ایران حمایت اروپا را از دست داد؟

دیپلماسی ایرانی: یکی از مهم ترین سوالاتی که در انتهای سال ذهن تحلیل گران را به خود مشغول می سازد این است که سیاست خارجی کشور در سالی که گذشت چگونه هدایت شد؟ به نظر می رسد یکی از اشکالات مهمی که در مملکت وجود دارد و در سال گذشته باعث مشکلات اساسی و اصلی چه از نظر اقتصادی و چه از نظر دید خارجی به ما شده، طراحی بد سیاست خارجی است. البته این مسئله از چند سال قبل آغاز شده و در سال گذشته به اقتضای سال های قبل ادامه پیدا کرده و باعث سردرگمی ما در جهان شده است. برخورد نامناسب با همسایگان، برخورد نامناسبت با مشکلاتی که برای ما ایجاد کرده اند مانند مسئله هسته ای و نوع گفتمان کاملا هدایت شده و بسته ما با گروه های بزرگ فشار که روی ایران متمرکز شده اند، نوع نگاه ما به قدرت های منطقه ای و جهانی و عدم همکاری با آن ها باعث شده که در باتلاقی از مسائل سیاست خارجی فرو رویم.

طبیعتا یک سر این مشکلات به مسائل داخلی برمی گردد و سر دیگر آن عدم برنامه ریزی در سیاست خارجی است که موضوع صحبت ما است. به نظر می رسد اولین و مهم ترین معضل در هدایت سیاست خارجی، فقدان طرح و برنامه برای سیاست خارجی در سال گذشته بوده است. طبیعتا تصمیم گیری های پرمخاطره داخلی ایران باعث از هم گسیختگی سیاست خارجی شده است. از طرف دیگر ما کارشناسان لازم را برای مهار سیاست خارجی و حرکت مناسب آن به کار نگرفته ایم. نتیجه عدم به کارگیری کارشناسان مناسب این است که طراحی درستی هم در حل مسائل سیاست خارجی صورت نگرفته است.

یکی از مبادی ورودی به این مسئله، طبیعتا تحریم ها است. ما می توانستیم با راه حل های عاقلانه تری هم از تصویب تحریم های جدید جلوگیری کنیم و هم تحریم های وضع شده را در مسیر به تعلیق افتادن هدایت کنیم. اروپا می توانست در این راه به ما کمک های بسیاری ارائه کند. اما چون ما راهکار مذاکره و مناظره با اروپا را در پیش نگرفتیم و کسانی که دست اندرکار این موضوع بودند، چه در تصمیم گیری و چه در اجرا، نه می توانستند تصمیم و طراحی مناسبی در سیاست خارجی داشته باشند و نه می توانستند تصمیمات اتخاذ شده را به نحو مناسبی اجرا کنند، از این فرصت استفاده نشد. در حالی که ما در رابطه با کشورهای بزرگ اروپایی به خصوص در سال 1391 که تحریم ها شدید ترین اثر خود را روی ایران نمایان کرد، فرصت های مناسبی داشتیم.

بنابراین اروپا، هم در این که ما دچار مشکل شویم کار کرد و هم در مورد این که پیشرفتی در حل مشکل نداشته باشیم فعال شد. دلیل این رویکرد اروپا این بود که ما نتوانستیم راه حلی برای مذاکره با آن ها پیدا کنیم. در حالی که می دانیم در سال های گذشته اروپایی ها همواره علاقمند بودند که از درگیری فیزیکی میان ایران و امریکا جلوگیری کنند. اما ما از این فرصت استفاده نکردیم. هنوز هم اروپایی ها مخالف درگیری ایران و امریکا هستند، چون این مسئله را به زیان منافع اقتصادی خود می بینند و تصور می کنند چنین درگیری ای نه تنها منافع آن ها را در روابط اقتصادی ایران به خطر می اندازد بلکه باعث ایجاد اختلال در روابط اقتصادی آن ها با منطقه و جهان اسلام می شود. با این حال هنوز هم راه حلی برای مذاکره با اروپا پیدا نکرده ایم تا به یک فکر و راه حل مشترک برسیم. بنابراین وضعیت ما طی سال گذشته نه تنها بدتر شد، بلکه امید زیادی هم در آینده برای حل مشکلات وجود ندارد.

