شعارهای دیروز، دردسر های امروز

دیپلماسی ایرانی: یوکیو آمانو، مدیرکل ژاپنی آژانس بین المللی انرژی اتمی بار دیگر گزارش خود در مورد برنامه هسته ای ایران را به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه کرد. گزارشی که علاوه بر مسائل پیشین بر این نکته تاکید کرده است که ذخیره اورانیوم غنی شده ایران افزایش یافته است. اما به نظر می رسد این گزارش نیز همانند گزارش قبلی وی، تنها کارویژه مطلع ساختن اعضای شورای حکام از میزان پیشرفت برنامه هسته ای ایران را داشته باشد و چون گزارش های اولیه اش مبنای اقدامات بیشتر علیه ایران را فراهم نسازد. دیپلماسی ایرانی جزئیات این گزارش را در گفت و گو با دکتر صادق ربانی، قائم مقام پیشین سازمان انرژی اتمی ایران بررسی کرده است:

گزارش جدید آمانو در مقایسه با گزارش های قبلی چه تفاوتی دارد؟ آیا موضوعات جدیدی را مورد توجه قرار داده است؟

تفاوت عمده این گزارش با گزارش های قبلی آمانو بر سر میزان پیشرفت غنی سازی در سایت های غنی سازی اعم از نطنز و یا فردو است. میزان افزایش مقدار اورانیوم غنی شده را مطرح کرده و اعلام کرده که چقدر بر مقدار قبلی اضافه شده است. این بار حساسیت روی بازدید از سایت پارچین بیشتر شده و توضیحاتی داده اند که تغییرات ماهواره ای نشان می دهد که یک سری اقدامات گسترده برای تغییر ظاهر این سایت انجام داده شده که بازرسی و راستی آزمایی را دچار مشکل می کند. به این معنا که این تغییرات در حدی است که دیگر نمی توانند گزارش های قبلی خود را تایید کنند. البته نمایندگان ایران نیز در این زمینه پاسخ داده اند. از جمله آقای صالحی، وزیر امور خارجه گفته است که این ادعا، علمی و فنی نیست. آقای دکتر صالحی از این جهت درست می گوید که اگر فعالیت های هسته ای در این منطقه انجام شده باشد، با برداشتن خاک و تغییرات ظاهری این منطقه، آثار این فعالیت ها از بین نمی رود. اما ظاهرا آن ها مسئله دیگری را مطرح می کنند و انفجار های بزرگ را در این منطقه مد نظر دارند. این انفجارها الزاما هسته ای نیست و می تواند آزمایش ها و انفجارهای بزرگ غیر هسته ای اما نظامی باشد. بنابراین این آزمایش ها برای هر کشوری مشروع و مجاز است.

به هر حال این اختلاف نظر وجود دارد. یعنی اگر ادعا شود که در منطقه پارچین فعالیت هسته ای انجام می شود، آثار این فعالیت به این سادگی ها قابل از بین بردن نیست و می توان رد مواد رادیو اکتیو را در مناطق بسیار دورتر نیز پیدا کرد. به این ترتیب قابل پنهان کاری نیست. مگر این که ادعا شود این اقدامات برای ساخت موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای است که طرح این مسائل توسط آژانس دیگر دخالت در اموری غیر از مسائل هسته ای است. البته آژانس هم مدعی است که چون از طرف شورای امنیت مجاز شده است که اقدامات مشکوک را دنبال کند، می تواند در این موارد نیز دخالت کند. در واقع منظور آن ها این است که ایران موظف است که پروتکل الحاقی را اجرا کند. البته ایران پروتکل الحاقی را امضا نکرده است اما به دلیل سوابقی که برای ایران نوشته اند و مصوبات شورای امنیت الزام آور است، این هم جزء الزامات ایران می شود. این ادعایی است که آژانس مطرح می کند و معتقد است با این که ایران پروتکل الحاقی را امضا نکرده است، بنابر مصوبه شورای امنیت، آژانس حق دارد از ایران بخواهد که دسترسی بیشتری برای بازرسان آژانس فراهم آورد. این چالش قبل از این هم وجود داشته و الان هم ادامه پیدا کرده است.

