برنامه هسته ای یا اقتصاد؟

 دیپلماسی ایرانی: تاریخ دور بعدی مذاکرات هسته ای ایران در تقویم جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کمتر از دو هفته پس از دیدار دیپلمات های ایرانی با نمایندگان آمریکا ، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان در مسکو که فردا( دوشنبه) انجام می شود، ایران با اعمال تحریم های نفتی اتحادیه اروپا و تحریم های بانکی ایالات متحده مواجه خواهد شد. اینکه محدود شدن درآمد نفتی ایران که منبع اصلی کسب درآمد دولت به شمار می رود، بتواند تهران را به مصالحه هسته ای ترغیب کند، پرسشی اساسی در گفت و گو های مسکو است که به دنبال نشست های استانبول و بغداد برگزار می شود.

روزنامه واشینگتن پست به نقل از کلیف کاپچان، تحلیلگر امور خاورمیانه در گروه اوراسیا می نویسد:واقعیت این است که ایرانیان در لبه انتخاب بین برنامه های هسته ای یا اقتصاد قرار دارند.

این در حالی است که کاپچان و دیگر تحلیلگران همچنان در خصوص اینکه توافقی در نشست مسکو شکل گیرد ابراز تردید می کنند. حتی در صورتی که ایران برای یک توافق مقدماتی آمادگی نشان دهد _ احتمالی که با توجه به فشار اقتصادی وجود دارد_ باز هم آمریکا و دیگر اعضای گروه 1+5 برای پذیرش شرایط ایران تمایلی ندارند. 

این احتمال وجود ندارد که قدرت های بزرگ با به تعویق انداختن تحریم ها موافقت کنند و باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نیز حق غنی سازی در ایران که مورد نظر رهبران تهران است را نخواهد پذیرفت. ارائه چنین امتیازی به ایران در سال انتخابات ریاست جمهوری آمریکا راه را برای انتقاد های گسترده تر از اوباما همواره می کند. میت رومنی، رقیب جمهوریخواه وی که هم اکنون نیز سیاست های اوباما در مورد ایران را به چالش کشیده؛ موضع تندی علیه جمهوری اسلامی دارد.

این در حالی است که انتظار می رود گروه 1+5 در نشست مسکو درخواست های قبلی خود را بار دیگر تکرار کند. این گروه خواستار تعلیق عملیات غنی سازی 20 درصدی در ایران و انتقال ذخایر موجود اورانیوم غنی شده به خارج از این کشور است. تعطیلی سایت هسته ای فوردو در نزدیکی قم نیز دیگر درخواست 6 قدرت جهانی در مذاکرات هسته ای با ایران است.

کولین کال، مقام سابق پنتاگون که هم اکنون استاد دانشگاه جورج تون است می گوید، هر دو طرف انتظارات غلطی درباره امتیاز ها دارند. هر طرف در این اندیشه است که با اعطای کمترین امتیاز ها بیشترین امتیاز را از طرف مقابل بگیرد. از سوی دیگر آنچه این نشست را منحصر به فرد کرده، علاوه بر زمان برگزاری، مکان آن است. این نخستین باری است که یکی از کشور های عضو گروه 1+5 میزبان مذاکرات هسته ای ایران می شود و این در شرایطی است که مسکو به دلیل حمایت از بشار اسد در سوریه در معرض انتقاد های بین المللی قرار گرفته و می تواند از پیروزی دیپلماتیک استفاده کند.

این درحالی است که هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا اخیرا روسیه را به ارسال هلی کوپتر های جنگی به سوریه متهم کرد و مقامات می گویند از آن پس موضع روسیه و آمریکا در مورد ایران نزدیک تر شده است. همچنین کلینتون نیز برای مسکو نقش مثبتی در مورد ایران را پیش بینی کرده است. وزیر امور خارجه آمریکا اظهار داشت، روس ها به وضوح نشان داده اند که از ایران می خواهند در مذاکرات مسکو پیشرفت کند، نه اینکه بیاید، بشنود و برود.

در روسیه نیز انگیزه های سیاست داخلی، مقامات روس در قبال ایران را به تحرک واداشته است. ولادیمیر پوتین که پس از وقفه ای 4 ساله بار دیگر به کرملین بازگشته قصد دارد با دستاوردی در سیاست خارجی این بازگشت را جشن بگیرد و نشان دهد بین ریاست جمهوری وی و دمیتری مدودف؛ همتای سابقش، وجه تمایز قرار دارد. رجب صفروف، مدیر مرکز مطالعات ایران مدرن که همراه با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، هفته گذشته به ایران سفر کرد بر این باور است که حل مشکل ایران یا تلاش برای حل آن به روشنی سیاست جدید روسیه تحت رهبری پوتین را به نمایش می گذارد. برخی دیگر از تحلیلگران نیز بر این باورند در صورتی که پوتین شانسی برای دریافت امتیازهای فوری نداشته باشد، زمان زیادی را به ایران اختصاص نخواهد داد. چرا که به گفته دمیتری ترنین از موسسه کارنگی مسکو، روابط پوتین با رئیس جمهور ایران چندان گرم نیست و زمانی که وی در سال 2007 به ایران سفر کرد موضع محمود احمدی نژاد در برابر تلاش مسکو برای مصالحه را بسیار سرد قلمداد کرد.

این در حالی است که ایران نیز به سهم خود علائم پیچیده ای را ارسال می کند. روز چهارشنبه، علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران پس از ملاقات با لاوروف اعلام کرد که مذاکرات در روند صحیحی قرار دارد. وی خاطرنشان کرد که این موضوعی پیچیده است و به زمان نیاز دارد، البته گاهی این روند کند و گاهی تند می شود اما به طور کلی در مورد نتیجه نهایی اطمینان وجود دارد.

با این حال دیگر مقامات ایرانی نارضایتی خود از نشست بغداد و مخالفت آمریکا با پذیرش حق غنی سازی در ایران را در اظهارات خود مطرح می کنند. به این ترتیب به نظر می رسد که همچنان به رسمیت شناخته شدن حق ایران برای غنی سازی و تعدیل تحریم ها هدف اصلی مذاکره کنندگان ایرانی در مذاکرات مسکو باشد.

هرچند مقامات غربی به روشنی اعلام کرده اند که امکان به تعویق افتادن تحریم ها وجود ندارد اما برخی تحلیلگران می گویند در صورت عملکرد مثبت ایران شاید اتحادیه اروپا از تحریم بیمه ای تانکر های حامل نفت ایران صرفنظر کند. تحریمی که به گفته کاپچان در صورت اعمال شدن می تواند از صادرات یک و نیم میلیون بشکه نفت ایران به بازار های آسیایی جلوگیری کرده و درآمد نفتی ماهان 4 میلیارد و 500 هزار دلاری ایران از راه فروش نفت را به طور ملموسی کاهش دهد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10