روحانی، فرصتی برای بازاندیشی رابطه غرب با ایران

دیپلماسی ایرانی: دکتر حسن روحانی، رییس جمهور منتخب ایران در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود از شفافیت بیشتر در پرونده هسته ای ایران خبر داد و با اعلام این که تنش میان کشورش با ایالات متحده آمریکا را کاهش خواهد داد ابراز امیدواری کرد که ایران به توافقات جدیدی با کشورهای غرب بر سر پرونده هسته ای ایران دست یابد. واکنش های بین المللی به پیروزی حسن روحانی در انتخابات مثبت بوده و حتی اولاند از موافقت این کشور با حضور حسن روحانی در کنفرانس ژنو 2 خبر داده است. در مورد تاثیرات انتخابات ریاست جمهوری بر سیاست خارجی به خصوص پرونده هسته ای ایران و رابطه با آمریکا با محمد فرهاد کلینی، کارشناس مسائل استراتژیک گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

بسیاری از تاثیرات جدی انتخابات ریاست جمهوری بر عرصه سیاست خارجی سخن می گویند. شما این انتخابات را از منظر سیاست خارجی چگونه ارزیابی می کنید؟

انتخابات باشکوه ریاست جمهوری که بازیگر اصلی آن مردم عزیز کشورمان بودند موجب خلق شگفتی جدیدی شد و نگاه بین المللی به مردم سالاری دینی در ایران و محاسبه های آنها به نحو دیگری شکل گیرد. به نظر می رسد هنوز کارشناسان و مقامات خارجی از ابهام خارج نشده اند. بدیهی است چهره ایران در جهان علی رغم تبلیغات منفی در مسیر تغییر قرار دارد و دیپلماسی عمومی ایران از طریق انتخابات از یک فرصت جدید بهره مند شده است. مشارکت مردم در نیمه دوم روز انتخابات یک سونامی مشارکت بود و حماسه ای را پدیدار کرد که برای دست اندر کاران و مسئولین اجرایی کشورمان نیز غافلگیر کننده بود. اکنون ظرفیت قابل اتکایی بوجود آمده است و تلفیق محبوبیت و مشروعیت در مدار دیگری قرار دارد. این انتخابات بازسازی در فرهنگ سیاسی دورنی ونحوه شکل دهی محیط سیاسی کشور را نوید می دهد به نحوی که افزایش ارزش وحدت ملی را به عنوان پشوانه دفاع و گسترش منافع ملی و بازدارندگی تهدیدات معرفی می کند. سرعت استقبال روسیه در سطع عالی و سپس کشورهای مهم منطقه از رئیس جمهور منتخب قابل توجه است. با این حال، دولتمردان برخی از کشورهای غربی ابتدا در سطح پائین تر از رئیس جمهور مواضع اولیه خود را اعلام و استقبال توام با احتیاطی را  از خود نشان دادند. البته شاید آنها منتظر مراسم تنفیذ و اعلام رسمی باشند. در مجموع انتخابات 92 برای سیاست خارجی کشورمان یک فرصت سازی مهم محسوب می شود. مناسب است تا تیم جدید در سیاست خارجی کشورمان با عنایت به این شرایط طراحی لازم را دستور کارخود قرار دهند.

مقام معظم رهبری در روز انتخابات از اظهارات مداخله جویانه آمریکا در این انتخبات به شدت انتقاد کردند. شما رویکرد آمریکاییها در مورد این انتخابات را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا سیاست آمریکا و اروپا در این زمینه یکسان بود؟

رسانه های رسمی وغیر رسمی آمریکا در طی چند ماه گذشته با دستور العمل خاص سیاست های خود را دنبال می کردند و این موضع را دستگاه سیاست خارجی امریکا بهتر از همه واقف است. البته شدت دخالت در ابعاد رسمی و غیر رسمی و در لایحه های پنهان و آشکار متفاوت بود و باز هم تاکید می کنم که این موضع را دستگاه سیاست خارجی امریکا بهتر از دیگران اطلاع دارد.

آنها در ایتدا یعنی طی چند ماه گذشته با دستورعدم تبلیغ تحریم و ایجاد همگرایی در صف مخالفان جمهوری اسلامی حرکت می کردند و مشارکت و دگرگونی را توصیه می کردند ولی سپس با توجه به سیر تحولات خصوصا در هفته های مانده به برگزاری انتخابات تغییر رویه دادند و مشوق عدم مشارکت و تحریم انتخابات بودند و این موضع را با وزن دادن به برخی از افراد و دادن فضا برای تبلیغ تحریم دنبال کردند. اشاره مقام معظم رهبری دلایل دقیق و درک درست از تاکتیک های متقابل دارد و از سوی دیگر باید اضافه کنم که احتمالا سیاست کشورهای اروپایی خصوصا انگلستان در بحث تشویق به تحریم تا حدودی متفاوت بود .به نظرمی رسد حضور ایرانیان مقیم ونحوه مشارکت انها خصوصا در امریکا و اروپا در انتخابات 92 حاوی عبرت های مهمی بود. دعوت مقام معظم رهبری از افرادی که حتی با مبانی جمهوری اسلامی ایران اختلاف نظر دارند به حضور در انتخابات، یک گام هوشمندانه در تغییر معادلات ذهنی غرب بود که متمرکز بر رد مشارکت ومشروعیت سیاست رسانه های های خود را سامان داده بودند. ایشان راه را برای بخشی که دارای ایده عدم وفاق و خواستار مشارکت بودند، برای مسئولیت پذیری در سرنوشت ملی باز کردند.

