طرح عنان شکست خورد؟

 دیپلماسی ایرانی:‌ ژنرال رابرت مود، رئیس هیات ناظران سازمان ملل در سوریه ضمن اعلام تعلیق فعالیت‌های این ناظران در سوریه اعلام کرده که زیاد شدن خشونت از هر دو طرف باعث مشکلات و سنگ اندازی در اجرای ماموریت سازمان ملل شده است. او گفته است که هیچ تمایلی از سوی دولت سوریه و مخالفان برای برقراری صلح وجود ندارد. از سوی دیگر پیش از این معارضین سوری بارها شکست طرح عنان را اعلام کرده بودند. همچنین کوفی عنان در گزارش به سازمان ملل و تماس های خود با قدرت های بزرگ به طور غیرمستقیم شکست طرح خود را اعلام کرده بود. کوفی عنان ازاوایل اسفند ماه گذشته به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب وارد مسائل سوریه شده و سپس یک ماه بعد طرح شش ماده ای خود را برای حل بحران سوریه ارائه داد. ماده اول طرح او برقراری آتش بس بود. با این حال تا به حال نتوانسته است دستاوردی عینی در راستای برقراری آتش بس و کاهش خشونت ها در سوریه داشته باشد. اعلام تعیلق فعالیت های ناظران سازمان ملل در سوریه یکی از نشانه های واضح شکست طرح او به نظر می رسد. با این وجود برای کوفی عنان پذیرش شکست طرحش مشکل بوده است و تا به حال نسبت به اعلام رسمی این موضوع مقاومت کرده است. به نظر می رسد عنان به دو دلیل شکست رسمی طرح خود را اعلام نکرده است؛ اول این که این که جایگزینی برای طرح خود ندارد و ثانیا این که بر این تصور است که اتفاق نظر و یکصدا شدن قدرت های بزرگ به خصوص آمریکا و روسیه ممکن است طرح او را نجات دهد. با این وجود این هماهنگی و اتفاق نظر به دلیل مواضع تند روسیه امکان پذیر نشد.

روسیه مواضع سخت و محکمی در راستای عدم تغییر رژیم در سوریه خصوصا از طریق وتوی قطعنامه های سازمان ملل اتخاذ کرده است. همچنین روسیه از طرح عنان تا جایی حمایت کرده که به تغییر نظام در سوریه نینجامد. برخلاف شایعاتی موجود مبنی بر مذاکرات آمریکا و روسیه در مورد خروج بشار اسد از قدرت و پیگیری مدل یمنی در سوریه، در روزهای گذشته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به صراحت این مسئله را تکذیب کرد. این تکذیب از زبان وزیر خارجه روسیه از نظر دیپلماتیک مهم محسوب شده و نشان می دهد که روسیه در حمایت از بشار اسد همچنان جدی است. با این اظهار نظر، امید کوفی عنان برای دست یابی به یک موضع واحد از سوی روسیه و آمریکا در مورد بحران سوریه برباد رفت.

در صحنه واقعی سوریه خشونت ها هر روز تداوم داشته و در بسیاری از موارد گسترش پیدا کرده است. لذا در اعتراض به این وضعیت فعالیت‌های این ناظران در سوریه معلق اعلام شده است. با این حال اعلام شده که ناظران همچنان در سوریه باقی خواهند ماند و به بررسی اوضاع خواهند پرداخت تا به محض فراهم شدن امکان، مأموریت خود را از سر بگیرند. این مسئله مطرح است که آیا این تعلیق به معنای هشداری به هر دوطرف درگیر در بحران سوریه خصوصا حکومت سوریه برای جدی گرفتن خواست های سازمان ملل است یا خیر؟ تا به حال حکومت سوریه نسبت به درخواست سازمان ملل برای خروج سلاح های سنگین از شهرها مقاومت کرده است.

