افغانستان،دغدغه ای مداوم و مشترک

دیپلماسی ایرانی : هم زمان با تهدید روسیه به بستن راه هوایی ترانزیت تدارکات ناتو در صورت به توافق نرسیدن در زمینه سپر دفاع موشکی با امریکا، شاهد بازگشایی مسیر ترانزیت زمینی تدارکات ناتو در پاکستان بعد از حدود شش ماه بودیم. شاید برخی با توجه به این هم زمانی این گونه تحلیل کنند که امریکا در حال استفاده از ابزارهای مختلف خود برای مدیریت روابط با مسکو و اسلام آباد است. اما باید در نظر داشت که اصولا نگاه روابط راهبردی مسکو ـ واشنگتن و نگاه راهبردی اسلام آباد ـ واشنگتن دو جنس کاملا متفاوت است.

در گذشته نزدیک یعنی حداقل در سه دهه گذشته به تناوب اسلام آباد به تعبیر برخی همکار و به تعبیر برخی دیگر کارگزار واشنگتن بوده است. البته جمع جبری این دو صفت نیز در اسلام آباد ممکن است. بنابراین روابط اسلام آباد و واشنگتن در حوزه افغانستان کاملا از جنس روابط مسکو واشنگتن متفاوت است. در طول سه دهه گذشته خصوصا در دوران جنگ سرد یکی از جدی ترین رقابت ها در حوزه آسیای غربی، رقابت بین شوروی سابق و امریکا بود و بعدها هم که مسائل مربوط به مجاهدین پیش آمد به نوعی این رقابت ادامه داشت. اگر چه تا حدودی تعدیل شده بود. در زمان طالبان هم جنس نگاه اسلام آباد به موضوع جریان افراط و جنس نگاه مسکو نسبت به جریان افراط کاملا متفاوت بود. به همین میزان می توان رابطه این دو کشور را نسبت به واشنگتن تصویر کرد. به نظر می رسد رابطه و نگاه مسکو نسبت به افغانستان و ارتباط با امریکا نسبت به رابطه و نگاه اسلام آباد نسبت به افغانستان کاملا متفاوت است. بنابراین نمی توان این دو کشور را در رابطه با بحثی که در خصوص راه ترانزیت تدارکات ناتو وجود دارد با یکدیگر مقایسه کرد و به نظر می رسد این یک قیاس مع الفارق است.

اما در مورد اسلام آباد باید گفت آن چه اتفاق افتاده این است که به نظر بسیاری از کارشناسان بر خلاف تصور عمومی روابط امریکا و پاکستان در خصوص مسائل افغانستان دچار چالش نشده است. همواره فراز و نشیب هایی در روابط کشورها وجود دارد. یکی از این فراز و نشیب ها این است که اصولا ماهیت موضوع جلوگیری اسلام آباد برای تردد محموله های تدارکاتی ناتو از خاک پاکستان سیاسی نبوده است. تنها مشکل عدم توافق بر سر قیمت این اجازه بود. این طور که در خبرها آمده مجموعه ناتو و آیساف قیمت جدیدی را نپذیرفته و یا اعلام نکرده اند. اگر فرض را بر این بگیریم که این مسیر بسته بوده و امروز دوباره فعال شده است، توافق راجع به کیفیت و کمیت آن تغییر نکرده و همان است که در گذشته بوده است.

نکته دیگری که در این میان قابل توجه است این است که آن طور که در خبرها آمده است، تا کنون تنها از دو واژه « ابراز تاسف» و « ابراز هم دردی عمیق» استفاده شده است. هیچ کجا بحث عذرخواهی از جنس رسمی یا غیر رسمی یا عمیق و غیر عمیق نبوده است. لذا به نظر می رسد مجموعه وقایع همان طور که پیش بینی می شد، به طرفی حرکت کرده که بر اساس آن نیاز متقابل در موضوع افغانستان، پاکستان و امریکا را به ادامه همکاری وادار کرده است و مسیر ترانزیت تدارکات ناتو از خاک پاکستان بازگشایی شده است.

اما مسیر هوایی روسیه و آسیای میانه به افغانستان برای ناتو و نیروهای آیساف هر چند که مسیر گرانی است اما از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرا که این مسیر امنیت قابل توجهی دارد. الان این سوال مطرح است که اصولا اگر بخش سیاسی اسلام آباد و بخش نظامی آن بر سر موضوعی به تفاهم برسند، انجام دادن این تعهد تا چه اندازه ممکن است؟ آن طور که در اخبار آمده بعد از علنی شدن این مسئله که راه ترانزیت تدارکات ناتو در پاکستان باز شده، اکثر احزاب خصوصا احزاب با گرایش های مذهبی و نیز جریان افراط از دو طرف مرزها نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و اعلام کرده که اجازه تردد نخواهد داد. بنابراین حتی با باز شدن این مسیر نیز اطمینانی از امنیت این مسیر وجود ندارد. این سوال وجود دارد که اسلام آباد تا چه اندازه توان دارد تا تمام بخش های حاکمیتی را به این تصمیم پایبند کند و امنیت مسیر را تامین نماید؟ /12