در وهله بعد به نظر می رسد دومین مشکل، تبلیغاتی بود که در دنیا علیه ایران شد. امروز در هر کجای دنیا که با مردم صحبت کنید، به جز عده کمی که از ایران دفاع می کنند، بقیه تحت تاثیر همین تبلیغات، شدیدا ایران را در ایجاد شرایط موجود مقصر می دانند. در صورتی که واقع امر این است که ما می توانستیم با کار کردن، از این تبلیغات جلوگیری و حتی آن را خنثی کنیم. در روزنامه های اروپایی، تقریبا هر روز ایران در راس خبرها قرار دارد. این روزنامه ها به هر زبان اروپایی که منتشر شوند، در مناطق مختلف دنیا خوانده می شوند و مورد توجه قرار می گیرند. روی سایت های مختلف خبری یا تحلیلی، چه سایت های مربوط به اتحادیه اروپا و چه سایت های مربوط به کشورهای اروپایی، ایران در راس خبرها است. مگر این که اتفاق خاص دیگری در دنیا افتاده باشد که ایران در حاشیه قرار بگیرد. بنابراین تبلیغات در کشورهای اروپایی تاثیر به سزایی در این وضعیت داشته است.

درست است که اتحادیه اروپا روی تحریم های ایران کار کارشناسی جدی انجام داده است، اما تصویب این طرح های تحریم بسیار سریع انجام شده است. یعنی ما نتوانستیم هیچ نوع لابی انجام دهیم که با استفاده از آن از تصویب تحریم ها جلوگیری کنیم. این مسئله، سومین مشکل ما در زمینه هدایت سیاست خارجی بود. چون ما سیاست خارجی انزواگرایانه را در دستور کار قرار داده ایم نتوانسته ایم در دنیا و در اروپا به طور اخص، چه در اتحادیه اروپا و در چه پارلمان و چه در کشورهای قدرتمند اروپا لابی ایجاد کنیم تا این لابی بتواند در ارگان های مختلف اروپا و در داخل مراکز تصمیم ساز، از ایران جانبداری و حمایت کند. تا این لابی بتواند کشورهای مختلف و حتی مقامات بلند پایه کشورها را مجاب کند که ایران هم دارای حقوقی است و باید این حقوق به رسمیت شناخته شود.

چهارمین مسئله ای که باید به آن اشاره شود، نوع تدابیری که در مذاکرات هسته ای و نیز مذاکرات دوجانبه رعایت نشده است. این تدابیر، تدابیر بین المللی است و در حقوق بین الملل ریشه دارد. ما با عدم رعایت چنین تدابیری، نوعی ضد تبلیغ علیه خود درست کرده ایم.

این ها مسائلی است که در سیاست خارجی ایران طی سال گذشته اختلال ایجاد کرده است. اگر بخواهیم در سال آینده راه حلی را با اروپا پیگیری کنیم، خارج از این چهار مورد که به آن اشاره شد نخواهد بود. عدم توجه به این مسائل باعث ایجاد دردسر های بیشتری در زمینه های مختلف خواهد شد. عدم رعایت این اصول باعث شد که در سال گذشته اتحادیه اروپا بحث تحریم نفت ایران را در دستور کار قرار داد و تصویب کرد. تحریم نفت باعث شده است که ما نتوانیم نفت خود را به فروش برسانیم. به نظر می رسد تحریم نفتی حتی بیش از تحریم بانک مرکزی و تحریم های مالی و بانکی به اقتصاد ایران ضربه وارد کرده است. /12

انتشار اولیه: شنبه 10 فروردین 1392 / باز انتشار: جمعه 16 فروردین 1392