کره شمالی در مسیر اصلاحات؟

دیپلماسی ایرانی: کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی اخیرا دست به تغییراتی در عرصه سیاسی و نظامی این کشور زده است. او با در اختیار گرفتن درجه مارشالی که بالاترین درجه نظامی در کره شمالی است، تلاش کرد که کنترل خود را بر ارتش بیشتر کند. او همچنین "ری یونگ هو"، فرمانده کل ارتش کره شمالی را از تمام مناصب نظامی و غیر نظامی خود برکنار کرد و کلیه اختیارات وی را سلب کرد و به جای او "هیون یونگ چول" را که کمتر شناخته شده است به جای او گمارد. او با این کار بالاترین درجه نظامی را در اختیار گرفت و خود فرماندهی کل قوا را در دست گرفت.

"ری یونگ هو" یکی از هفت نفری بوده است که پس از فوت پدر رهبر کره شمالی کیم جونگ ایل جزو پشتیبانان او بود اما بر اساس آنچه از اخبار بر می آید در حال حاضر وزن حزب کارگران بر نظامیان چربیده است. کیم جونگ ایل در زمان حیات اولویت را به ارتش و نظامیان می داد و نظامیان دست برتر را در امور سیاسی داشتند. این برتری به تحولات دو دهه گذشته مربوط بود. بعد از فروپاشی بلوک شرق و اتحاد جماهیرشوروری، کره شمالی بزرگترین حامی و پشتیبان خود را از دست داد و بر این اساس بر مسائل نظامی هسته ای و موشکی سرمایه گذاری کرد. از سال 1995 و از زمانی که کیم جونگ ایل روی کار آمد افزایش توان نظامی کره شمالی را دنبال کرد و دست به آزمایش های هسته ای و آزمایش موشک های دوربرد زد. ولی در حال حاضر فشارها و توصیه های حزب کارگر کره شمالی  به رهبر جدید این است که قدرت حزب را در مقایسه با قدرت ارتش افزایش دهد. از این جهت است که "ری یونگ هو" که فرد قدرت مندی در نظام سیاسی کره شمالی محسوب می شد از کار برکنار و ژنرال ناشناخته تر را برای رئیس ستاد کل نیروهای مسلح انتخاب کرد.

البته چندان نمی توان در مورد تحولات کره شمالی به طور دقیق اظهار نظر کرد چرا که این کشور به دلیل شرایط بسته رسانه ای چندان قابل تحلیل نیست و مسائل سیاسی عموما در هاله ای از پیچیدگی و ابهام قرار دارند. عموما از این کشور اخبارزیادی به بیرون در نمی کند. به عنوان مثال هنوز کسی نمی داند که رهبر جوان کره شمالی متاهل است یا مجرد. در همین راستا به تازگی در در صحنه هایی رهبر کره شمالی به همراه خانمی مشاهده شد که محل گمانه زنی های رسانه ای قرار گرفت و عنوان "زن اسرارآمیز" را به او دادند.  

در این خلاء خبری و تحلیلی هر اتفاق کوچکی در این کشور می تواند بازتاب های زیادی در رسانه ها داشته باشد و مورد گمانه زنی های تحلیل گران قرار گیرد. چندی پیش اخباری در مورد اعطای برخی آزادی ها به مردم کره شمالی در رسانه ها منتشر شد. این آزادی ها آنقدر پیش پا افتاده بود که بیشتر به جوک شبیه بود. عنوان شده بود که به مردم کره شمالی اجازه داده که شلوار بپوشند یا سیب زمینی سرخ کرده یا همبرگر بخورند. قطعا برای مردمی که سالها تحت حکومت های کمونیستی مجبور بوده اند یک شکل زندگی کنند و یک شکل لباس بپوشند و یک نوع غذا بخورند چنین آزادی هایی می توانست اهمیت یابد و نشانه ای از تغییرات در این کشور باشد. اما آیا واقعا رهبر کره شمالی قرار است در این کشور اصلاحات انجام دهد؟

