دو طرف قدرت هم را محک زدند

.دیپلماسی ایرانی: به گزارش خبر گزاری ها در پی نقض حریم هوای سوریه توسط جنگنده های ترک، یک فروند جنگنده اف 4 ترکیه توسط پدافند سوریه در تاریخ 2/4/91 سرنگون گردیده است. روابط ترکیه و سوریه در یکسال گذشته به شدت بحرانی بوده است. ترکیه در یک سال گذشته تحولات و مسایل رخ داده در سوریه را موضوع داخلی این کشور عنوان نموده و در همین راستا تاکنون شش نشست مخالفان اسد در کشور را مدیریت نموده است. آنکارا همچنین در پوششی ظاهرا انسانی، با ایجاد اردوگاههای متعدد برای آوارگان سوری، عملا به تجهیز و سازماندهی مخالفان آن کشور پرداخته و با هماهنگی که میان این کشور و عربستان سعودی و امیر نشین قطر ایجاد شده به مهمترین پایگاه لجستیک مالی و نظامی بر علیه اسد تبدیل گردیده است.

سقوط جنگنده اف 4 از چند زاویه می تواند مورد تحلیل قرار گیرد که در اینجا به سه  زاویه آن اشاره می گردد:

1. سقوط جنگنده اقدامی محاسبه شده از سوی آنکارا برای اجرای سناریوی مداخله و جنگ با سوریه می باشد. ترکیه برای توجیه مداخله در سوریه در نزد افکار عمومی جهان، منطقه و خصوصا در نزد مردم خود نیاز مبرم به توجیه دارد. این اقدم و مانور پیرامون آن اگر با حماسه سرائی رهبران ترکیه همراه شود، می تواند به ایجاد این فضا کمک نماید. در صورت صحت این تحلیل،  این اقدام آغاز حرکتی می تواند باشد که عقبه آن در پی خواهد آمد. نکته مهم آنکه بر اساس اصل پنج پیمان ناتو اگر کشورهای عضو این پیمان مورد تعرض قرار بگیرند، کشورهای عضو، موظف به دفاع از عضو مورد تعرض می باشند. اخبار درج شده در خصوص سقوط جنگنده فعلا توجیه لازم برای اجرای این اصل را ایجاد ننموده است. در صورتی که سیاست ناتو درگیری و مداخله نظامی در سوریه باشد، اقدامات آینده می تواند بسترساز این سناریو باشد. شکست طرح عنان و عدم همراهی روسیه و چین با مداخله در سوریه، می تواند عامل تقویت کننده این نظر باشد.

2. سقوط جنگنده اقدامی محاسبه شده از سوی دمشق با مدنظر قراردادن تمامی ابعاد موضوع بوده است. طرح عذرخواهی سوریه از ترکیه توسط آنکارا و تکذیب آن از سوی دمشق این تحلیل را تقویت می نماید که سوریه با آگاهی از ابعاد اقدام خود به این عمل دست زده است. واقعیت آن است ترک ها از بشار اسد خواستار کنار کشیدن از قدرت و تسلیم آن به مخالفان می باشند. به نظر میرسد اسد با محاسبه ای ساده به این جمع بندی رسیده باشد که اگر قرار است در قدرت نماند، بهتر است وارد ریسکی گردد که هم ماندگاری او را طولانی تر نماید و هم سقوط خود را پرهزینه گرداند. علاوه بر این شروع جنگی بر علیه اسد می تواند به این جنگ شکلی ملی- میهنی داده و افکار عمومی مردم سوریه و در ابعاد وسیع تر جهان عرب را بر علیه ترکیه و حامیان عرب آن (قطر-عربستان) بسیج نماید. در این میان باید یادآوری نمود که فرانسه در میان کشورهای غربی، نظر ویژه ای به سوریه داشته و برای خود سهم خاص قائل است که این سهم خواهی، منطبق با اهداف آنکارا نیست. مضاف بر آن، آبشخور اقدامات مخالفان سوریه بیشتر از بستر القاعده سرچشمه می گیرد و این نکته ای نیست که از چشم سرویس های غربی و خصوصا سیا، پنهان مانده باشد.

به تعبیر بهتر، حضور شخص اسد در قدرت، علیرغم همه مشکلات ضروری به نظر می رسد؛ به این دلیل که فردای بدون او در سوریه روشن نیست. لذا در این فضای ابهام آمیز، اسد همچنان بهترین گزینه است، مگر آنکه شرایط تغییر نماید.  

خلاصه آنکه گزینه جنگ با سوریه گزینه ای آسان نیست و می تواند بسیار طولانی و پرهزینه باشد . این نکته خصوصا در فضائی که ترکیه خود مورد تعرض کردها از داخل و آن سوی مرزهای خود قرارگرفته و همزمان با سقوط جنگنده اف 4 در مرزهای خویش درگیر با اکراد می باشد و گردان های رزمی این کشور برعلیه آنان عملیات می نمایند بسیار قابل تعمق است. شروع جنگ آسان است اما ادامه آن همیشه سخت است.

3. گزینه سومی که مطرح است آنکه این اقدامی در حد یک تست دو طرفه باقی مانده و طرفین به ارزیابی اقدام طرف مقابل و از آن مهم تر کشورهای دیگر و خصوصا کشورهای تاثیرگذار دست زده و اقدامات بعدی را بر اساس آن تنطیم نمایند. واقعیت آن است که اقتصاد ترکیه به علت ویژگی هایی که دارد، تحمل ریسک ورود به یک جنگ تمام عیار و طولانی را ندارد. از سوی دیگر ترک ها بیشتر در پی سقوط اسد، بدون هزینه کردن چندان از خود می باشند. در کنار این موضوع چالش های داخلی ترک ها با اکراد، علویان و پیوند میان علویان سوری و ترک و همچنین مخالفت احزاب مخالف دولت در مجلس با سیاست های دولت حزب عدالت وتوسعه در قبال سوریه موانعی جدی در مسیر جنگ می باشند. به نظر می رسد کنترل بحران و خویشتنداری در میان گزینه ها بهترین گزینه بوده و گریزی از آن نباشد. /16

* کارشناس ارشد مسایل استراتژیک