چرا یونان باید در منطقه پولی یورو بماند؟

دیپلماسی ایرانی: وضعیت اقتصادی یونان و حجم بدهی­ های آن همچنان معضلی برای اقتصاد اروپا به حساب می­ آید. این کشور که همچنان به دنبال راهی برای اجرای اقدامات پیشنهادی در توافق بسته کمک مالی دوم از جانب ترویکا (کمیسیون اروپا، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین­المللی پول) می­ باشد، درگیر بحران اقتصادی شده است که دامنگیر کشورهای اروپا و در سطح کلان اقتصاد جهان شده است.  

یونان که در پنجمین سال رکود اقتصادی خود به سر می­ برد دومین بسته کمک مالی خود را در طی دو سال گذشته دریافت کرده و در انتظار سومین بسته است تا از ورشکستگی مالی نجات یابد. اولین بسته کمک مالی در ماه می 2010 در ازای انجام اقدامات ریاضتی شدید به یونان داده شد – اتخاذ این تصمیم برای وزرای دارایی اروپا کار ساده­­ای نبود و گفتگوی آنها در این مورد بیش از 13 ساعت به طول انجامید. 

اما تحلیلگران وضعیت یونان را چگونه ارزیابی می­ کنند و علت حمایت سران اروپا از ماندن آن در منطقه پولی یورو چیست؟ 

پیش از دریافت نخستین بسته کمک مالی و پس از آن، اعتراضات گسترده مردمی نشان دهنده مخالفت مردم با طرح­های ریاضتی پیشنهادی سران اروپا بود، لیکن با دریافت این بسته، سایر کشورها نفس راحتی کشیدند – البته این مسأله گذرا بود و دیری نپایید که مشخص شد یونان به کمک­های مالی بیشتری نیاز دارد.

علاوه بر مشکلات اقتصادی، مسائل سیاسی نیز برای یونان دردسرساز شد و سران اروپا نمی­ دانستند چگونه باید با کشوری وارد مذاکره شوند که هیأت حاکمه آن از طریق انتخابات رأی نیاورده و دولت ائتلافی نیز تشکیل نشده و مردم آن نیز مخالف طرح ­های ریاضتی – ولی در عین حال متمایل به ماندن در اتحادیه اروپا – بودند. در نهایت با این که انتخابات نهایی، حزب موافق ریاضت اقتصادی را بر سر کار آورد، لیکن این سؤال باقی می­ ماند که چرا یونان با وجود این همه دردسر آفرینی و با این که تنها دو درصد از اقتصاد اتحادیه اروپا را تشکیل می­ دهد و با این که مسأله ترک منطقه پولی یورو و به تبع آن اتحادیه اروپا در مورد آن مطرح شد، ولی همچنان مورد توجه سران اروپا قرار دارد و در تصمیم­ گیری­ های اخیر تمام آنها به این نتیجه رسیده­ اند که باید کمک کنند یونان در منطقه پولی یورو باقی بماند. در صورتی که یونان در منطقه پولی یورو نماند، چه عواقبی ممکن است دامنگیر سایر کشورها شود و چه چیزی باعث واهمه آنها شده است؟ 

در این مورد باید به چند نکته اشاره کرد:

نخست، هیچ بند قانونی در مورد این که کشوری از منطقه پولی یورو خارج شود پیش بینی نشده است و در حالی که قبلاً صحبت در مورد خروج اعضا یک تابو محسوب می­ شد، لیکن خروج یونان مدتی نقل محافل شده بود و زمانی که تابویی شکسته شود احتمال شکستن مجدد آن می رود.

دوم، اگر یونان از منطقه پولی یورو خارج شود، واحد پول آن به ارز قبلی آن – دراخما – بر می­ گردد که بنا به دلایل مختلف چندان نویدبخش نیست. (1) وام دهندگان خارجی تمایلی ندارند که بازپرداخت آنها به دراخما صورت گیرد و احتمال آن که موجی از ورشکستگی در بانک های یونان رخ دهد می رود، زیرا احتمال آن وجود دارد که سپرده های به یورو از بانک­ها بیرون کشیده شوند – اتفاقی که در یکی دو سال اخیر از ترس ورشکستی یونان دارد رخ می­ دهد. (2) حتی پیش بینی می­ شود که "اقتصاد دو گانه ای" در یونان ایجاد شود یعنی یورو به عنوان ارز اصلی در کنار ارز کم ارزش دراخما. این احتمال نیز وجود دارد که مردم به دراخمای جدید اعتماد نکنند و ارزش این ارز حتی کمتر شود؛ لذا شاید حق با دیمیتریس یانوپولوس (Dimitris Yannopoulos) باشد که "کارمندان و مستمری بگیران برای تبدیل حقوق پرداختی خود از دراخما به یورو هجوم می آورند." [1]