آقای روحانی سالها در عرصه دیپلماتیک مشغول به فعالیت بوده است. این در حالی است که بسیاری معتقدند که رئیس جمهور چندان نمی تواند مسیر سیاست خارجی کشور را تغییر دهد. با توجه به پیروزی آقای روحانی شما امکان تحول در سیاست خارجی ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

سیاست های اصلی کشور روشن است و تابع اسناد بالادستی است که اقای روحانی خود در مجمع تشخیص مصلحت وهمچنین به عنوان دبیر سابق شورای امنیت ملی و نماینده فعلی مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی در جریان جزئیات و مویرگهای سیاسی هستند. لیکن در پیگیری و سبک مدیریتی و دیپلماسی کشور حتما ایده های را مد نظر دارند که بایستی اجازه داد تا تیم حرفه ای ایشان در جایگاه خود قرار گیرد و سپس قضاوت کارشناسی کرد. داشتن پیش فرض با تخمین در روانشناسی سیاسی تفاوت دارد. چنانچه اطلاع دارید تحول در ماهیت سیاست خارجی و تحول در دیپلماسی کشور حاوی دو مفهوم است. ابتکار سازی و سرعت دیپلماسی و تنظیم فوریت ها واولیت ها می تواند در پرداخت دیپلماسی و کشف راه حل ها موثر باشد. بدیهی است تمام درب ها با یک کلید باز نمی شود وبرای همه مریض ها هم یک نسخه نمی نویسند. ایشان هم در سیاست تجربه دارند و هم حقوق دان هستند و منطق قدرت و قدرت منطق را بخوبی می دانند. فکر می کنم قدرت منطق در گفتارسیاست خارجی و قوت اقدام در دیپلماسی را دستورکار خود دارند. ادبیات ایشان در اخرین مواضع نیمه رسمی حاوی تعامل صریح با دوستان ودادن فرصت به بازاندیشی رفتار غیر منطقی غرب توام با ابهام مثبت بود. به نظرم قدرت انتخاب ایران در حوزه سیاست خارجی به شرط کار حرفه ای و با کمال ودقت کافی افزایش خواهد یافت.

آقای روحانی در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود اشاره کردند که دوره تعلیق گذشته است. شما تاثیر انتخابات ریاست جمهوری را بر مذاکرات هسته ای چگونه ارزیابی می کنید؟

انتخابات 92 باعث گردید تا ظرفیت چانه زنی کشور برای حل راهبردی بر اساس درک از تغییر مختصات بالا رود. منتخب جدید مردم ایران به صراحت اعلام کردند که دوره تعلیق گذشته است و این تغییر در مختصات را برای کنترل انتظارات در مذاکرات آتی به درستی اشاره کردند. این سیاست، تقویت مکانیسم مذاکرات است و بدیهی است غرب بایستی پیشنهادات خود برای کشف راه های دیگر برای اعتماد سازی متقابل، بر اساس واقعیت جدید را پیشنهاد  کند و سیاست ترمیم گذشته و برسمیت شناختن حقوق مردم ایران را دنبال کند. چنانچه آقای اولاند در فرانسه اعلام کردند این شرایط می تواند یک نقطه عطف باشد و بحث حضور ایران در ژنو 2 را به شکل دیگری مطرح کرده است. بنظرم الیزه بخوبی در متن مسائل است و این موضوع را در موضوع هسته ای و یا حتی در موضوع جاده ابریشم جدید ونقش متوازن کننده ایران درک می کند. اقدام یک جانبه اروپا در لغو برخی از تحریم ها بدون تعریف از انتظارات جدید فصل جدیدی را خواهد افرید. گزارش اخیر بی پی در خصوص قدرت انرژی ایران خصوصا در بخش گازی می تواند مکمل امنیت سازی در یورو آسیا برای کلیه طرف ها است. نبایستی روابط با ایران در سایه صرف موضوع هسته ای قرار گیرد. در جهان خیلی از کشورها با یکدیگر مخالفت و یا رقابت دارند ولی در بازار سیاست مانع از همکاری آنها نیست.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: چهارشنبه 29 خرداد 1392/ باز انتشار: یکشنبه 2 تیر 1392