از سوی دیگر سازمان ملل هشدار داده که جنگ داخلی در سوریه شکل گرفته است. با این حال به وجود آمدن جنگ داخلی در سوریه از سوی هر دوطرف رد شده است. دولت اعلام می کند که در حال ریشه کنی تروریست هاست و مخالفین نیز فعالیت های خود را جنگ آزادی بخش می دانند. البته معارضین سوری معتقند که بشار اسد به دنبال به راه انداختن جنگ داخلی است و این کار را تنها راه نجات رژیم تصور می کنند. آنها می گویند اگر طرح کوفی عنان اجرا شود و دولت به این طرح تن دهد به نفع آنها خواهد بود. در طرح کوفی عنان توقف تیراندازی به تظاهرات کنندگان و آزادی تظاهرات در همه شهرها و همچنین ورود خبرنگاران بی طرف و حرفه ای مطرح شده است که هیچکدام از این مسائل تاکنون اجرایی نشده است. لذا مخالفین بشار اسد معتقدند حکومت سوریه جنگ داخلی و طائفه ای را رسما اعلام نمی کند ولی چون تنها راه نجات آن است به آن دست می زند.

از سوی دیگر تاکنون مخالفین بشار اسد نیز نتوانسته اند به وحدت و توافق در مورد آینده سوریه دست یابند. در جلسه اخیر مخالفین بشار اسد در استانبول که مخالفین نتوانستند به توافقی دست یابند. این نشست متشکل از نیروهایی داخل سوریه بود که در عین حال که با نظام بشار اسد مخالف هستند با مسلح کردن و دخالت خارجی حتی از سوی سازمان ملل نیز مخالف هستند. با این حال چندان نتیجه ای از این نشست به دست نیامد و نتوانستند توافقی برای اجلاس آینده اتحادیه عرب در مصر به دست آورند.

این وضعیت آینده سوریه را بسیار تاریک نشان می دهد. با بالا گرفتن خشونت ها و احتمال لغزیدن سوریه به جنگ داخلی به نظر می رسد که ایران هم درحال تجدید نظر در مورد سیاست خود در سوریه است. ایران تاکنون به دلیل عضویت سوریه در محور مقاومت و در راستای حمایت از جریان مقاومت از بشار اسد حمایت کرده است. اما جنگ داخلی می تواند پاشنه آشیل این نگاه باشد. چرا که جنگ داخلی بدترین وضعیت ممکن برای محور مقاومت در منطقه و به سود رژیم صهیونیستی می باشد. همچنان که بعضی از فرماندهان رژیم اشغالگر قدس نیز طی روزهای گذشته اعلام کرده اند بهترین حالت برای آنها در مورد تحولات سوریه شکل گیری یک جنگ داخلی در سوریه است؛ چرا که منجر به هدر رفتن نیروهای سوری از هر دو طرف می شود و در نهایت و پس از خروج از این وضعیت نیز این کشور به سختی می تواند بر پای خود بایستد.

سوریه متحد نزدیک ایران در چند دهه گذشته بوده است و یقیقنا ایران به هیچ نحوی با تضعیف حکومت سوریه موافق نیست و جنگ داخلی می تواند این کشور را برای مدتها مشغول و درگیر کند. ایران از ابتدای شروع ناآرامی ها در این کشور بر انجام اصلاحات از سوی حکومت سوریه تاکید می کرد حال با بالا گرفتن بحران در این کشور  به نظر می رسد بشار اسد نتوانسته است این خواسته ایران یعنی پیشبرد اصلاحات را انجام دهد. بشار اسد نتوانسته مردم را به اصلاحات امیدوار کند و به خشونت زیادی دست زده است. لذا از مجموعه وقایع اینگونه به نظر می رسد که ایران نیز در حال تجدید نظر در مورد سیاست خود است چرا که ایران به هیچ وجه نمی خواهد که در سوریه جنگ داخلی به وقوع بپیوندند. از سوی دیگر حمایت بی حد و حصر از بشار اسد منجر به وقوع مشکلاتی در رابطه ایران با دیگر گروهای مقاومت اسلامی در دنیای اسلام می شود. امری که به هیچ وجه مطلوب ایران نیست.

سوریه این روزها بیش از گذشته آبستن حوادث است. تعلیق فعالیت این ناظران می تواند تحول مهمی ارزیابی شود. باید باید منتظر روزهای آینده باشیم و ببینیم این اتفاق منجر به تشدید خشونت ها می شود یا خیر؟ /16