هدف،‌ فشار بر ایران است

دیپلماسی ایرانی: در حالی که غرب یکی از اصول خود را آزادی بیان و دفاع از  جریان آزاد اطلاعات آزاد اعلام می کند، از روز گذشته پخش شبکه های برون مرزی جمهوری اسلامی ایران از ماهواره هاتبرد متوقف شد .شرکت یوتل ست، شرکت سرویس دهنده پخش ماهواره ای هاتبرد را تحت فشار قرار داده است تا از روز دوشنبه 15 اکتبر 2012 (24 مهر) فرکانس ماهواره 12437 را که شامل شبکه های العالم، پرس تی وی، الکوثر، شبکه خبر، سحر 1 و 2، و جام جم 1 و 2 می باشد قطع و از ارایه سرویس به شبکه های این پکیج ماهواره ای خودداری کند. درباره این موضوع، علل آن و اقداماتی که ایران می تواند در قبال آن انجام دهد با دکتر عباس اسدی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی و کارشناس حوزه رسانه گفتگو کرده ایم که مشروح آن در ذیل می آید.

آقای دکتر! آیا قطع شبکه های ایران از ماهواره هاتبرد بر خلاف قوانین حقوق بین الملل نیست؟ ارزیابی شما از این اقدام چگونه است؟

این موضوع بیش از آنکه یک موضوع حقوقی باشد؛ یک مسئله سیاسی است و لذا خیلی نمی توان آن را پیگیری کرد. کشورهای خارجی قصد دارند ایران را به صُور مختلف تحت فشار قرار دهند و این اقدام نیز در همین راستا انجام گرفته است.

البته این اقدام برای اولین بار نیست که انجام می شود و در گذشته هم شاهد چنین اقداماتی بودیم. مثلا در گذشته از فعالیت های شبکه پرس تی وی در لندن جلوگیری شده بود که البته با شکایت ایران و به دلایل مختلف اجازه از سر گیری فعالیت های آن داده شد. یا فرانسه که این همه ادعای دموکراسی می کند پخش برنامه های شبکه المنار در این کشور را قطع کرده است.

لذا این برخورد بیشتر سیاسی است و هرچند ایران می تواند از بعد حقوقی هم این مسئله را دنبال کند؛ اما بعید است که به نتیجه ای برسد و فقط ممکن است از لحاظ سیاسی و تبلیغاتی بتواند سر و صدایی ایجاد کند.

آیا در این باره خلاء قانونی در مقررات بین المللی و در حقوق بین الملل در قالب آزادی بیان و رسانه وجود دارد؟ یعنی آیا این اقدام خلاف مقررات بین المللی نیست؟

خلاء قانونی که وجود دارد. البته در این باره مصوباتی در یونسکو وجود دارد. یعنی یونسکو یکسری اعلامیه ها و قطعنامه هایی صادر کرده مبنی بر اینکه رسانه هایی که قصد دارند از طریق ماهواره های پخش مستقیم، برنامه پخش کنند باید این برنامه ها نژادپرستانه و مبلغ جنگ نباشد و در راستای صلح باشد و به حق حاکمیت ملی کشورها ضربه نزند.

از آنجا که کشورهایی که عضو یونسکو هستند این مصوبات را پذیرفته اند، این مصوبات قابل احترام است؛ اما هیچ ضمانت اجرایی آنچنانی ندارد و بیشتر جنبه توصیه ای دارد؛ ضمن آنکه این مصوبات می تواند تفسیربردار هم باشد.

مثلا در یونسکو تصویب شده که هیچ کشوری حق ندارد از طریق شبکه های ماهواره ای یا رادیو و تلویزیونی در حاکمیت کشورهای دیگر دخالت کرده و افراد را تحریک به جنگ یا شورش داخلی کند؛ در حالی که ما می بینیم مثلا هنگامی که در ایران اتفاقی می افتد بسیاری از شبکه های فارسی زبان برون مرزی در برنامه های خود طرفداران یا مخالفان را تحریک کرده و به آنها خط می دهند که این امر از لحاظ مصوبات یونسکو ممنوع است؛ اما هیچ ضمانت اجرایی ندارد که مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند.

