مردم را نمی‌شود با یک گونی برنج خرید

دیپلماسی ایرانی: عمرو موسی مرد نام آشنایی است. کسی که دبیر کل اتحادیه عرب بوده و قبل از آن سال ها وزیر امور خارجه مصر بوده است. وی از دهه هفتاد وارد وزارت امور خارجه مصر و از ابتدای دهه هشتاد وارد دنیای سیاست شد. البته دوران سیاسی او با تصدی پست وزارت خارجه مصر در ابتدای دهه نود میلادی آغاز شد. موسی که متولد 1936 است، یکی از مهم ترین و بارزترین مقام های عالی رتبه دوران ریاست جمهوری سی ساله حسنی مبارک محسوب می شود.

در ابتدای انقلاب مصر در ژانویه 2011 موسی به جمع مخالفان او پیوست و خود را به عنوان یک چهره انقلابی مخالف حکومت نشان داد. موسی در انتخابات اخیر ریاست جمهوری مصر نیز نامزد شد و به رغم این که گمان می رفت برنده اصلی انتخابات باشد، شکست سنگینی خورد و از میان آرای حدود 51 درصدی رای دهندگان مصری رتبه چهارم را به دست آورد و از گردونه رقابت ها حذف شد.

یک دهه وزیر امور خارجه مصر بودن و یک دهه ریاست اتحادیه عرب را بر عهده داشتن، آن هم در دورانی که مصر و خاورمیانه و جهان عرب سیلی از حوادث را تجربه کردند و عمرو موسی در بسیاری از آنها حاضر و سرگرم آبود و در بسیاری دیگر تنها شاهد آنها بوده، باعث شده است تا وی صاحب خاطرات و اطلاعات شنیدنی و مهمی باشد. موسی در مصاحبه ای طولانی با روزنامه الحیات با غسان الشربل، روزنامه نگار مشهور جهان عرب که یکی از تحلیلگران به نام لبنانی نیز محسوب می شود، به گفت وگو نشسته و به بیان این خاطرات پرداخته است که در چند شماره در این روزنامه منتشر شدند. البته آن چه در این مصاحبه نمود دارد نظرات موسی درباره تحولات خاورمیانه است که با خاطرات او عجین شده اند. دیپلماسی ایرانی در نظر دارد هر هفته به طور مرتب این مصاحبه را ترجمه و منتشر کند. اکنون سومین بخش آن در اختیار خوانندگان قرار می گیرد:

آیا فکر می کنی منطقی باشد که اخوان در حکومت قدرتی بیشتر از هر جریان سیاسی دیگر داشته باشد که بدین ترتیب بتوانند بسیاری از افراد ساده را با کمک هایی از قبیل دادن روغن و شکر به سمت خود بکشانند؟

­مردم به رغم نیازهای روزنامه شان به روغن و شکر فردا نیاز به چیزهای بیشتری خواهند داشت که برآورده کردن این نیازها می تواند اخوان را در اداره مصر موفق کند. آن خانم ساده ای که در بحبوحه انتخابات دیدم و درباره مدارس و بیمارستان ها و راه ها و ارتباطات صحبت می کرد جزئی از ملت مصر بود، ملت مصر را نمی توان به این سادگی خرید و با یک شیشه روغن زیتون و یک گونی برنج با خود همراه کرد، چنین چیزی نمی شود. ملت مصر ابدا با شیشه زیتون و یک گونی برنج همراه نمی شوند، مصری باهوش تر از این حرف ها است.

آیا در اعماق وجودت از این نگران نیستی که اخوان آمده باشند تا برای همیشه در قدرت بمانند؟

چرا، بله همه ما از این مساله نگرانیم، در عین حال موضوع آسانی نخواهد بود که بخواهند همه را یار خود کنند برای این که باید کارشان را درست انجام دهند تا مردم بتوانند آنها را برای بار دوم و سوم نیز انتخاب کنند. آیا می توانند این مسئولیت را انجام دهند؟ شک دارم. وقتی که حساسیت را دیدیم و متوجه شدیم که تلاش می کنند متن قانون اساسی را تعدیل کنند و بعد مشخص شد که می خواهند از متن خارج شوند، شک کردیم.   