هفته گذشته نمایندگان ایران و آژانس با یکدیگر دیدار کردند و در مورد بحث پارچین مذاکراتی انجام دادند. بعد از جلسه هر یک از طرفین برداشت متفاوتی از نتیجه این نشست ابراز داشتند. طرف ایرانی ابراز امیدواری کرد اما نماینده آژانس اعلام کرد که پیشرفتی حاصل نشده است. هر دو طرف معتقدند باید یک مدالیته تعیین شود. علت این که توافقی بر سر مدالیته صورت نمی گیرد چیست؟

علت این که بر سر مدالیته توافقی صورت نمی گیرد شاید به مسائلی برگردد که جزء اختیارات آقای سلطانیه نیست که بتواند در مورد آن به طرف مقابل در آژانس تعهداتی بدهد. یعنی مسائلی که به آقای سلطانیه محول شده است، مسائل هسته ای است. او نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی است. لذا اختیارات آقای سلطانیه در حدی نیست که بتواند در مورد درخواست های تعهدی بپذیرد یا پاسخ مثبت بدهد. حتی در مواردی هم که ایران توسط آقای جلیلی به خواسته های آژانس پاسخ مثبت داده، عملا اقدامی انجام نداده است. مثلا در مورد بازدید از پارچین آژانس یک چراغ سبز از طرف آقای جلیلی داشت و امیدوار بود که به نتیجه برسد اما عملا این بازدید صورت نگرفت. بنابراین نباید انتظار داشت که آقای سلطانیه که اختیارات پایین تری هم دارد بتواند در این زمنیه کاری از پیش ببرد.

لذا به نظر می رسد اظهار خوش بینی آقای سلطانیه برای مصارف داخلی است. در شورای حکام یا شورای امنیت این نظر آقای سلطانیه نیست که مبنای تصمیم گیری است بلکه نظر آژانس مورد توجه است. بنابراین اگر آقای سلطانیه ابراز خوش بینی می کند، این خوش بینی تنها برای دلگرم کردن مردم است و تاثیری بر تصمیمات ندارد.

گزارش قبلی آمانو به شورای حکام آژانس مبنای اقدامات بیشتر شورای حکام و شورای امنیت علیه ایران قرار نگرفت. آیا ممکن است این گزارش هم مانند گزارش قبلی باشد؟

این مسئله تا حد زیادی به شرایط سیاسی بین المللی بستگی دارد. در این شرایط که اجلاس نم در تهران برگزار شده است، موقعیت سیاسی ایران به طور موقتی تحکیم شده است و بعید به نظر می رسد که گزارش این بار مدیرکل آژانس هم بتواند منشا تصمیمی در شورای امنیت باشد. به هر حال به نظر می رسد شرایط پیرامونی بسیار تعیین کننده است. نه امریکا در شرایطی که انتخابات ریاست جمهوری را در پیش دارد، امادگی فشار بیش از این بر ایران را دارد و نه شرایط امروز ایران که اجلاس نم را برگزار کرده اجازه می دهد که دیگران در این زمینه تندروی کنند. تنها رژیم صهیونیستی است که هیزم آور آتش است و می خواهد آتشی را روشن کند. به نظر می رسد رژیم صهیونیستی هم بیشتر بلوف می زند و عملا قصد انجام کاری را ندارد. چون در گذشته ابتدا اقدامات مورد نظر خود را انجام داده و بعد این اقدامات آشکار شده است. در عراق و یا در سوریه بعد از بمباران مراکز هسته ای، تازه مشخص شد که بمباران صورت گرفته است. این بار که این همه هیاهو به راه افتاده است، به نظر می رسد جنبه های دیگری را دنبال می کند.

لذا به نظر نمی رسد که این گزارش آژانس نیز مبنای اقدامات بیشتری علیه ایران شود. چون تغییر مهمی در وضعیت ایران ایجاد نشده است. تنها خواسته بازدید از پارچین در حال برجسته شدن است. قبلا این درخواست، این همه مهم تلقی نمی شد اما به مرور در حال اهمیت یافتن است. ممکن است همین مسئله، موضوعی باشد که پیگیری آن به تدریج برای ایران مسئله ساز باشد.

بخش منفی این گزارش از نظر شما کجاست؟

در اوایل آذر سال 88، آقای احمدی نژاد به آقای صالحی که در آن زمان رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بود، دستور داد که برای تاسیس ده مرکز غنی سازی مکان یابی صورت گیرد. الان در یکی از بندهای گزارش آقای آمانو یعنی در بند 27 این سوال مطرح شده است که این مسئله به کجا رسید؟ اطلاعات این ده مرکز باید به آژانس داده شود. چرا باید ما ادعایی را مطرح کنیم و این ادعا در اسناد آژانس مکتوب شود و حالا به عنوان یکی از بندهای گزارش آمانو مطرح شود؟ اگر قرار بود که ده سایت غنی سازی اورانیوم در ایران ساخته شود، می بایستی گزارش این سایت ها به آژانس داده می شد. اگر قرار نبود که چنین مراکزی تاسیس شود، چرا چنین بحثی مطرح شده و مبنای وارد کردن هزینه به کشور قرار گرفته است؟ شعار های گذشته در حال حاضر باعث شده که دست و پای ما بسته شود و بدون این که فایده ای برای ایران داشته باشد، هزینه های زیادی را به ما تحمیل کرده است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12

انتشار اولیه : یکشنبه 12 شهریور 1391 / بازانتشار: پنجشنبه 16 شهریور 1391