دوراهی که روحانی برای اوباما ساخت

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهور تازه نفس ایران تاکنون بارها در سخنرانی های خود اعلام کرده که در حوزه سیاست خارجی در مسیر اعتدال گام برخواهد داشت. موضع گیری که از همان نخستین روزهای پیروزی آقای روحانی ؛ باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده را در موضع دوگانه ای قرار داد. پیروزی شگفت انگیز و خارج از انتظار روحانی میانه رو در انتخابات ماه ژوئن در ایران موجی از تعبیر و تفسیرها را در امریکا به راه انداخت. از فردای پیروزی روحانی در این انتخابات بود که تحلیل گران و سیاستمداران امریکایی به بازبینی سیاست تحریم امریکا در قبال برنامه هسته ای ایران پرداختند: آیا تحریم ایران عملا ره به جایی برده است؟

از زمان پیروزی آقای روحانی در انتخابات جمهوری اسلامی ایران، دولت باراک اوباما در پاره ای از تحریم ها در حوزه دارو و محصولات کشاورزی گشایش هایی را ایجاد کرده است. با اینهمه دولت توصیه های فراوانی را  از گوشه و کنار کنگره و سنا در خصوص تشدید یا تعدیل تحریم ها در سایه دولت جدید ایران شنیده است. برخی مقام های ارشد سابق از جمله نماینده سابق امریکا در سازمان ملل توماس پیکرینگ از دولت اوباما خواسته است که نتیجه انتخابات در ایران را گردشی عملگرایانه به سمت اعتدال از سوی ایرانی ها دانسته و از در تعادل با تهران وارد شود. اما اقدام هفته گذشته کنگره در تشدید تحریم های ایران در تضاد کامل با شعار تعامل با ایران بود. دمدمی مزاجی دولت اوباما در مواجهه با پرونده هسته ای ایران را از متن سخنان سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به تصویب طرح جدید تحریم ها علیه ایران می توان متوجه شد. این مقام امریکایی در حالی که بر نگرانی کاخ سفید از برخی مفاد طرح به تصویب رسیده خبر داد تاکید کرد که دولت همچنان در مسیر تشدید تحریم ها علیه برنامه هسته ای تهران و تماس با کنگره برای تعیین بهترین راه برای تشدید این تحریم ها گام برخواهد داشت.

پیام دوپهلوی امریکایی ها نشان دهنده این امر است که امریکایی ها به خوبی می دانند که تشدید تحریم های ایران به معنای بسته شدن هرپنجره ای برای مصالحه و تعامل با این کشور است اما همزمان مقابله در برابر کنگره برای تشدید تحریم ها هم به ضرر نحوه تعامل کاخ سفید با کنگره در سایر موارد و در نهایت ایجاد اختلاف های داخلی است. دولت باراک اوباما به این نتیجه رسیده است که نمی تواند از پس تبعات نرمش در برابر ایران در افکار عمومی امریکا برآید.

چالش های پیش روی آقای رئیس جمهور

دولت باراک اوباما به خوبی بر دشواری های متقاعد کردن کنگره با برخورد نرم با تهران آگاه است. توافق با تهران تنها و تنها در شرایط کمرنگ تر کردن تحریم ها ممکن است و  جلب رضایت کنگره در این مسیر هم کار آسانی نیست.

کنگره امریکا با 400 رای موافق در برابر 20 رای مخالف لایحه تشدید تحریم های ایران را در سایه تلاش های اسرائیلی ها در قالب ایپک به تصویب رساند. این اقدام کنگره با استقبال تندروهای امریکایی و شخص بنیامین نتانیاهو همراه شد. رهبران رژیم اسرائیل مخالف تلاش های احتمالی امریکا برای مصالحه و نزدیکی با تهران است و اعتقاد دارد که امریکایی ها باید با تشدید هرچه بیشتر تحریم ها علیه ایران مانع از دستیابی تهران به بمب هسته ای شوند که تل اویو ادعا می کند در چند قدمی تلاش دانشمندان ایرانی قرار دارد.

امریکایی ها در مقابل اصرارهای تل اویو برای تشدید تحریم های ایران ادعا می کنند که تهران هنوز تصمیمی برای ساخت بمب اتم نگرفته اما علم و فناوری مورد نیاز برای ساخت ان را دم دست خود قرار داده است. حتی در کنگره نیز شاهد نوعی دوگانگی هستیم. دیوید پرایس و چارلز دنت در نامه ای که به باراک اوباما رئیس جمهور امریکا نوشتند خواهان توسل وی به تمامی راهکارهای دیپلماتیک برای مصالحه و نزدیکی به تهران شدند. یکی از راهکارهای مد نظر این گروه کاهش تحریم ها در ازای دریافت امتیازهایی از تهران بود. این نامه به امضای 131 نفر رسید که  رقم قابل توجهی در کنگره امریکا برای اعلام حمایت از توسل به دیپلماسی در مقابل ایران بود.

