ایران به گروه تماس ملحق می شود؟

دیپلماسی ایرانی: ایران هیچگاه شانس عرض اندام در صحنه بین المللی را از دست نداده و برخی نشانه ها حاکی از آن است که این کشور 75 میلیونی و تولید کننده بزرگ نفت احتمالا به گروهی از قدرت های جهانی که هدف احیای صلح در سوریه را دنبال می کنند، ملحق خواهد شد.

البته واقعیت اندکی متفاوت است. برخی بر این گمانند در صورتی که جمهوری اسلامی به حفظ نفوذ خود در سوریه و تاثیرگذاری بر سیر تحولات خاورمیانه ادامه دهد، با گزینه های محدود تری مواجه خواهد شد. گروهی از دیپلمات ها و تحلیلگران نیز ادعا می کند فضای مانور ایران محدود تر شده است. تهران همواره تاکید دارد ریسک در گرفتن جنگ مدنی در سوریه بسیار زیاد است تا از این طریق دولت های غربی را ترغیب کندگامی به عقب برداشته و بر همکاری با ساختار قدرت سوریه متمرکز شوند.

خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات غربی در تهران گزارش می دهد، ایرانیان خواستار ایفای یک نقش هستند ، اما این نقش تنها به منظور حفاظت از منافع خودشان است. این یک وضعیت نامساعد جدی است و طرح جایگزین برای آن وجود ندارد. چرا که تغییر رویه برای آنها بسیار دشوار است.

این در حالی است که برای ایران حضور در گروه ارتباطی سوریه که از سوی کوفی عنان نماینده ویژه اتحادیه عرب مطرح شده، گامی در جهت حفظ منافع خارج از مرز ها به شمار می رود. از این طریق ایران می تواند در شکل دهی به تحولات داخلی سوریه نقش آفرینی کرده و از سرایت تحرکات جاری در خاورمیانه به محدود ارضی خود جلوگیری کند.

اما این هدف هم اکنون دست نیافتنی به نظر می رسد چرا که هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا پیشنهاد مشارکت ایران در راهکار سوریه را نپذیرفته و جمهوری اسلامی را به حمایت از اسد در مقابله با مخالفان متهم کرده است. از سوی دیگر مقامات انگلیسی نیز با دیدگاه واشینگتن همراه هستند و شمار اندکی به تغییر نظر کاخ سفید در مورد حضور ایران در نشست دوستان سوریه اعتقاد دارند.

متحدان کلیدی

در سال های اخیر حکومت شیعه ایران اتحاد خود با دولت سوریه را تقویت کرده تا جبهه ای قوی علیه اسرائیل تشکیل دهد و از سوی دیگر در مقابل قدرت های سنی در منطقه مانند عربستان سعودی نیز وزنه ای در اختیار داشته باشد. در بین دستاورد های سوریه و تهران می توان به مقابله با صدام حسین، دیکتاتور سرنگون شده عراق اشاره کرد. همچنین حمایت ایران و سوریه از گروه حزب الله موجب شد نیرو های اشغالگر اسرائیل در سال 2000 از جنوب لبنان خارج شوند.

برخی تحلیلگران می گویند با وجود اینکه ایران در مورد آینده اسد در سوریه نگران است اما هنوز دچار دستپاچگی نشده است. یک دیپلمات غربی در این زمینه اظهار داشت: در صورتی که روال کنونی ادامه داشته باشد، ایرانیان می توانند تا حدودی راحت  باشند. به گفته وی این درحالی است که روس ها هر اقدامی که می توانند را در جامعه بین المللی انجام می دهند و ایران می تواند در پشت روسیه قرار بگیرد. البته ایران نیز تا کنون هر آنچه را که توانسته برای باقی نگه داشتن اسد در قدرت،انجام داده است. این شامل تامین خدمات آموزشی، تسلیحاتی و ارتباطاتی برای نیرو های نظامی سوریه است. از سوی دیگر یکی از فرماندهان عالی سپاه قدس نیز ماه گذشته در گفت و گو با یکی از رسانه های رسمی به فعالیت نیرو های ایران در داخل سوریه اشاره کرده است.

هرچند ایران در ماه های نخست بهار عربی آن را انقلابی علیه دیکتاتور های حامی غرب می پنداشت و بر بیداری اسلامی تکیه داشت اما شرایط سوریه ، پیچیدگی هایی در این دیدگاه ایجاد کرد. ایران نخست در صدد حمایت از بشار اسد برآمد و با عمیق تر شدن بحران از دولت دمشق خواست اصلاحات را اجرا کند. اما در حالی که شرایط اسد متزلزل تر شده است بار دیگر موضع حمایتی ایران تشدید شده چرا که عربستان سعودی و قطر به عنوان رقبای ایران در حال کمک به نیروی های مخالف اسد هستند.

چشم انداز دور تر از اسد

با این حال برخی منابع دیپلماتیک بر این باورند که این احتمال وجود دارد ایران در صورت تامین برخی منافع اجازه دهد اسد از قدرت کنار برود. یک دیپلمات غیر غربی در تهران می گوید، شاید ایران برای پس از اسد آماده باشد اما برای پایان رژیم بعث خیر. به عقیده وی، تا زمانی که ایرانیان بتوانند ساختار امنیتی را در جای خود داشته باشند، صرفنظر از اسد امکانپذیر است. این منبع آگاه حتی به برخی روابط ایران با گروه های مخالف اشاره و ادعا می کند ارتباطی غیر مستقیم با شورای ملی سوریه در ترکیه، وجود داشته است.

اما مئیر جوانفر می گوید هر گونه ارتباط گروه های مخالف سوری با ایران برای آنها هزینه زیادی دارد . برای مثال روابط آنها را با ترکیه و عربستان سعودی دچار تنش می کند.

این در حالی است که برخی ادعا می کنند تردید ها در مورد مصالحه هسته ای غرب با ایران در مقابل دست کشیدن جمهوری اسلامی از حمایت اسد، وجود دارد. اما در مقابل پایان حکومت اسد برای ایران پیامد های متعددی به همراه دارد. به این ترتیب ایران می تواند لزوما از سقوط اسد حمایت نکند اما همواره خاطرنشان کند که زوال اسد روندی خونین خواهد بود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10