دیپلماسی ایران در عراق از امریکا قوی تر است

خبر آنلاین نوشت:

ماجد غماس ملقب به ابوعارف، رئیس دفتر مجلس اعلای اسلامی عراق در تهران چندی پیش مهمان کافه خبر بود و به سوالات مختلف ما پیرامون اوضاع این کشور، کردستان عراق و جریان های شیعه و انتخابات شوراهای استانی عراق پاسخ داد:

اگر ممکن است یک بررسی اجمالی از اوضاع عراق به ما بدهید. از مواضع گروه های سیاسی مختلف از جمله مجلس اعلا، العراقیه و جریان صدر گرفته تا اتفاقات کردستان و اختلافات موجود میان بارزانی با مالکی، یک بررسی کلی به ما بدهید.
پس از سقوط رژیم سابق عراق اتفاقات بسیار عمیق و مهمی در کل منطقه رخ داد. این مساله موجب شد که آن چه در حال رخ دادن است یک اتفاق تاریخی و بی بدیل باشد. ایجاد حالت تعادل در حکومتو سلطه اتفاقی مهم برای عراق محسوب می شود. هیچ گاه نشده است که در عراق اکثریت شیعی حاکمیت را در اختیار داشته باشند. البته الآن، صحیح است که حاکمیت شیعه است اما بقیه مولفه ها نیز حضور دارند، کردها، سنی ها، ترکمن ها و دیگر اقلیت ها در حال حاضر در حکومت شریک هستند. اما مهمترین منصب، نخست وزیری، در اختیار شیعیان است. و این یک حق تاریخی است که عراقی ها در گذشته از آن محروم بودند. در معادله جدید مسائل بسیاری رخ داده است. یکی از این مسائل سقوط رژیم سابق عراق بود، این صحیح است که مردم عراق از سقوط رژیم صدام دفاع کردنداما حضور نیروهای امریکایی در عراق مشکل ساز شد. امریکا پس از سقوط صدام حسین تلاش کرد تا حرف اول را در حکومت جدید عراق بزند. این هدف برای امریکا محقق نشد. اما امریکا به زد و بندهای سیاسی خود برای حفظ تسلط خود در عراق ادامه داد. علاوه بر آن دخالت های برخی کشورهای هم جوار عراق نیز وجود داشت که تغییرات عراق را خوشایند خود نمی دانند. این کشورها که لازم نیست نامی از آنها برده شود، تلاش می کنند تا با هر وسیله ای نگاه طایفه گری را در عراق گسترش دهند تا وضعیت سابق را به عراق باز گردانند. نکته دیگر حضور گروه های سیاسی موثر در عرصه سیاسی عراق است. اینها جریان هایی هستند که عموما تجربه ای در حضور در حکومت ندارند. آنها نزدیک به 30 سال اپوزسیون بودند و تنها با حکومت مخالفت می کردند. تبدیل شدن مواضع از جریان اپوزسیون به یک جریان حکومتی زمان زیادی می طلبد. آنها نیاز به زمان دارند تا بتوانند با دیگر گروه ها به توافق برسند تا حکومتی ایجاد کنند که همه در آن مشارکت داشته باشند و مشکلی ایجاد نشود. گام های خوبی برداشته شده است از جمله نوشتن قانون اساسی، تشکیل دولت، توافق با طیف های مختلف که نماینده کل عراق باشند برای تشکیل حکومت که نتیجه آن شکل گیری حکومت فعلی عراق است. به طور کلی شکل گیری چنین حکومتی موفقیت آمیز بوده است. اما در این میان عده ای هستند که گمان می کنند که به حق خود نرسیده اند و گروهی نیز گمان می کنند که دیگران بیش از حقشان دریافت کرده اند. این کش مکش ها باعث شده است تا مشکلاتی برای ایجاد یک حکومت منسجم به وجود آید. مشکل بغداد با اربیل کردستان یا مشکلاتی که ارتباط برخی چهره های سیاسی با تروریسم یا بازماندگان نظام سابق یا القاعده مثل پرونده طارق الهاشمی یا رافع العیساوی، وزیر دارایی عراق از جمله این مشکلات است. در این میان دخالت هایی نیز از بیرون از عراق وجود دارد که تنش هایی به وجود بیاید. همه این مسائل باعث شده است تا در وضعیتی به سر ببریم که نیاز به بازنگری دارد. به خصوص درباره وحدت شیعه عراق که بدون آنها هیچ حکومتی تشکیل نخواهد شد. این وحدت مستلزم گذشت میان جریان های سیاسی است تا بتوانند راه اصلی خود را پیدا کرده و ادامه دهند.
