در حال حاضر از ایران می خواهد این است که دمشق را کنترل کند و جبهه جنوب لبنان را نیز به هر ترتیبی شده ایمن نگه دارد. این چیزی است که بسیاری از تحلیلگران نسبت به اغماض اسرائیل در ورود حزب الله در جنگ جاری داخلی در سوریه و جنگیدنش در کنار ارتش وفادار به بشار اسد برداشت می کنند.

جدای از این که دایره گسترده ای برای مذاکرات ایران و غرب وجود دارد یا این که باید بر روی پرونده هسته ای ایران متمرکز شوند، نتیجه همان چیزی است که همیشه از قدرت گرفتن ایران انتظار می رفته است. برای این که سیاست های هسته ای تهران و نفوذ منطقه ای اش عملا دو پرونده مرتبط با هم هستند و یکی وابسته به دیگری است و هر گونه توافقی در هر کدام از آنها قطعا بر دیگری اثر می گذارد.

منبع: الحیات/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11