البته نباید فراموش کرد که کیم جونگ اون، رهبر جوان کره شمالی سالهای نوجوانی را در سوئیس زندگی کرده است و هرچه قدر هم در این دوران تحت کنترل بوده باشد زندگی در محیط سوئیس که بزرگترین دموکراسی جهان محسوب می شود و مردم از آزادی های گسترده ای برخوردار هستند می تواند بر ذهنیت و عقاید او تاثیر گسترده ای گذاشته باشد. بنابراین به نظر می رسد رهبر کره شمالی از اعطای آزادی های اجتماعی به مردم کره شمالی چندان ناراحت نباشد. ولی باید توجه داشت که فرهنگ سیاسی کره شمالی به شکلی است که مردم همه باید مطیع و فرمانبردار باشند و شخصی که به عنوان رهبر انتخاب می شود در حد خدا محسوب می شود. مردم کره شمالی معتقد بودند که رهبران پیشین کره شمالی تا حدی توانمند بودند که می توانستند جلوی طلوع آفتاب را بگیند. اگر رهبر جدید از این جایگاه برخوردار نباشد تلاش می شود که با اقدامات تبلیغاتی چهره ای کاریزماتیک برای او ایجاد کنند. حضور کیم جونگ اون در کنسرت و توجه به بچه ها و ... در این راستا ارزیابی می شود.

بنابراین اقدامات اخیر رهبر کره شمالی را بیش از آنکه در راستای اصلاحات در این کشور بتوان ارزیابی کرد باید اقداماتی تبلیغاتی دانست که او برای به دست آوردن وجهه عمومی در این کشور صورت می دهد. او تمایل دارد که همچون پدر و خصوصا پدربزرگش به قهرمان ملی کره شمالی تبدیل شود و شخصیت کاریزماتیکی در این کشور به دست آورد تا بتواند عرصه سیاسی این کشور را به طور کامل و بدون نیاز به کسی در دست بگیرد.

در عرصه سیاست خارجی نیز کیم جونگ اون در ابتدای به قدرت رسیدن دست به تحرکاتی جدید زد و حتی مذاکراتی با آمریکا صورت گرفت. در این مذاکرات قرار بر این بود که کره شمالی رآکتور هسته ای خود را تعطیل کند و در عوض آمریکا هم به این کشور کمک های غذایی کند بدهد. اما پس از مدتی تشنجاتی در مرز این کشور با کره شمالی به وجود آمد و مقامات نظامی کره شمالی دست به تهدید کره زدند و تیراندازی هایی که صورت گرفت و کمک های اقتصادی آمریکا نیز صورت نگرفت. وقتی مطبوعات کره جنوبی برنامه هایی که برای بزرگداشت کیم جونگ ایل رهبر فقید کره شمالی ترتیب داده شده بود را به سخره گرفتند فرمانده ارتش تهدید کرده که سئول را با خاک یکسان می کنند. بسیاری همین اظهارات را عامل برکناری او از سمتش عنوان کردند.  

این مسئله وقتی اهمیت می یابد که به وضعیت اقتصادی کره شمالی توجه کنیم. اقتصاد این کشور در حال حاضر به شدت ضعیف و رو به نابودی است. مقایسه ای بین درآمد سرانه جنوب و شمال شبه جزیره کره نشان می دهد که اقتصاد کره شمالی درچه شرایطی قرار دارد. درآمد سرانه کره جنوبی 26 هزار دلار است در حالی که درآمد سرانه کره شمالی 1800 دلار است. به عبارت دیگر کره شمالی یکی از پایین ترین درآمد سرانه دنیا را دارد. باید توجه داشت که توان کره شمالی در گذشته و خصوصا در زمان کیم ایل سونگ به دلیل کمک هایی بود که این کشور از دیگران خصوصا اتحاد جماهیر شوروی دریافت می کرد. بلوک شرق در آن زمان تلاش می کرد که با کمک به کره شمالی در رقابت با کمک های غرب به کره شمالی بتواند ارز اندام کند. اما پس از فروپاشی بلوک شرق این کشور تا حد زیادی پشتوانه خارجی خود را از دست داد. در حال حاضرچین هم بیشتر به کره شمالی امر و نهی می کند بیشتر به منافع اقتصادی خود فکر می کند و به کره شمالی کمک چندانی نمی کند. بر این کره شمالی وضعیت اقتصادی به شدت اسفباری دارد و مردم این کشور به سختی زندگی می کنند.