الآن به نظر شما شیعیان عراق متحد هستند؟
یعنی یک سایه ای به اسم پیمان ملی وجود دارد که مرجعیت سیاسی شیعیان محسوب می شود و همه به آن اعتقاد دارند اما در عمل به دلیل نبود یک اساسنامه کامل و احیانا استنکاف بعضی گروه ها در دولت برای تبعیت از این ائتلاف برای این که بتوانند خط مشی خود را دنبال بکنند، مشکلاتی به وجود آمده است. علاوه بر آن بعضی گروه ها از پختگی لازم سیاسی برخوردار نیستند و نمی توانند به سود منافع شیعیان عراق تصمیمی را بگیرند. ما در این مساله عملکرد ضعیفی داریم و نیاز است که به آن بیشتر توجه شود.
دلیل این مساله چیست؟ یعنی چرا بعضی گروه ها گمان می کنند که باید سهم بیشتری بخواهند؟
بعضی گروه ها از این که با دیگر گروه ها هم دل و هم پیمان باشند احساس بی نیازی می کنند. آنها می گویند که دولت دست ماست و کارهای خود را به همین ترتیب پیش ببریم. بعضی ها نیز همان طور که گفتم پختگی سیاسی لازم را ندارند. از این ناپخته ها همه جا هستند. چنین مساله ای را ما نزد جریان صدر یا حتی مثلا در ائتلاف دولت قانون شاهدیم که تحرکاتی صورت می گیرد که به نفع شیعه نیست. یعنی حزبی عمل کردن و عدم گرایش به آینده برای شرکت در انتخابات و تشکیل پیمان های جدید مشکل آنها است. آنها بعضی وقت ها گمان می کنند که می توانند به تنهایی کار خود را پیش ببرند.
عراق با وضعیتی که برای آقای طالبانی پیش آمده آیا به نظر شما دچار بحران شده است؟
اولا آقای جلال طالبانی یک شخصیت بین المللی است. او در محافل بین المللی چهره ای معروف است که به عنوان آدمی اهل مذاکره و گفت وگو مطرح است که می تواند مشکلات را حل و فصل بکند. او در طول این مدت توانسته است که به یک نکته اتکا برای حل بسیاری از مشکلات تبدیل شود. از این رو یک موقعیت بسیار خوبی پیدا کرده است. روابطش با همه از مرجعیت گرفته تا گروه های سیاسی بسیار خوب است. وجودش در ریاست جمهوری باعث شده است تا همه به ایشان اتکا بکنند و از او بخواهند که برای حل مشکلات اقدام کند. لذا فقدان ایشان در این مرحله حساس به خصوص که ایشان اعلام آمادگی کرد تا با جریان های سیاسی مختلف مذاکره کند تا بحران حل وفصل شود و حتی برای این کار سفری نیز به اربیل و بغداد داشت، برای ما سخت است. این عارضه ناگهانی وضعیت عراق را در حالت انتظار نگه داشت. از این رو به طور کلی بیماری ایشان به ضرر روند سیاسی عراق محسوب می شود.
اگر آقای طالبانی خدای ناکره فوت کند، داعیه داران جانشینی ایشان چه کسانی هستند؟ آیا ممکن است که با آقای مالکی دچار نوعی تنش سیاسی شوند؟
در حال حاضر مشخص نیست که جانشین آقای طالبانی چه کسی باشد. اولا در میان کردها این سوال مطرح است که اگر آقای طالبانی نباشد وضعیت حزب او به همین ترتیب می ماند یا تضعیف می شود؟ اگر تضعیف شود موضع گیری های آقای بارزانی چه خواهد بود؟ آیا سهم حزب اتحاد میهنی کردستان برای تصاحب کرسی ریاست جمهوری عراق محفوظ خواهد ماند؟ گروه گوران (تغییر) که از حزب آقای طالبانی جدا شده است به رهبری آقای نوشیروان مصطفی، دومین نفر از حزب اتحاد میهنی محسوب می شد. حتی حرف هایی شنیده شده است که ایشان به حزب اتحاد میهنی کردستان عراق بازگردد و زمام امور را به دست بگیرد و رئیس این حزب شود...
