ابتکار عمل در فضای غیر رسمی

دیپلماسی ایرانی: تحلیلگران می گویند قدرت های جهانی مذاکره کننده با ایران بر سر برنامه های هسته ای اش باید ریسک بیشتری کرده و ابتکار عمل بیشتری به خرج دهند تا بن بستی که خطر اقدام نظامی را تشدید کرده، از بین برود. این در حالی است که 3 دور مذاکره در سال جاری که آخرین مرحله آن در مسکو برگزار شد نتوانست مواضع ایران با گروه 1+5 ( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) را نزدیک تر کند. از سوی دیگر مذاکرات موازی ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز راه به جایی نبرده است. غرب از ایران می خواهد غنی سازی 20 درصدی را تعلیق کند و در مقابل جمهوری اسلامی خواستار لغو تحریم ها و به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی در ایران است.

هیچ یک از طرفین مواضع دیگری را نمی پذیرند و تنها نتیجه نشست مسکو توافق بر سر برگزاری نشستی کارشناسی در استانبول بوده است. مارک فیزپاتریک ، از موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک بر این باور است تا زمانی که تفکر خلاقانه به کار گرفته نشود ، خروج از بن بست امکانپذیر نیست و این در حالی است که تفکر خلاقانه در نشست های رسمی دشوار است. وی در گفت و گو با خبرگزاری فرانسه خاطرنشان کرد یک راه برقراری روابط بین دو بازیگر اصلی یعنی ایران و ایالات متحده است، تجربه ای که در مورد کره شمالی به کار گرفته شد و نتیجه هایی نیز به همراه داشت. در مورد ایران نیز این راه ارتباطی می تواند شامل یافتن راه های قابل پذیرش برای دو طرف مانند تعدیل تحریم ها یا به رسمیت شناختن حق غنی سازی اورانیوم باشد.

این در حالی است که قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل غنی سازی در ایران را ممنوع می کند و اسرائیل نیز تاکید دارد هر گونه موافقت نسبی به ادامه غنی سازی در ایران را تاب نمی آورد. از سوی دیگر اوباما نیز در این زمینه تعهداتی نداده است که فشار منتقدان بر وی را تشدید کند. هم اکنون نیز میت رومنی، رقیب جمهوریخواه وی در انتخابات ریاست جمهوری، اوباما را به پیش گرفتن موضعی ملایم در قبال ایران متهم می کند. فیزپاتریک که پیش تر در وزارت امور خارجه آمریکا مشغول به کار بوده بر این باور است که برخی اظهارات قابل قبول برای دو طرف، با پیش بینی های احتیاطی لازم، موضوعی است که می توان به صورت غیر رسمی آن را مطرح کرد.

روزبه پارسی از موسسه اروپایی مطالعات امنیتی نیز می گوید با توجه به عضویت 5 عضو گروه 1+5 در شورای امنیت، قطعنامه های تصور پذیر تر و ملایم تر می تواند کمک کننده باشد. علاوه بر این راه ارتباطی بین تهران و واشینگتن، می تواند دیگر منافع دوجانبه را نیز شامل شود. برای مثال افغانستان و پیشرفت در آن می تواند نیت مثبت لازم برای حل پرونده هسته ای ایران را ایجاد کند.

تیترا پارسی از شورای ملی آمریکایی ایرانی و نویسنده کتاب دیپلماسی ایران – آمریکا می گوید گفت و گو های دوجانبه بسیار کمک کننده خواهد بود چرا که امکان توسعه مذاکرات را فراهم می کند. اما با توجه به بی اعتمادی موجود در روابط تهران و واشینگتن و دشمنی که 3 دهه از عمر آن می گذرد، امکان برقراری چنین راه ارتباطی در ابهام قرار دارد.

این در حالی است که آمریکا به طور محرمانه اعلام کرده برای مذاکرات دوجانبه آماده است اما تا کنون تهران با آن موافقت نکرده است.

باید گفت هر رویکرد جدیدی در مورد ایران می تواند تحت تاثیر همان عاملی که مذاکرات بی نتیجه هسته ای را زنده نگاهداشته، به تاخیر بیافتد و آن سیاست متزلزلی است که تحت تاثیر انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا ایجاد شده است.

مارک هیبس، کارشناس امور تسلیحاتی در موسسه کارنگی می گوید، قدرت های غربی باید از معامله جامع با ایران فاصله گرفته و دیپلماسی مبتکرانه ای به کار گیرند. به گفته وی هر دو طرف باید انعطاف نشان داده و پیشنهاد هایی روی میز قرار دهند که به اعتماد سازی منجر شود.

ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/10