به نظر جنابعالی آیا اقدام صورت گرفته می تواند به معنای تاثیرگذاری رسانه های برون مرزی ایران بر افکار عمومی کشورهای هدف باشد و لذا قصد دارند از این طریق مانع این تاثیرگذاری شوند و یا صرفا در راستای تحریم ها و محدود کردن و در انزوا قرار دادن ایران صورت گرفته است؟

اولا شبکه هایی که از ایران پخش می شود پرس تی وی، العالم و جام جم می باشد. شبکه جام جم که برای ایرانیان و فارسی زبانان خارج از کشور پخش می شود و آنچنان بُرد بین المللی ندارد و اگر چه اسم بین المللی دارد اما سطح مخاطبان آن محدود بوده و تنها ایرانیان خارج از کشور را پوشش می دهد.

اما شبکه پرس تی وی چون به زبان انگلیسی می باشد ممکن است تا حدودی مخالفان حکومت های کشورهای مورد هدف را پوشش دهد؛ اما آنقدر شبکه های مختلف و گوناگون وجود دارد که من فکر نمی کنم این شبکه خیلی مخاطبان دائمی داشته باشد که بخواهند از آن تاثیر بپذیرند. ضمن آنکه امروزه رسانه ها تنها به رادیو و تلویزیون محدود نمی شود و اینترنت، شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک نیز وجود دارند که افراد می توانند از طریق آنها به تبادل افکار و عقیده بپردازند.

لذا به نظر من این اقدام بیش از آنکه به خاطر نگرانی از تاثیرگذاری شبکه های ایرانی باشد؛ به دلیل تحت فشار قرار دادن ایران انجام گرفته است. در واقع می خواهند ایران را در یک فشار سیاسی قرار دهند تا به ایران بفهمانند اگر به سیاست های خود ادامه دهد از هر سو در محدودیت و فشار قرار می گیرد.

از سوی دیگر باید گفت امروزه ارتباطات یکسویه نیست و مخاطبین نیز منفعل نیستند و هر برنامه ای ببینند یا مطلبی را بخوانند آن را نمی پذیرند و از منابع دیگر تحقیق می کنند تا به درستی آن یقین پیدا کنند. یعنی اکنون ما در دهه 1930 نیستیم که نظریه تزریقی حاکم باشد و رسانه ها به صورت یکسویه بتوانند نفوذ داشته باشند و مخاطب هیچ اراده ای از خود نداشته باشد و منفعل باشد. لذا دوره انفعال مخاطب دیگر از بین رفته است.

به نظر جنابعالی ایران در مقابله با این اقدام در جنبه های مختلف حقوقی، سیاسی و ... چه اقداماتی می تواند انجام دهد؟

ایران هر کاری بکند ممکن است آنها دست به مقابله به مثل بزنند. چون ایران ماهواره ای ندارد که برنامه های خود را پخش کند از این لحاظ دست ما کوتاه است. اگر ایران بخواهد اقدامی انجام دهد باید با احتیاط باشد. یعنی کاری نکند که کشورهای دیگر دست به مقابله به مثل بزنند.

مثلا ایران می تواند برای خبرنگاران خارجی که در ایران حضور دارند محدودیت ایجاد کند و مثلا کارت ها یا ویزاهای آنها را تمدید نکند و یا به خبرنگارانی که می خواهند به ایران بیایند ویزا ندهد. اما این اقدام را هم نمی تواند قاطعانه انجام دهد؛ چون ممکن است کشورهای دیگر هم در قبال ایران اقدام به مقابله به مثل کنند.

البته چون ایران خیلی در خارج از کشور خبرنگار ندارد و تنها در آمریکا و برخی کشورهای خاص خبرنگارانی دارد؛ ممکن است تنها مشکلاتی برای آنها بوجود بیاید که البته چون آنها هم معمولا شهروند آن کشور هستند خیلی مشکلی برای آنها ایجاد نخواهد شد. اما به هر حال ایران باید در این اقدام احتیاط را رعایت کند.

اما در اصل این موضوع هر چند ایران می تواند اقدام به شکایت کند؛ اما تنها می تواند از لحاظ تبلیغاتی آن را پیش ببرد. مثلا اتحادیه ارتباطات راه دور از ارگان هایی است که می تواند به این موضوع (تخصیص امواج ماهواره ای و رادیو و تلویزیونی) رسیدگی کند و ایران می تواند به این اتحادیه شکایت خود را تقدیم کند. لذا ایران می تواند در محافل بین المللی اعتراض خود را انجام دهد؛ اما این اعتراض بُرد تبلیغاتی دارد و راه به جایی نمی برد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16