در مقابل ایران راه کندی را تکرار کن

دیپلماسی ایرانی: پنجاه سال پیش، جان اف کندی، رئیس جمهور آمریکا یک سخنرانی در دانشگاه آمریکایی انجام داد که پیام آن دهه ها بعد در چالش هایی که هم اکنون ایالات متحده با آن مواجه است، از جمله مساله ایران، به گوش می رسد.

به گزارش کریستین ساینس مانیتور، تنها چند ماه پس از بحران موشکی کوبا که جهان را در آستانه جنگ هسته ای قرار داده بود، کندی تصمیم گرفت از صلح سخن بگوید. او در حالی این تصمیم را گرفت که با جماهیر شوروی سابق مجهز به سلاح هسته ای و ایدئولوژی نفرت انگیز برای سلطه بر جهان مواجه بود. رئیس جمهور وقت آمریکا آن دسته از افرادی که صلح را غیر ممکن یا غیر واقع گرایانه می دانستند را به چالش کشید و این تفکر را خطرناک توصیف کرد. او در مورد صلحی تدریجی بر مبنای اقدامات هماهنگ و توافقنامه های موثر سخن گفت که به نفع همگان بود.

او در حالی که همچنان منافع آمریکا را در نظر می گرفت ، خاطرنشان کرد که ایالات متحده نیز به سهم خود در جنگ سرد مقصر بوده است. او از آمریکایی ها خواست که بار دیگر در تله ای که این بار از سوی شوروی گسترانیده شده، گرفتار نشوند. کندی یادآور شد که حتی دشمن ترین کشورها نیز می توانند قوانین حافظ منافع خود را بپذیرند.

امروز، ایالات متحده با ایرانی مواجه است که حکومت آن ایدئولوژی ضد آمریکایی را دنبال می کند و از نابودی اسرائیل سخن می گوید. در چنین شرایطی به یاد آوردن اظهارات کندی ضرورت دارد. آیا آمریکا می تواند یک صلح تدریجی را با ایران دنبال کند که به موجب آن خطر هسته ای شدن جمهوری اسلامی از بین برود؟یا آیا آمریکایی ها به انتخاب بین حمله نظامی یا خو گرفتن به ایران هسته ای محکوم هستند؟

کندی دریافته بود که بی اعتمادی دوجانبه عمیق، مانع اصلی در راه پیشرفت است و دو طرف را به سوی مخالفت با هر پیشنهادی سوق می دهد که طرف مقابل آن را روی میز گذاشته باشد. در سال 1963، زمانی که بسیاری معتقد بودند مذاکره با شوروی تا زمانی که مقامات آن رفتار خود را تغییر ندهند، بی فایده خواهد بود، کندی گفت: امیدوارم که آنها رفتار خود را تغییر دهند و بر این باورم که ما در این راه می توانیم به آنها کمک کنیم. وی در آن زمان اعلام کرد مادامی که دیگران به خودداری از آزمایش هسته ای فضایی متعهد باشند، ایالات متحده نیز از این اقدام پرهیز می کند. او گروهی را برای مذاکره در این زمینه به مسکو اعزام کرد و پیشنهاد برقراری خط ارتباطی مستقمی بین واشینگن و مسکو را ارایه داد.

این ابتکار عمل کندی موثر واقع شد. رهبر وقت شوری سخنرانی کندی را بهترین سخنرانی روسای جمهوری آمریکا از زمان روزولت توصیف کرد. هر دو روزنامه دولتی شوروی نیز اظهارات کندی را به طور کامل چاپ کردند. ده روز بعد،مذاکره کنندگان در مورد خط ارتباط مستقیم به نتیجه رسیدند. جماهیر شوروی سابق آزمایش هسته ای را متوقف کرد و کندی نیز همین کار را انجام داد. گفتنی است دو طرف تنها 3 هفته مذاکره کردند تا در این زمینه به اتفاق نظر برسند.

رویکرد کندی بر مبنای یک ایده ساده بود ، به این معنی که بر بی اعتمادی ها غلبه کنند. او می دانست که آمریکا باید نخستین گام را بردارد و تنها به حرف زدن اتکا نکند بلکه در عمل اظهارات خود را به اثبات برساند. گامی که کندی برداشت بسیار بزرگ و با اهمیت بود اما در عین حال منافع آمریکا را در خطر نمی انداخت و همچنین قابل تجدید نظر بود. از سوی دیگر در صورتی که طرف مقابل واکنش مثبتی نشان می داد، امکان برداشتن گام های بیشتر نیز وجود داشت.

اکنون زمان آن فرا رسیده تا باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نیز رویکرد مشابهی را در مقابل ایران پیش بگیرد. استراتژی تحریم های گزنده، تهدید به اقدام نظامی و پیشنهاد های محدودی که در زمینه لغو تحریم ها به ایران ارایه شده، موجب شده مقامات تهران به دنبال راهی برای خروج از این وضعیت باشند اما در عین حال این تفکر را در جمهوری اسلامی تقویت کرده که آمریکا یک دشمن است و هیچگاه تحریم ها را لغو نخواهد کرد.

پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران، باراک اوباما باید یک ابتکار عمل مشابه کندی را معرفی کند و گامی بزرگ بردارد، مانند توقف آزمایش هسته ای که نخستین گام کندی در مورد شوروی بود. آمریکا برای مقال می تواند برخی تحریم ها را لغو کند و پیشنهاد دهد در صورت واکنش مناسب ایران، اقدامات آشتی جویانه بیشتری انجام خواهد داد. در صورتی که ایران بخشی از ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی خود را به خارج از کشور منتقل کند یا محدودیت در غنی سازی را بپذیرد، آمریکا نیز باید گام های مضاعفی بردارد.

همانگونه که ابتکار کندی نیز عمل کرد، گام های مثبت برای دنبال کردن دیگر منافع مشترک باشد به طور همزمان برداشته شود – از همکاری برای متوقف کردن قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران تا محدود کردن سوانح دریایی ناخواسته. به بیان دیگر برای دسیابی به هدف محدود کردن برنامه های غنی سازی در ایران، هر گزینه ای باید آزمایش شود.

پنج دهه قبل، کندی به آمریکایی ها توصیه کرد تنها روی اختلافات با شوروی متمرکز نشوند و توجه ویژه ای به منافع مشترک و روش های حل اختلافات داشته باشند. اکنون نیز باید روش مشابهی در مورد چالش ایران از سوی آمریکا به کار گرفته شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10