عده ای می گویند که مصر به رهبری اخوان شبیه کشتی ای است که در یک دریاچه مه آلود حرکت می کند در حالی که نه مسیر، نه انتخاب و نه جهتی را می داند. آیا چنین احساسی داری؟

مصر کشتی ای است که هنوز به دریا نیفتاده است، هنوز در بندر پهلو گرفته، در ده سال اخیر پهلو گرفته، مانده است، هنوز حرکت نکرده است. شاید مه یا کسالت یا ناتوانی اش مانع از حرکتش شده باشد. مصر کادرهای مجربی دارد، اما خطر این است که هیچ تمرکزی بر این اعتماد نیست، (اخوانی ها یا هر آن کس که با آنها همراه باشند، فقط به آنها تمایل دارند) حتی به اهل خبره هم چنین اعتمادی نیست، وفاداری معیار خوبی برای انتخاب نیست، در مصر اهل خبره بسیارند.

با این وضعیت و با چنین نظامی که در حال شکل گیری است چه جایی برای قبطی ها باقی می ماند؟

قبطی ها جزئی از قماش مصری هستند و هر نیرویی که بخواهد به قدرت برسد، چه محافظه کار چه به شدت محافظه کار، نمی تواند قبطی ها را از بین ببرد، چنین اتفاقی نمی افتد چرا که باقی ملت مصر از آنها دفاع می کند. در قانون اساسی بیشتر از یک واژه برای تعریف «شهروند» به کار رفته است. برای این که این احساس نزد بعضی از ما وجود دارد که اگر لرزشی در این موضوع رخ دهد به هیچ وجه کوتاه نیاییم. مصر باید به همین تشکیلات فعلی اش با مسلمانان و قبطی هایش ادامه دهد. این موضوع به هیچ وجه موضوع ساده ای نیست، اگر کسی بخواهد این کار را انجام دهد به هیچ وجه موفق نمی شود، یعنی نمی تواند قبطی ها را فراری دهد یا آنها را کنار بگذارد، چنین چیزی ممکن نیست.

از لحاظ عملی، آیا قبطی ها شهروندان در جه دو در مصر محسوب می شوند؟

نه. می دانم که حساسیت هایی در این زمینه وجود دارد و بالا و پایین هایی به وجود می آید اما آنها به هیچ وجه شهروندان درجه دو نیستند.

آن نقطه مقاومتی که در این مسیر وجود دارد که اجازه نمی دهد مصر به سمت حکومت اسلامی ای حرکت کند که جایی برای قبطی ها نباشد، کجاست؟

قبطی ها شهروندان درجه دو نیستند و نباید هم باشند اما ما با یک زبان واقعی صحبت می کنیم، اگر بنا باشد درجه بندی شود آنها از همان ابتدا شهروندان درجه یک محسوب می شوند. بنابراین چنین درجه بندی ای باید لغو شود، ما فقط یک در جه داریم آن هم درجه یک که همه در آن مساوی هستند و این فرصتی است که امروز داریم. حتی نگرش اسلامی نیز نباید مانع از آن شود بلکه بر عکس باید چنین چیزی را هم بخواهد.

خوب با این دیدگاه که تو به جهان عرب نگاه می کنی، توی عمرو موسی به عنوان یک مسلمان آیا احساس نمی کنی، اسلام معتدل مورد تایید تو مورد اتهام قرار بگیرد؟

چه کسی اسلام مرا متهم کند؟

مثلا تندروها؟

تندروها گمان می کنند هر کس با آنها مخالفت کرد، متهم است و این مساله فقط به آنها مربوط است، در حالی که ما نیز آنها را متهم می کنیم که واقعا از منطق و عقل دور شده اند.

ادامه دارد...