مهار رادیکالیزم در گرو ترویج مردم سالاری است

دیپلماسی ایرانی: وقتی به صحنه امروز منطقه نگاه می کنیم از افغانستان و پاکستان تا عراق و سوریه شاهد نوعی افراط گرایی مذهبی و فرقه ای هستیم که نه تنها به عنوان مهم ترین موضوع جهان اسلام مطرح شده است بلکه به یکی از دغدغه های امروز جهموری اسلامی تبدیل شده است. درست است که تلاش جدی باید صورت گیرد که به این مسائل دامن نزنیم ولی امروز نمی توانیم منکر این مسئله شویم که این رفتارهای رادیکال و ناهنجاری های طائفی و فرقه ای  به دغدغه و مشکلی برای جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است.

جمهوری اسلامی ایران، از ابتدای شکل گیری گفتمانی را در جهان اسلام و منطقه طرح کرد که دارای سه محور مرکزی بود؛ انقلاب، جهاد و آزادی و مردمسالاری. که هرسه این رویکردها با منافع خارجی ها در منطقه در تضاد بود. اگر به نفوذ گفتمان انقلاب توجه کنیم می بینیم که تمام حرکت های بیداری که در منطقه رخ می دهد متاثر از گفتمان انقلاب اسلامی ایران بوده است. یا اگر گفتمان جهاد را مورد توجه قرار دهیم در می یابیم که تمام نهضت های جهادی که در منطقه به نتیجه رسیده است تحت تاثیر گفتمان جهادی جمهوری اسلامی ایران بوده است. نمونه آن حزب الله لبنان است که تحت تاثیر همین گفتمان جهادی شکل گرفت، رشد کرد و امروز به افتخاری در جهان اسلام و نماد مقاومت در مقابل رژیم صهیونیستی تبدیل شده است.

اگر به گفتمان آزادی و مردمسالاری و دموکراتیزاسیون  توجه کنیم می بینیم که چقدر ما توانسته ایم به لحاظ گفتمانی در منطقه موثر و الگو بخش باشیم. بسیاری از جریانات آزادی خواه منطقه به این الگو توجه کرده اند. انسداد سیاسی موجود در بسیاری از کشورهای خاورمیانه ای، ریشه بنیادگرایی و سلفی گری بوده و اگر ما موفق می شدیم که این گفتمان دموکراسی خواهی و مردم سالاری را در منطقه به پیش ببریم امروز شاهد این حجم از رادیکالیزم و افراطی گری در منطقه نبودیم. بنیادگرایی زاده تحجر است و تحجر در بستر انسداد فکری و سیاسی رشد و نمو می کند. بنابراین اگر گفتمان مردم سالاری در منطقه رشد می کرد و بازتاب آن را در نظام های سیاسی منطقه می دیدیم، رادیکالیزم از این منطقه رخت بر می بست و به مناطق دیگر مهاجرت می کرد. این سخن درستی است که هرجا رفتار دولت ها و حکومت ها و جنبش ها به سمت مردمسالاری حرکت کرده است با فرار حرکت های رادیکالیسم روبرو بوده ایم.

بنابراین انقلاب اسلامی با محوریت این سه گفتمان توانست جای خود را در منطقه باز کند. ولی برخی نگاههای افراطی و برخی تحولات سیاسی به دامن زدن به سوء تفاهمات منجر شد. شیعه و سنی در طول تاریخ نوعی همزیستی مسالمت آمیز داشته اند ولی برخی سیاست های غلط به رفتارهای ناهنجاری در دو دهه گذشته منجر شده است.
زمانی که مرحوم سید محمد حسین فضل الله خدمت حضرت امام آمد و طرح کنفرانس جهانی اهل بیت را خدمت امام تقدیم کرد امام گفت که طرحی بیاورید که دغدغه جهان اسلام باشد. یعنی شیعه و اهل بیت در فرایند جهان اسلام قرار بگیرد.  از سوی دیگر رفتارهایی با نگاهی که بعضی از روحانیون شیعه دارند و رفتاری که برخی نسبت به موعودگرایی و میعاد گرایی دارند، موجب می شود که برخی از آن برای رودررو کردن شیعه و سنی سوء استفاده کنند. بنابراین بی تدبیری های خودی ها را نباید در این فرایند نادیده گرفت. ژئوپلتیک شیعه، عامل قدرت جمهوری اسلامی ایران بوده است. در حالی که در عراق در طول تاریخ شیعه مهجور بوده است، امروز قدرت در دست شیعیان است یا در بحرین شیعه از هویت خود در برابر آل خلیفه دفاع می کند. این اتفاقات از موضع قدرت و بر اساس ژئوپلیتیک شیعه رخ داده است ولی متاسفانه همزمان با این بازی قدرتمند نتوانسته ایم تنش زدایی کنیم. این ضعف دیپلماسی موجب شده که این پدیده ها در کنار هم جمع شوند و تبدیل به یک پیام غیر واقعی برای جهان سنت و دنیا شود به نحوی که امروز از خطر شیعی سخن گفته می شود. 

فراموش نکنیم که در گفتمان انقلابی و جهادی و مردسالاری جمهوری اسلامی هیچ تقسیم بندی شیعه و سنی وجود نداشته است. هرکجا که نهضت اسلامی چه شعیه و چه سنی بوده، انقلاب اسلامی در کنار آن ایستاده است. جمهوری اسلامی ایران از نهضت اسلامی در افغانستان، اریتره، فیلیپین، مالی، آسیای مرکزی و قفقاز حمایت کرده است. بیشترین هزینه و بها را جمهوری اسلامی برای نهضت های اسلامی پرداخته است و کمترین برداشت و سود را به دست آورده است. این نشان دهنده این است که ما در توطءها ی دشمنان مورد خردمندانه و هوشمندانه تر بایست  رفتار کنیم و بخش از آنچه امروز در صحنه منطقه می بینیم نتیجه همین بی دقتی خودی ها و نیرنگ وابستگان به نظام سلطه جهانی هاست.

امروز ملت ایران هزینه بزرگ همین آرمان فلسطین را می پردازند و به خاطر آرمان فلسطین تحریم می شود. این درحالی است که دنیای اهل سنت کمترین تلاش را برای این موضوع انجام داده است. یا هر تلاشی کرده اند پنهانی و بی سرو صدا بوده که گرفتار تحریم نشوند. بیشترین مصائب را جمهوری اسلامی به خاطر همین آرمانهای دنیای اسلام تحمل کرده است. بنابراین درایت در برخورد با این مشکل مهم ترین مسئله امروز ماست که اگر به آن بی توجهی کنیم آثار آن نه تنها ما بلکه منطقه و جهان اسلام را درگیر خواهد کرد./ 16

انتشار اولیه: دوشنبه 30 اردیبهشت 1392/ باز انتشار: جمعه 3 خرداد 1392