مساله مهم اعتماد است

 دیپلماسی ایرانی: پس از یک سال به خاتمه پرونده هسته ای ایران نزدیک شده ایم. فضای مثبت مقدماتی در جریان مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 ( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در اوایل ماه آوریل ، یک ماه بعد در مذاکرات بغداد از بین رفت.

به نظر می رسید که همه طرفها در استانبول درک کرده بودند که مساله مهم اعتماد است و نه تعداد سانتریفوژهایی که جمهوری اسلامی در اختیار دارد.این نکته در اظهارات کاترین اشتون ، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قابل مشاهده بود. وی پس از مذاکرات استانبول تصریح کرد گفتگو ها بر مبنای پیمان منع اشاعه هسته ای پیش می رود. پیمانی که حق غنی سازی اورانیوم به منظور اهداف صلح آمیز برای ایران را به رسمیت می شناسد. چنین احترام متقابلی باید مبنای هر گونه گفتگو و توافق آتی قرار گیرد.

اما مذاکرات بغداد نشان داد که همچنان راهی طولانی پیش رو است، چرا که گروه 1+5 درخواست بیشترین امتیاز ها را از ایران داشت و در مقابل کمترین امتیاز ها را ارائه می داد. به مذاکره کنندگان هسته ای ایران، تامین قطعات یدکی برای هواپیماهای مسافربری و کمک به دستیابی به راکتور آب سبک پیشنهاد شد. در مقابل این گروه از ایران خواست فعالیت های غنی سازی با خلوص 20 درصد را متوقف کرده و ذخایر موجود را نیز به خارج از کشور منتقل کند. امتیاز دیگری که گروه 1+5 خواستار آن بود، تعطیلی سایت هسته ای فوردو و ارائه مجوز به بازرسان هسته ای برای بازدید از سایت های نظامی حساس بود.

برداشت ایرانیان از این پیشنهاد ها این بود که غرب به تهران اهانت کرده است. با این حال این شرایط موجب شکست گفت و گوها نشد و تاریخی دیگر برای دور سوم مذاکرات در مسکو مشخص شد.

این در حالی است که در مورد برنامه های هسته ای ایران، تاریخی طولانی و تاریک از فرصت های از دست رفته بین ایران و آمریکا وجود دارد. در سال 2003، تهران پیشنهادی به واشینگتن ارائه داد که طیفی از مسائل از موضوعات امنیتی تا برنامه های هسته ای را شامل می شد. اما دیک چنی در پاسخ به این پیشنهاد ها اعلام کرد با ایران مذاکره نمی کند. یک سال بعد نیز ایرانیان با پیشنهاد دولت بوش مبنی بر گفت و گوی مستقیم تهران واشینگتن در سطح عالی مخالفت کردند. سپس در سال 2005 ، پیش از ارجاع مساله هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل، توافقی هسته ای بین ایران و اتحادیه اروپا به شکست انجامید، چرا که آمریکا با انجام عملیات غنی سازی در خاک ایران مخالف بود. اکنون نیز با گذشت یک دهه، تنها موارد بیشتری از فرصت های از دست رفته به این فهرست افزوده شده است.  

در مذاکرات بغداد، گروه 1+5 بیش از اندازه بر قدرت بازدارندگی تحریم ها تکیه کردند و دچار این اشتباه محاسبات استراتژیک شدند که اقدامات تنبیهی تهران را ناچار به عقب نشینی می کند. به این ترتیب مذاکره کنندگان هسته ای ایران به این نتیجه رسیدند که طرف های غرب خواستار لغو تحریم ها نیستند. علاوه بر این تهران متوجه شد که غرب قصد دارد کارت تحریم های مضاعف را برای آینده در دست خود نگهدارد و این در شرایطی است که بخش های اندکی برای اعمال تحریم ها علیه ایران باقی مانده است.

برای مذاکراتی ثمربخش و ادامه دار، همه طرف ها باید از اشتباهات در گذشته درس بگیرند. اگر اعتماد در استانبول کارساز بود، در مذاکرات روز دوشنبه در مسکو نیز ما به عمل متقابل نیاز داریم. همه طرف ها باید به اندازه کافی برای درک این واقعیت جرات داشته باشند که معامله عادلانه پایه اصلی گفت و گو است.

معامله به مثل در بین مردم عادی و دولتمردان به شکل متفاوتی توصیف می شود. در بین مردم، اقدام متقابل یعنی احترام دوجانبه و در مورد مذاکرات ایران با گروه 1+5، اقدام متقابل یعنی توجه به نگرانی های همه طرف ها به طور مساوی و داد و ستد عادلانه. هدف اصلی مذاکرات پیش رو باید تقویت چارچوب توافق شده ای باشد که بر مبنای پیمان منع اشاعه هسته ای استوار است. تنها تعهد به روندی صادقانه به منظور رفع نگرانی همه طرف ها و به خصوص جسارت اطمینان یافتن از اجرای نوعی اقدام متقابل است که می تواند امور را رو به جلو هدایت کرده و ثمربخشی مذاکرات را تضمین کند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی /10