آینده غمگین زنان در بهار عربی

عصرایران - "فرهنگ سیاسی در اکثر کشورهای خاورمیانه هنوز برای حقوق زنان اولویتی قرار نداده است و قانون گذاران صدای آنان را نمی شنود." این سخن "نادیا خلیفه" محقق "دید بان حقوق بشر" است.

او ادامه می دهد که حقیقت تلخ تر ، آن است که زنان عرب همچنان در حاشیه قرار دارند و حقوق آنان به جای اینکه در فرآیند تشکیل دولت های دموکراتیک جدید به رسمیت شناخته شود، در درجه دوم و یا سوم اهمیت قرار می گیرد و حتی در مواردی بر سر حقوق آنان معامله نیز می شود.

زینب الخواجهدر ماه اکتبر سال 2011 میلادی، "توکل کرمان" بانوی یمنی به همراه سه زن دیگر برنده جایزه صلح نوبل شد تا جهان به خوبی بداند که نقش زنان در تحولات خاورمیانه، برقراری صلح و رهبری است.

اما پرسشی که اکنون مطرح می شود آن است که آیا این زنان که دوشادوش مردان در مقابل نیروهای امنیتی قرار گرفته اند، می توانند روند بهار عربی را تغییر دهند؟ آیا آنان می توانند در روند تشکیل دولت های آینده - که اکنون بسیار نامعلوم است - تاثیرگذار باشند؟

فعالان حقوق بشر معتقدند، آینده ای که آنان برای زنان متصور هستند "بسیار غمگین" و در برخی موارد "دردناک" است چرا که اگر زنان همچنان از دولت های انتقالی و کمیته ها دور نگه داشته شوند، بدون شک در جامعه ای که پس از این تحولات شکل می گیرد، نیز نقشی به عهده نخواهند داشت.

آنان می گویند، قوانین انتخاباتی جدیدی در برخی از این کشور ها وضع شده است اما از همان ابتدا همچنان تساوی حقوق زن و مرد نادیده گرفته شده است.

چند عامل برای کنار گذاشتن زنان از دولت هایی که پس از انقلاب ها در تونس، مصر و لیبی تشکیل شد، وجود دارد که در نتیجه تقابل بین سیاست و عوامل اجتماعی به وجود آمده اند.
اصلی ترین عامل این محرومیت آن است که در شتابی که برای تشکیل دولت های جدید وجود دارد، گروهای شرکت کننده بدون شک در راستای منافع خود گام بر می دارند؛ گروه هایی که اکثریت آنان را مردان تشکیل می دهند و زنان در شکل گیری آن نقشی ندارند.

"لاکشمی پوری" معاون مدیرکل بخش زنان سازمان ملل متحد، در این باره می گوید:"گروه های زنان نیازمند حمایت های قوی هستند تا سریع تر سازماندهی شوند و بتوانند در فرآیندهای سیاسی از فرصت های به وجود آمده استفاده کنند. در غیر این صورت آنان شکست می خورند و در نهایت آینده سیاسی و اجتماعی آنان در خاورمیانه جدید بار دیگر در هاله ای از ابهام قرار می گیرد."

از سوی دیگر، به خاطر تفاوت های ایدئولوژیک در این منطقه ، سازمان های محلی و مدنی برای کمک به گروه های زنان با پیچیدگی های خاص خود روبه رو هستند.
در این شرایط، هم زنانی که از احزاب اسلامی حمایت می کنند و هم آنانی که حامیان احزاب لیبرال هستند برای ادامه فعالیت شان با چالش های سیاسی و اجتماعی زیادی مواجه اند.

همچنین برغم افزایش زنان تحصیل کرده در خاورمیانه در دو دهه گذشته، اکنون بسیاری از آنان به دلیل حکم فرمایی تفکر مردانه از فضاهای مدیریتی و سیاسی دور نگه داشته می شوند.

در آخرین گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه آمده است که برغم افزایش فوق العاده زنان تحصیل کرده هنوز بسیاری از آنان به دلیل نداشتن تجربه کاری و آموزش های مقدماتی از عرصه های مدیریتی دور هستند.

"مهنار افخمی" موسس و رئیس سازمان بین المللی "آموزش همکاری زنان" که بر تعلیم زنان در جوامع مسلمان متمرکز شده است، می گوید: "جامعه سنتی و مقوله های فرهنگی باعث شده که زنان خاورمیانه نادیده گرفته شوند، اکثر آنان اغلب به دلیل نداشتن قدرت های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نمی توانند بر سیاست های خشن و گروه های مخالف غلبه کنند."

در چنین شرایطی که بسیاری از فعالان، آینده سیاسی زنان خاورمیانه را ناامیدکننده می دانند، برخی معتقدند که روزنه امیدی در آینده نه چندان دور وجود دارد. "لینا بن مهینی" فعال تونسی در این باره می گوید "هرچند که نگران حضور حداقلی زنان در عرصه های سیاسی تونس هستم، اما مهم آن است که زنان از مبارزه خسته نشده اند. آنان مرتبا حقوق خود را طلب می کنند و برای رعایت این حقوق در آینده تضمین نیز می خواهند."

از طرفی دیگر، بسیاری از سازمان های حقوق بشری تاکید می کنند که همبستگی ، کلید موفقیت در این مسیر است و از سازمان ملل می خواهند که قطعنامه ۱۳۲۵ این سازمان را که در سال 2000 میلادی به تصویب رسید و اهمیت حضور زنان در دولت ها را به رسمیت می شناسد را به تصویب نهایی برساند.

آنان معتقدند که زنان عرب همچنان باید مبارزه کنند و پایان دولت های دیکتاتوری به معنای آغاز مبارزات آنان است. بسیاری از آنان با اشاره به فیلمی که در اوایل دسامبر سال ۲۰۱۰ میلادی منتشر شد، می گویند که زنان عرب در مرحله نخست مبارزات پیروز شدند.

بحرین

در این فیلم زنی بدون ترس با چادری سیاه در مقابل نیروهای ضدشورش ایستاده بود. قائم بودن حالت سر این زن و کشیدگی دستانش به طرفین در حالی علامت پیروزی را به تصویر کشیده بود که مردان امنیتی محاصره اش کرده بودند.

در این میان، روسری کلفت سیاه رنگ او که برای محافظت در برابر گازهای اشک آور به دور صورتش بسته شده بود، تنها تصویری سیاه از او را به جهانیان عرضه می کرد. این بانوی سیاه پوش، "زینب الخواجه" فعال زن بحرینی بود که بسیاری او را به عنوان سخنگوی انقلاب بحرین در شبکه اجتماعی "توئیتر" می شناسند.

اما در آن روز خاص پس از آنکه دوربین ها از مقابل زن سیاه پوش کنار رفتند، نیروهای امنیتی اسلحه های خود را پایین گذاشتند و محل حادثه را ترک کردند و به او اجازه دادند برای زمانی کوتاه ساکت و پیروز در وسط میدان بایستد.

زینب مانند تمامی فعالان زن در سراسر جهان عرب در جنگ تن به تن خود پیروز شد، هرچند که همچنان حقوقش نادیده گرفته می شود و برای پیروزی در این میدان نبرد نیز راه طولانی پیش رو دارد.