غروب در افق مذاکرات هسته ای

دیپلماسی ایرانی: چهار هفته پس از اعلام موافقت بر سر اصل گفت و گو های هسته ای، ایران در خصوص طرح هایش برای مذاکره سکوت اختیار کرده ، دیپلمات های اروپایی و آمریکایی را گیچ می کند و همچنین در مورد آنچه که تحلیلگران دو طرف آن را بهترین فرصت در سالیان گذشته  برای معامله هسته ای با غرب توصیف می کنند، نشانه هایی دال بر اختلاف داخلی ارسال می کند.

چشم انداز گفت و گو ها – که مقامات آمریکایی آن را در ماه گذشته قریب الوقوع خوانده بودند-  پس از آن مبهم تر شد که ایران از پاسخ به پیشنهادی که طرف غربی در خصوص زمان و مکان از سرگیری مذاکرات ارائه داده بود، خودداری کرد. دیپلمات های غربی می گویند ایران دست کم به دو پیشنهاد در مورد زمان مذاکرات پاسخ نداده است. مقامات ایرانی و اروپایی از طریق گفت و گوی تلفنی در روز دوشنبه، در خصوص مسائل لجستیکی گفت و گو کردند و همچنان ابراز امیدواری می کنند که مذاکرات هسته ای پیش از خاتمه ماه جاری میلادی از سرگرفته شود.

اما در حالی که پیشرفت بسیار کند است، مقامات و تحلیگران در ایران و غرب از نگرانی های خود در خصوص شانس توافق با توجه به اختلافات سیاسی در تهران و واشینگتن، ابراز نگرانی می کنند. تند رو ها در ایران به طور علنی علیه هرگونه مصالحه هسته ای سخن می گویند و در ایالات متحده نیز محافظه کاران در کنگره علیه هر توافقی که به تهران اجاره دهد توانایی غنی سازی اورانیوم را حفظ کند، سخن می گویند.

به گزارش روزنامه واشینگتن پست، مشکل برای ایرانیان زمان مذاکره نیست. بلکه ایرانیان از این نگرانند که نشست به موفقیت منجر نشود. این دیدگاه حسین موسویان، نماینده سابق تهران در مذاکرات هسته ای است که هم اکنون در آمریکا زندگی می کند. به گفته وی، ایران می خواهد در نزدیک ترین زمان ممکن، نشستی برگزار شود اما نمی خواهد به شکستی دیگر در مذاکرات متهم شود.

مانوردهی بر سر زمان و مکان مذاکره بر نشست جاری هیات اعزامی آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران نیز سایه افکنده است. این هیات به ریاست هرمان ناکائرتس، معاون امور پادمان های آژانس به تهران آمده تا با مقامات جمهوری اسلامی بر سر دستیابی به سایت پارچین مذاکره کند.

هرچند ایران و آژانس پس از مذاکرات یک روزه ماه گذشته نسبت به توافق ابراز امیدواری کرده بودند، اما آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در آستانه سفر این هیات در گفت و  گو با خبرنگاران خاطرنشان کرد، لزوما نسبت به امکان دسترسی به پارچین خوش بین نیست. برخی تحلیلگران بر این باورند که ایران از مذاکره با آژانس به عنوان ابزاری برای گفت و گو با گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) استفاده می کند.

این در حالی است که سه دور مذاکره اوایل سال جاری با این گروه، دستاوردی به همراه نداشته است. از سوی دیگر ابراز امیدواری دو طرف به از سرگیری مذاکرات در اواسط دسامبر گذشته و اوایل ژانویه نیز با سپری شدن این تاریخ ها ، راه به جایی نبرد.

نگرانی های دوجانبه

همچنان مقامات کلیدی در دو طرف بر این باورند که شرایط برای توافق فراهم است، چرا که هم غرب در خصوص چشم انداز جنگی دیگر در خاورمیانه نگران است و هم  ایران تحت فشار اقتصادی قرار دارد.

حسن روحانی، مذاکره کننده سابق هسته ای ایران بر این باور است که برای غرب به منظور اطمینان از ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی و برای تهران با این هدف که از فشار تحریم ها رها شود ، تنها یک راه وجود دارد. اما در ایران بسیاری از منتقدان احمدی نژاد، رئیس دولت نمی خواهند به وی فضای مانور مورد نیاز برای برقراری رابطه با آمریکا را ارائه کنند.

محمد علی شعبانی، تحلیلگر سیاسی بر این باور است که با توجه به اینکه رهبری تصمیم گیری نهایی را در کشور بر عهده دارند، رئیس جمهور آینده با قدرت مانور بیشتری مواجه خواهد بود.

به هر ترتیب به نظر می رسد ایران با هر توافقی که در آن جدول زمانی برای تعدیل تحریم ها تعیین نشده باشد، مخالفت می کند. تحلیلگران و سیاستمداران ایرانی می گویند ، تهران به امتیاز هایی نیاز دارد تا حمایت عمومی از توافق هسته ای را به دست آورد.

فریده فرحی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه هاوایی که متخصص امور ایران است، می گوید، نیرو های کافی در جامعه ایران وجود دارد که به دنبال مذاکره با آمریکاست، اما تنها در صورتی که آمریکا بر سر موضوع هسته ای انعطاف نشان دهد و سیاست هایی که تا کنون در مجاب کردن تهران راه به جایی نبرده را کنار بگذارد، این روند امکانپذیر خواهد بود.

تصمیم گیری در سیاست خارجی

تصمیم گیری در دیپلماسی بر عهده رهبری است و این در حالی است که با توجه به قطع روابط 3 دهه ای بین ایران و آمریکا، مقامات در ایالات متحده درک روشنی از نحوه تصمیم گیری های سیاسی در ایران ندارند. آنها در گذشته شاهد بوده اند که در آستانه توافق به تهران قرار داشتند اما به ناگاه گروهی در ایران این توافق را از دسترس آنها خارج کرده است. دنیس راس، مشاور سابق اوباما بر این باور است که مخالفان توافق با آمریکا در تهران قابل توجه هستند و شانس حرکت در جهت مذاکره با آمریکا 50- 50 است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10