برای ریاست جمهوری چطور؟
در حال حاضر سه اسم برای جانشینی آقای طالبانی برای پست ریاست جمهوری مطرح است. یکی برهم صالح که از همه جوان تر است، دیگری آقای فواد معصوم که از اعضای قدیمی اتحاد میهنی کردستان عراق است و در حال حاضر ریاست فراکسیون پیمان کردستانی در پارلمان عراق را بر عهده دارد. او کسی است که اول انقلاب به نمایندگی از جلال طالبانی به ایران آمد و با حضرت امام دیدار کرد. او رابطه خوبی با ایران دارد...
یعنی ایشان نفر دوم حزب اتحاد میهنی کردستان محسوب می شود؟
نمی توان گفت که او نفر دوم است ولی از لحاظ قدمت سیاسی از پیشکسوتان حزب اتحاد میهنی محسوب می شود. ایشان در حال حاضر یکی از وزنه های مهم در میان کردها است.
نفر سوم چه کسی است؟
نفر سوم همسر آقای جلال طالبانی خانم هیرو ابراهیم احمد است. او دختر آقای ابراهیم احمد از مبارزان مشهور در تاریخ کردها است.
یعنی هم عصر ملا مصطفی بوده است؟
بله هم عصر او بوده است.البته شانس ایشان ضعیف است. چرا که اگر ایشان نامزد شود احتمالا بسیاری نخواهند پذیرفت.البته هنوز هیچ بحثی در زمینه جانشینی جلال طالبانی نشده است، او همچنان زنده است و بسیار ناپسند است که کسی که هنوز در قید حیات است نامی را برای جانشینی او مطرح بکنند.
مواضع آقای بارزانی چیست؟ او واقعا به دنبال چه هدفی است؟آیا واقعا می خواهد عراق را به سمتی ببرد که نفت و گازش را مستقل کند و با ترکیه وارد معامله شود؟
حقیقت این است که مساله ای که اکنون میان بغداد با دولت مرکزی وجود دارد شامل چند مشکل است. یکی مساله نفت و گاز است. دیگری مساله مناطق مورد منازعه دو طرف است که شامل کرکوک و دیالی و غیره می شود. مساله بودجه پیشمرگه مطرح است و خیلی مسائل دیگر. برای حل این مشکلات تا کنون راه حلی پیدا نشده است. نمی خواهیم کسی را مقصر این مشکلات بدانیم ولی دولت می توانست که برای حل این مشکلات وارد عمل شود. آقای بارزانی می گوید که هنوز به ماده 140 قانون اساسی در ارتباط با مسائل مورد نزاعپرداخته نشده و دولت به آن عمل نکرده است. در این ماده تصریح شده است که باید یک سری اقدامات از سوی دولت مرکزی برای حل مشکل مناطق مورد منازعه از جمله برگزاری رفراندوم انجام شود. بدین ترتیب که آیا ساکنین این مناطق باید تصمیم بگیرند که آیا می خواهند به کردستان بپیوندند یا خیر. کردها می گویند که این مناطق متعلق به ماست و باید به کردستان ملحق شوند. این مسائل باعث ایجاد تنش ایجاد شده است. متاسفانه در حال حاضر این تنش ها به یک مساله شخصی میان دو طرف تبدیل شده است. دو طرف هر روز لحن خصمانه را علیه یکدیگر تشدید می کنند و این به مصلحت عراق نیست. آقای بارزانی می گوید که ما خیلی صبر کردیم و منتظر ماندیم که این مسائل حل شود. اما هیچ گاه برای حل آنها اقدامی نشده است. برای همین بحث سلب اعتماد از دولت را مطرح کرد.