سوم، سرایت خروج یونان به سایر کشورهایی نظیر اسپانیا، ایتالیا، ایرلند و پرتغال. این سناریوی محتملی است، زیرا سرمایه گذاران و وام دهندگان خصوصی که از خروج سایر کشورها از منطقه پولی یورو اطمینان ندارند، ممکن است دیگر به آنها وام نداده یا اوراق قرضه آنها را خریداری نکنند. سرمایه گذاران جهانی اعتماد خود را نسبت به کشورهای اروپایی مانند اسپانیا و ایتالیا که در حال بهبود اوضاع اقتصادی خود می باشند، از دست می­ دهند و این احتمال وجود دارد که "در صورتی که این اقتصادهای بزرگ از کمک مالی بین المللی برخوردار نشوند، ورشکست شوند" [2] به خصوص پس از دیدن واکنش سرمایه گذاران نسبت به ناکامی تشکیل دولت ائتلافی در یونان، احتمال روی دادن این اتفاق وجود دارد. آنها "به سهام اروپا ضربه سنگینی وارد کردند، اوراق قرضه اسپانیا و ایتالیا را رها کردند و ارزش یورو در برابر دلار را پایین آوردند". [3] این واکنش تا حدی توجیه پذیر است، زیرا سرمایه گذاران چگونه می­ توانند به کشورهای دیگر اعتماد کنند که با مسئولیت پذیری برنامه های ریاضتی خود را کاملاً اجرا کرده و وام های خود را بازپرداخت می­ کنند؟

چهارم، ترک منطقه پولی یورو و بازگشت به دراخما بر بانک­های آلمان و فرانسه به عنوان تأمین کنندگان اصلی وام­ ها تأثیر می­گذارد – آلمان و فرانسه بخش اعظم کمک های مالی به یونان را تأمین کردند. اسپانیا نیز به عنوان وام دهنده مستقیم به یونان تأثیر می پذیرد.

پنجم، تأثیر احتمالی دیگر بر اقتصاد ایالات متحده است که تا حدی در حال بهبودی است و هر گونه ضربه جدید به آن ممکن است آن را به رکود قبلی آن بازگرداند که این کار ممکن است با کاهش تجارت که بر شرکت های ایالات متحده تأثیر می گذارد و بر هم خوردن وضعیت بازارهای سهام جهانی صورت گیرد. اگر چنین امری روی دهد انتخابات ریاست جمهوری اوباما نیز تحت تأثیر قرار می گیرد، زیرا اقتصاد همواره عامل تعیین کننده ای در انتخابات ریاست جمهوری به حساب می آید. 

ششم، سایر بازارهای مالی و اقتصادها نیز تحت تأثیر قرار می­ گیرند. به گفته یان بگ، استاد دانشگاه اقتصاد لندن "مشکلات یونان و احتمال ایجاد هرج و مرج در سایر کشورهای منطقه پولی یورو با تشدید عدم اطمینان، تأثیر مخربی بر اقتصاد جهانی خواهد داشت". [4] همچنین با یادآوری فروپاشی بانک سرمایه گذاری ایالات متحده به نام برادران لمن در اواخر 2008 و این که چگونه بر جهان تأثیر گذاشت، برخی از کارشناسان بر این باورند که خروج یونان ممکن است پیامدهایی بدتر از آن داشته باشد – وابستگی­ های متقابل بین المللی احتمالاً این موضوع را تبیین می­ کنند.

هفتم، پیامی که خروج یونان به سایر کشورها می فرستد غیرقابل پیش بینی است. ممکن است پیام این باشد که "هیچ برنامه بلندمدت واقع گرایانه­ای برای اروپا وجود ندارد و ممکن است این وضعیت منجر به بازی نهایی پر هرج و مرجی برای سایر کشورهای در منطقه پولی یورو شود" [5]

گرچه با توجه به حجم بدهی یونان خروج آن محتمل به نظر می رسد، لیکن با توجه به موارد فوق، این امر به سادگی صورت نمی­ گیرد. آنچه مسلم است این است که سران اروپا باید فکر اساسی در مورد این معضل کنند و در نشست­های آتی خود به راه حل عملی دست پیدا کنند. 

 منابع

1. Yannopoulos, Dimitris. “Grexit trump cards and pitfalls”. Athensnews. May 17, 2012.

http://www.athensnews.gr/issue/13496/55618

2. Schneider, Howard. “As G-8 world leaders head to Camp David, a test looms for the euro zone”. Washingtonpost. May 16, 2012.

http://www.washingtonpost.com/business/economy/as-world-leaders-head-to-camp-david-a-test-for-the-euro-zone----or-a-presage-of-failure/2012/05/16/gIQApWP3TU_story.html?wpisrc=nl_headlines

3. Forelle, Charles. “Contagion Fears Hit Markets”. TheWallStreetJournal. May 14, 2012.

http://online.wsj.com/article/SB10001424052702303505504577404363902375658.html?mod=WSJEurope_hpp_LEFTTopStories

4. Alessi, Christopher (interviewer). “Greek Tipping Point on the Horizon”. CFR.org. May 15, 2012.

http://www.cfr.org/greece/greek-tipping-point-horizon/p28274?cid=nlc-dailybrief-daily_news_brief-link18-20120517   

5. Donadio, Rachel and Liz Alderman. “Political Tumult in Greece After Uncertain Elections”. NYTimes. May 7, 2012.

http://www.nytimes.com/2012/05/08/world/europe/greece-in-chaos-faces-possible-new-elections.html?nl=todaysheadlines&emc=edit_th_20120508