شتاب هسته ای ایران با روی کار آمدن روحانی

دیپلماسی ایرانی: درگیری های اخیر در مصر و رو به وخامت گذاشتن اوضاع در سوریه، هشدار های روزانه ای هستند که در مورد اهمیت خاورمیانه برای منافع ایالات متحده، ارسال می شوند. اما مهمترین چالش برای امنیت ملی آمریکا در این منطقه آشوب زده، تمایل تهران برای ورود به باشگاه هسته ای است. اکنون تلاش های آمریکا و متحدان اش برای متوقف کرده پروژه هسته ای ایران وارد مرحله حساسی شده است.

واکنش ها به پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ماه گذشته دو واکنش عمده را به همراه داشت. برخی روی کار آمدن چهره ای میانه رو را با افزایش امیدواری ها به حل دیپلماتیک مساله هسته ای ایران برابر می دانند. برخی دیگر نیز بر این باورند که روحانی استراتژی هسته ای جمهوری اسلامی را تغییر نخواهد داد. این دسته از تحلیلگران در توجیه نظریه خود می گویند تصمیم گیری و قدرت سیاسی در ایران نه در اختیار شخص رئیس جمهور، بلکه در اختیار مقام معظم رهبری است. ایشان تاکنون تمایلی به مصالحه هسته ای نشان نداده اند و از سوی دیگر روحانی نیز پیش از اینکه یک میانه رو باشد، وابسته به حلقه درونی حاکمیت در ایران است.

در این بین گزینه سومی نیز وجود دارد که باید به آن توجه کرد: ایران در دوران روحانی رفتار بین المللی خود را تغییر خواهد داد اما این به معنی دست کشیدن جمهوری اسلامی از اهداف هسته ای اش نخواهد بود و چه بسا در این سال ها، روند پیشرفت فعالیت های هسته ای ایران سرعت بیشتری بگیرد.

زمانی که بحث دیپلماسی بین المللی به میان می آید، مقامات تهران در سال های اخیر اصلی ترین دشمنان خود بوده اند. در هشت سال اخیر که محمود احمدی نژاد  رئیس جمهور ایران بود، تندروی های وی واقعیت هایی را برای جامعه بین المللی روشن کرد. تیم مذاکره کننده هسته ای در دوره وی حتی به کوچکترین توافق ها در زمینه هسته ای تن نداد و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز مانند گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، نتوانست از ده ها دور مذاکره با تهران نتیجه ای بگیرد. این رویکرد موجب شد بسیاری از کشورها در مقابل ایران قرار بگیرند و سخت ترین تحریم ها را علیه جمهوری اسلامی اعمال کنند.

ریسک روی کار آمدن روحانی در اواسط ماه آینده این است که ایرانیان استراتژی هوشمندانه تری را پیش می گیرند که در میز مذاکره به مصالحه های تاکتیکی منجر می شود اما در واقع تنها روشی برای خرید زمان و ایجاد فضای لازم برای پیشرفت هسته ای است. این همان رویکردی است که روحانی در قامت مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران در سال 2004، دنبال کرد. او در سخنرانی اخیر خود اعلام کرد، در دوره تعلیق غنی سازی اورانیوم، بزرگترین پیشرفت ها در برنامه های هسته ای ایران ایجاد شد. به گفته وی، زمانی که هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی در حال مذاکره با اروپاییان بود، تجهیزات بیشتری در تاسیسات اصفهان نصب شد. به بیان دیگر با ایجاد فضایی آرام، توانستیم پروژه اصفهان را تکمیل کنیم.

این استراتژی امروز می تواند خطرناک تر باشد، چرا که ایرانیان در آستانه ورود به باشگاه هسته ای قرار دارند. ایران دست کم 200 سانتریفوژ پیشرفته را در هر ماه در تاسیسات هسته ای نصب می کند. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در گزارش خود این نکته را خاطرنشان کرده که ایران با سرعت زیادی سانتریفوژهای نسل جدید را نصب می کند و به این ترتیب به زودی می تواند ظرف مدت چند هفته، مواد مورد نیاز برای ساخت یک سلاح هسته ای را تولید کند.

همچنین ایران پیشرفت هایی در تکمیل پروژه راکتور آب سنگین داشته که تا سال آینده به بهره برداری می رسد و می تواند پلوتونیوم مورد نیاز برای بمب هسته ای را در اختیار ایران بگذارد.

گزارش ها حاکی از آن است که دولت اوباما به تعامل با دولت روحانی علاقمند است. این مهم خواهد بود که کاخ سفید به سرعت در جهت این تعامل اقدام کند تا آمادگی و جدیت روحانی برای توافق را محک بزند و از اتلاف وقت جلوگیری کند.

آمریکا و متحدانش نیابد پیش از انجام اقدامات ضروری از سوی ایران در متوقف کردن بخش های مورد تردید برنامه های هسته ای، پیشنهاد لغو تحریم ها را روی میز بگذارند. برای مثال ایران باید برای دریافت امتیاز لغو تحریم ها، روند نصب سانتریفوژهای نسل جدید ، غنی سازی 20 درصدی و تکمیل پروژه تولید پلوتونیوم را متوقف کند.

آمریکا و متحدانش باید نشان دهند در صورتی که تهران این گام ها را بردارد، به حل فوری مساله هسته ای جمهوری اسلامی از طریق روش های دیپلماتیک علاقمندند. اما در صورتی که تهران این اقدامات را انجام ندهد و پیشرفت هسته ای ادامه داشته باشد، افرایش فشار ها و حتی گزینه نظامی پیش رو خواهد بود. در هر صورت، باید وجهه روحانی به عنوان یک میانه روی حامی بهبود روابط با جامعه بین المللی در بوته آزمون قرار گیرد و نیت اصلی وی نمایان شود.

انتخاب روحانی هم اکنون واقعیت عمیق تری را در مجادله هسته ای ایران پیش روی غرب می گذارد و آن این است که مردم ایران به دنبال روابط بهتر با جامعه بین المللی، کاهش فشار اقتصادی و پرهیز از سیاست خارجی مقاومتی هستند.

امیدوارم حسن روحانی به اولویت هایی که مردم ایران به آن رای داده اند، جامه عمل بپوشاند. اما با توجه به سابقه تاریخی جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته، باید برای بدترین شرایط آماده بود. شرایطی که در آن احتمال تهدید های بیشتر از سوی تهران وجود دارد.

نویسنده: جو لیبرمن، سناتور سابق آمریکایی

منبع: وال استریت ژورنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: چهارشنبه 19 تیر 1392/ بازانتشار: یکشنبه 23 تیر