ترکیه چه نفعی از این آتش اختلاف ها می برد؟ آیا چشم طمعی به انرژی کردستان دارد؟
به اعتقاد بعضی از سیاستمداران ترکیه یک تاجر بزرگ است. آنکارا فقط به دنبال منافع اقتصادی است. آقای اردوغان حتی دو سال پیش برای جلب شیعیان شعار هیهات من الذله هم سر داد. بعد از آن هم اقدام به گشایش کنسولگری در بصره کرد. این تحرکات برای چیست؟ برای این است که ترکیه به فکر شکوفایی اقتصادی اش است. ترکیه می خواهد از طریق عراق به خلیج فارس دسترسی داشته باشد و تجارتش با عراق را افزایش دهد. نکته دوم، آقای اردوغان و اطرافیانش احساس می کنند که قدرتی دارند و می توانند بیشتر از وضعیت فعلی نقش خود را گسترش دهد. در عراق مساله ترکمن ها سوژه بسیار خوبی برای ترک ها است. سفر آقای احمد داوود اوغلو به کردستان و شهر کرکوک پیام های بسیار بدی را داشت. این نشان می دهد که ترکیه چه تلاش هایی را برای تاثیرگذاری بر مسائل عراق دنبال می کند. این مساله هم متاسفانه حالت شخصی پیدا کرده است. ما از آقایان ترک فهمیدیم که آنها به مسائل طایفه گری نمی خواهند بپردازند اما در مساله اخیر آقای العیساوی، وزیر دارایی عراق روشن شد که آنها اهداف طایفه گری را نیز دنبال می کنند. مواضع اخیر آقای اردوغان که آقای مالکی را متهم کرد که به سمت طایفه گری سوق می دهد، نشان می دهد که ترکیه چه سیاستی را دنبال می کند. ما نگرانیم که مسائل جدی تر شود که چنین وضعیتی فضا را ملتهب کرده و این مساله به نفع هیچ کس نیست. این در حالی است که ما نیاز به آرامش در عراق داریم.
عملیات دجله که آقای مالکی راه انداخت و اکنون متوقف شده است، چیست؟
آقای مالکی می گوید که این یک ستاد عملیاتی است. در ظاهر ایشان می خواهد هیبت دولت را در مناطق مختلف نشان بدهد که این از حق دولت است. او یک ستادی را در مناطق مورد اختلاف مثل کرکوک و دیالی تشکیل داد و سعی کرد این مناطق را تحت نظر ارتش و نیروهای امنیتی مرکزی عراق ببرد. این مساله با کردها تنش ایجاد کرد. آنها می گویند در حالی که هنوز اختلافات حل نشده است برای چه باید نیرو وارد مناطق مورد منازعه پیاده شود؟ از طرفی آقای مالکی می گوید که این حق دولت مرکزی است که چنین کاری را انجام دهد. البته درگیری ای به وجود نیامده است. در شهر طوزخورماتو یک درگیری ساختگی ای به وجود آمد که یک یاغی تلاش کرد بلوائی ایجاد کند ولی دو طرف علیه یکدیگر وارد عمل نشده اند. البته وضعیت خطرناکی است، یعنی خیلی شبیه بشکه باروتی است که منتظر یک جرقه است. نبود مام جلال نیز می تواند به این مساله دامن بزند. یعنی مطابق قانون اساسی باید ظرف 40 روز برای کشور رئیس جمهور تعیین شود. در قانون اساسی این مساله تاکید شده است اما در طول این مدت اگر اتفاقاتی رخ دهد، امکان افنجار بحران سیاسی کشور وجود دارد به خصوص این که همه ابزارهای لازم برای چنین اتفاقی نیز در دسترس است.
چقدر ممکن است شاهد حوادثیاز قبیل آن چه زمان صدام اتفاق افتاد، باشیم؟ یعنی کار به جنگ داخلی میان کردها با دولت مرکزی کشیده شود؟
حقیقتش نمی توان درصدی در نظر گرفت. ولی این امکان وجود دارد چرا که ظرفیت های آن کاملا وجود دارد.
مواضع امریکا در قبال این وضعیت چیست؟
امریکا به دنبال فرصتی است تا دوباره در عراق اعمال قدرت کند. شاید این بار از پنجره کردها وارد شود به این بهانه که برای حفظ آرامش مثلا نیرو بفرستد یا دیپلماسی خود را مجددا فعال کند. الآن ما فکر می کنیم دور جدید دیپلماسی امریکا در این رابطه آغاز شود که بخواهد میانجیگری کند و تلاش کند همه چیز را دست خودش نگه دارد. البته با این هدف که روند سیاسی عراق را به نتیجه برساند. چرا که برای امریکا بسیار مهم است که روند سیاسی عراق بسیار مثبت پیش رود. این به نفع امریکا است، چرا که در آن صورت می تواند بگوید که من از عراق خارج شدم و یک دولت دموکراتیک ایجاد کردم. امریکا نمی خواهد برای وجهه بین المللی اش در عراق مشکل ایجاد شود. به خصوص این که در افغانستان نیز تا کنون نتوانسته کاری از پیش ببرد و در جاهای دیگر نیز مشکل دارد.