مدیر اجرایی انجمن کنترل سلاح در خصوص دوگانگی مانورهای سیاسی نمایندگان کنگره می نویسد: اینکه بسیاری از این 130 نفر در جلسه اخر هفته کنگره به تشدید تحریم های ایران رای مثبت دادند گویای این حقیقت است که نمایندگان مجلس امریکا از نحوه پیشرفت در مذاکرات گروه 1+5 با ایران راضی نیستند. هیچ تاریخی برای ادامه مذاکرات تهران با گروه 1+5 تعیین نشده است . ایران رسما به پیشنهادهای غرب برای اعتمادسازی پاسخ نداده است. غرب در دیدار با تهران در ماه فوریه در آلماتی قزاقستان پیشنهادهایی را مطرح کرد اما به گفته ایرانی ها طرف غربی موجی از مطالبه ها را بدون ارائه مابه ازای مشخص برای ایران در این جلسه مطرح کرده است.

گفتگوی مستقیم ؟

نخست وزیر عراق نوری مالکی در ابتدای ماه جولای به اطلاع دولت باراک اوباما می رساند که ایران خواهان گفتگوی مستقیم با دولت امریکا است. این در حالی است که رهبر ایران در تاریخ 21 جولای در سخنانی تاکید می کند که تهران به امریکا اطمینان نداشته اما احتمال مذاکرات مستقیم را رد نمی کند.

تلاش ها برای تشدید تحریم های ایران در راستای تقویت این تصور است که تحریم ها می تواند برنامه هسته ای ایران را متوقف کند. تحریم ها بخش هایی از اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است اما به تنهایی قادر به متوقف کردن برنامه هسته ای ایران نیست .

در این میان به نظر  می رسد که حسن روحانی تلاش فزاینده ای را برای تلطیف فضای دیپلماتیک پیرامون ایران برخلاف سخنان تند و تیز محمود احمدی نژاد در 8 سال گذشته آغاز کرده است. گزارش های رسیده حاکی از ان است که وزیر امور خارجه پیشنهادی روحانی به مجلس محمد جواد ظریف خواهد بود. مردی که سابقه نمایندگی ایران در سازمان ملل را بر عهده داشه و در امریکا نگاه های مثبت بسیاری را به سمت خود جلب کرده است. روحانی به دلیل ریاست بر مذاکرات هسته ای ایران در سالهای 2003 تا 2005 هنوان شیخ دیپلمات را به خود اختصاص داده است. وی در جریان رقابت های انتخاباتی خود میانه روی و تعامل بیشتر با جهان را به رای دهندگان وعده داده بود.

روحانی در نخستین مصاحبه مطبوعاتی خود تاکید کرد که دولتش خواهان تعامل سازنده با جهان است. موضع گیرهای که از جانب وی در تویتر هم قابل مشاهده است بسیار متفاوت از سخنانی است که در 8 سال گذشته در ایران به گوش رسیده است. با اینهمه شاید روحانی در تلطیف فضایی که محمود احمدی نژاد در 8 سال گذشته ساخته و پرداخته موفق عمل کرده است اما زمانی که بحث به نحوه مواجهه وی با پرونده هسته ای ایران می رسد همگان می دانند که آقای رئیس جمهور با چالش های جدی در این خصوص روبه رو است.

فریده فرهی از تحلیل گران مسائل ایران در این خصوص می گوید : با استناد به شواهدی که از انتخاب های روحانی در چینش کابینه به چشم می خورد می توان نتیجه گرفت که تیم هسته ای جدید کارآزموده ، آشنا به فن و مهیا برای مذاکره خواهند بود. البته در ایران هم مانند امریکا طیف هایی هستند که هرگونه مصالحه را در شرایطی که امریکا خود را تنها ناطق جهان می داند ، غیرممکن می دانند. در شرایطی که هر روز بر دامنه تحریم ها علیه ایران افزوده شود ، روحانی با نیل به فضای بی اعتمادی که به غرب وجود دارد قادر به خودکشی سیاسی در داخل و مصالحه به هر قیمتی نخواهد بود.

تحریم های بیشتر  و بیشتر

حتی پبش از آنکه طرح موجود بر روی میز نمایندگان کنگره مهر تایید خورده و به قانون تبدیل شود ، مدافعان این طرح به صراحت مشخص کرده بودند که خواهان تشدید فشارها بر ایران هستند. آی رویس که ریاست کمیته سیاست خارجی کنگره را بر عهده داشته و جمهوری خواه است تاکید دارد که رئیس جمهور در ایران تغییر کرده اما سیاست های هسته ای ایران تغییر نکرده است: فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران باید افزایش یابد.

این در حالی است که برخی در واشنگتن تردید دارند که تحریم های بیشتر می تواند به نتیجه مثبت منتهی شود. تشدید تحریم های ایران برای افرادی که خواهان تعامل با تهران هستند به مثابه سنگ اندازی بزرگ است. مسیری که برخی تندروها در امریکا در پیش گرفته اند بسیار خطرناک است چرا که احتمال شکستن کمر شتر زیر این بار وجود دارد.

سفیر سابق امریکا در ناتو از باراک اوباما می خواهد که امکان گفتگوهای جدید با روحانی را بررسی کرده و در مقابل کسانی که خواهان کاستن از پتانسیل دیپلماسی هستند ، مقاومت کند. این مقام امریکایی تاکید می کند که شخص روحانی نیز در داخل برای مقابله با تندروهایی که مخالف مذاکره با امریکا هستند با همان چالش هایی روبه رو است که شخص باراک اوباما در امریکا.

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: یکشنبه 13 مرداد 1392/ باز انتشار : چهارشنبه 16 مرداد 1392