پس با این تحلیل سوای از این که می تواند از این قضیه نفع ببرد، اگر میان دولت مرکزی با کردستان جنگ درگیر بگیرد این مساله زیاد به نفع امریکا نخواهد بود؟
خیر نیست. البته امریکا صد در صد با کردها نیست. حتی با برخی ادعاهای کردها بر سر کرکوک و مناطق مورد منازعه نیز همراهی نمی کند. آقای مالکی هم زیاد رابطه نزدیکی با امریکایی ها ندارد. روابط دولت عراق با ایران رابطه بسیار خوبی است، این باب میل امریکایی ها نیست برای این که نشان می دهد دیپلماسی ایران از دیپلماسی امریکا موفق تر است. اما امریکا می خواهد که این تجربه را به نام خود ثبت کند و این روند سیاسی را پیش ببرد. لذا سعی می کند هر طوری شده دخالت کند و اوضاع را به نفع خودش به پایان برساند.
ترکیه ولی چندان بی میل نیست که جنگی در بگیرد؟
یعنی با توجه به نیات ترکیه که می خواهد در عراق جای پایی داشته باشد، این طور به نظر می رسد. ترکیه در آینده نمی تواند با کردها ارتباطات استراتژیک داشته باشد. چرا که ترکیه 18 میلیون کرد دارد و تحکیم روابط به طور استراتژیک با کردها امکان پذیر نیست. رابطه با کردها در حال حاضر فقط به صورت مرحله ای است و الآن وقت آن است که با کردها روابط صمیمی داشته باشد و از لحاظ اقتصادی با کردها روابط نزدیکی داشته باشد. ترکیه می خواهد از لحاظ اقتصادی شریان اقتصاد کردها را در اختیار داشته باشد تا بدین ترتیب در آینده بتواند به کردها بیشتر فشار بیاورد. اما به غیر از این ترکیه به هیچ وجه نفع خود نمی بیند که کردها به استقلال برسند.
ایران برای حل مشکل بغداد – اربیل چه کاری می تواند انجام دهد؟
ایران در این مدت بی کار ننشسته و سعی کرده است که به نحوی مشکل را حل کند و با توجه با روابط بسیار خوبی که ایران با دولت عراق و اقلیم کردستان چه در سلیمانیه و چه در اربیل دارد، تلاش کرده است که در این رابطه جلساتی را برگزار کند و کمک بسیار زیادی برای حل این موضوع کند.
برنامه مجلس اعلا برای انتخابات چیست؟ انتخابات پیش رو تا چه اندازه مهم است؟
انتخابات استانداری ها قرار است در ماه آوریل سال آینده برگزار شود. این انتخابات تاثیر بسیار مهمی بر مسائل داخلی عراق دارد. هم از لحاظ درون شهرها و استان هایی که در آنها انتخابات برگزار می شود و هم از لحاظ آینده کشور عراق. چرا که نتیجه این انتخابات پیش بینی می شود که تمرکززدایی را بیشتر کند. یعنی شورای استان ها اختیارات بیشتری خواهند داشت. نکته دیگر این است که انتخابات استانداری ها یک سنجشی برای کل نیروهای سیاسی عراق محسوب می شود. یعنی یک وزن کشی تمام عیار محسوب می شود. جریان ها تلاش می کنند تا بیشترین آرا را به دست آورند تا ببینند وضعیتشان در عرصه سیاسی و اجتماعی عراق چگونه است. مجلس اعلای اسلامی عراق با توجه به تجربیاتش به رغم ناکامی ها نزدیک به دو سال پیش یک کمیته انتخاباتی تشکیل داد. مجلس اعلا به کمک این کمیته تلاش کرد تا مسائل مرتبط به چگونگی اخذ رای و حتی شخصیت سیاسی در عراق فعالیت داشته باشد. حتی برای این کار و برای دوره دیدن کادرهایش گروه هایی را به خارج از عراق فرستاد تا بر روی این مساله تمرکز شود. یعنی تلاش بسیاری کرد که این مسائل را به صورت علمی و سنجیده دنبال بکند و برای انتخابات آینده سرمایه گذاری اساسی انجام دهد تا موقعیت خودش ر در عرصه سیاسی عراق را مشخص بکند.
در این انتخابات آیا مجلس اعلا در کنار آقای مالکی خواهد ماند یا مستقل شرکت خواهد کرد؟
ببینید ما دو بخش از استان ها در عراق داریم. یک بخش که شیعیان بیش از 90 درصد استان را شامل می شوند و بخشی دیگر مناطق مختلط هستند که طوایف گوناگون را در خود جای داده اند مثل کرکوک، دیالی، موصل و صلاح الدین که شیعیان در آن شهرها نصف یا در اقلیت هستند. در این مناطق مختلط توافق شد که کل گروه های شیعه یک فهرست واحدی ارائه دهند. اما در مناطق شیعه نشین با توجه به این که مجلس اعلا می بیند که می تواند درصد مناسبی را به دست آورد پیشنهاد کرد که به طور مستقل ارائه دهد. البته با دولت قانون برای ارائه یک فهرست واحد مذاکراتی انجام شد ولی توافقی حاصل نشد. آنها فعلا به این نتیجه رسیده اند که دو یا سه گروه بشوند بهتر می توانند آرای شیعیان را کسب بکنند. آقای مالکی نزدیک به چهار ماه پیش نزد آقای سید عمار حکیم اعلام آمادگی کرده بود اما توافقی صورت نگرفت. در این میان جریان صدر نیز تصمیم نهایی خود را گرفت و گفت که به طور مستقل در انتخابات شرکت می کند.
وضعیت العراقیه را چگونه ارزیابی می کنید؟
وضعیت العراقیه زیاد خوب نیست. آنها در وضعیتی نیستند که اکنون بتوانند یک فهرست بزرگ و قدرتمند ارائه دهند. در میان آنها انشعاب ایجاد شده است مثلا العراقیه سفید به رهبری حسن العلوی ایجاد شد و خیلی های دیگر نیز از جمع آن خارج شده اند. شاید دوباره اینها کنار هم جمع شوند اما به صلابت و استحکام گذشته باز نخواهند گشت. مخصوصا تلاش هایی در درون العراقیه وجود دارد که آقای ایاد علاوی را از ریاست فهرست کنار گذاشته و چهره ای سنی مورد قبول همگان به جای او بگذارند. آقای ایاد علاوی خود شیعه است ولی فهرست العراقیه ذاتا فهرستی سنی است. تنها 17 شیعه در آن حضور دارند و مابقی همه سنی هستند. خود آقای ایاد علاوی هم ضعیف شده است. او در ساقط کردن دولت آقای مالکی با مسعود بارزانی تلاش های بسیاری کرد ولی موفق نشد و همین مساله بر تضعیف بیشتر او افزود. حتی در خود الوفاق، حزب ایشان نیز خبرهایی مبنی بر تجزیه آن به گوش می رسد.
چقدر ممکن است که کردها طارق الهاشمی را برای جانشینی طالبانی مطرح کنند و جنجالی در این زمینه ایجاد کنند؟
چنین احتمالی بسیار کم است. این درست است که کردها به دنبال مصالح کردستان هستند اما خودشان نیز این حساب را می کنند که مساله مطرح کردن اشخاصی که متهم به جنایت های انسانی هستند عواقب بسیار سختی برای خودشان خواهد داشت. آنها می دانند اگر چنین چیزی را مطرح کنند یعنی علیه شیعیان اعلام جنگ داده اند. آنها خودشان یعنی هم آقای بارزانی و هم آقای طالبانی خوب می دانند که حکومت عراق جز با پیمان کردها و شیعیان تشکیل نشده است. همان ائتلافی که شهید محراب با آقای مسعود بارزانی و جلال طالبانی ایجاد کرد که امضاهایش هنوز وجود دارد. یعنی اگر این دولت شیعی سقوط کند و دولت سنی بر سر کار آید کردها به شدت ضرر خواهند کرد.