دست اوباما را بازتر بگذارید

دیپلماسی ایرانی: دور پیشین مذاکرات هسته ای با ایران بن بست خاتمه یافت و چشم انداز مصالحه در نشست هفته آینده در مسکو نیز تیره به نظر می رسد.

این در حالی است که دو عامل عمده استراتژی مذاکره ای واشینگتن را به این نقطه رسانده است. نخست آبستراکسیون کنگره ای و فضای محدود اوباما برای مانوردهی در سال انتخابات و دوم انتظارات بیش از حد از آنچه تحریم های کنونی علیه ایران می توانند حاصل کنند. در صورتی که هدف موفقیت مذاکرات باشد، باید هر دو عامل متوقف شوند.

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا به ادامه روند دیپلماتیک برای آرام کردن بازار نفت نیاز دارد، چرا که انتخابات ریاست جمهوری پیش روی وی است. اما در عین حال به دلیل سال انتخابات، توانایی وی برای پیشنهاد تعدیل تحریم ها به ایران در مقابل مصالحه هسته ای محدود شده است.

کنگره نیز از سوی دیگر با ایجاد خطوط قرمز غیر منطقی و در نظر گرفتن اهداف غیر قابل دسترس، درصدد غیر ممکن کردن توافق هسته ای با ایران است و آزادی عمل برای معامله را به طور محسوسی کاهش داده است.

تنها اندکی پیش از مذاکرات بغداد، کنگره قطعنامه ای را به تصویب رساند که از خط قرمز بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در خصوص مساله هسته ای ایران ( ایران نمی تواند حتی از حق غنی سازی حداقلی بهره مند باشد) حمایت می کرد. این در حالی است که این موضع با رویکرد پنتاگون و رئیس جمهور آمریکا که می گویند ایران نباید سلاح هسته ای داشته باشد، در تناقض قرار دارد. اما مشکل اینجاست که خط قرمز نتانیاهو عقلانی نیست و فضایی برای مذاکرات باقی نگذاشته است.

از سوی دیگر کنگره آمریکا حدود 3 سال است که از تدوین سیاستی معقول در قبال ایران جلوگیری می کند. این فشار کنگره ای بود که به طور وسیعی سیاست ایران اوباما در سال 2009 مبنی بر دراز کردن دست دوستی به سوی تهران را، به استراتژی تک بعدی تبدیل کرد. همانگونه که یکی از مقامات عالی وزارت خارجه آمریکا می گوید دیپلماسی یا باید به درستی اجرا شود یا اینکه کنار گذاشته شود.

سپس در سال 2011، بار دیگر این سیاست های داخلی و فعالیت های کنگره بود که در نهایت مخالفت دولت اوباما با مصالحه هسته ای شکل گرفته بین ایران و دولت های برزیل و ترکیه را به همراه داشت. توافقی که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران را به نصف کاهش می داد و در عین حال از انجام عملیات غنی سازی با خلوص بالا در تاسیسات هسته ای جمهوری اسلامی ، جلوگیری می کرد.

در بغداد نیز، کنگره در کاهش شانس مذاکره کنندگان آمریکایی برای ایجاد فضای لازم به منظور توافق با ایران، موفق عمل کرد. این در حالی بود که ایرانیان بر آنچه می توانند دریافت کنند تمرکز کردند و اوباما نیز بر آنچه نمی تواند ارائه کند، متمرکز بود.

اما برای حفظ صلح، آبستراکسیون کنگره باید خاتمه یابد. از سوی دیگر تحریم ها علیه ایران باید به عنوان اهرمی در مذاکرات مورد استفاده قرار گیرند تا توافقی ارزشمند، قابل تایید و محسوس در پرونده هسته ای ایران ایجاد شود.

مشکل دوم در استراتژی اوباما ، مبالغه در دستاوردی است که تحریم ها می توانند به واقع ایجاد کنند. بسیاری از مقامات آمریکایی بر این باورند که اجرای تحریم نفتی ایران می تواند به تغییر رویکرد جمهوری اسلامی بیانجامد. اعتقاد به چنین دستاوردی ، واشینگتن را مبهوت تحریم هایش کرده و در توانایی استفاده از تحریم ها به عنوان یک ابزار معامله ای، تردید ایجاد کرده است. در نتیجه بدون در نظر گرفتن مصالحه ای که ایران می تواند پیشنهاد دهد، مخالفت روز افزونی علیه لغو تحریم ها شکل گرفته است.

 این یک اشتباه جدی به شمار می رود که آمریکا در گذشته نیز شاهد آن بوده است. هر زمانی که یکی از طرف ها احساس کند دست بالا را در مذاکرات دارد، تمایل برای مصالحه در آن طرف به طور چشمگیری کاهش می یابد و در مقابل انگیزه برای تحت فشار قرار دادن طرف مقابل بیشتر می شود. اما اگر آمریکا در زمانی که دست بالا را دارد به دلیل قرار گرفتن در موضع قدرت، از مذاکره اجتناب کند و در عین حال زمانی که دچار ضعف شده نیز مذاکره نکند، آنگاه چه زمانی مذاکره خواهد کرد؟

علاوه بر این مشاهده سابقه اعمال تحریم ها نشان می دهد که این امر لزوما از نظریه تغییر رویه ایران تحت تاثیر تحریم ها، حمایت نمی کند. از سال 1955 تا کنون، از بین 35 کشوری که روند گذار را تجربه کرده اند تنها یک کشور تحت تاثیر تحریم ها این روند را پیموده و آن آفریقای جنوبی بوده است. 20 کشور دیگر تحت اعمال تحریم های محدود قرار داشتند و 14 کشور نیز خود راهی برای گذار یافتند و شامل تحریم ها نبودند. اما از بین 10 کشوری که تحریم ها بر آنها اعمال می شد تنها یک کشور برنامه های هسته ای خود را کنار گذاشت که آفریقای جنوبی بود و 9 کشور دیگر به جای دمکراسی، رژیم های مرتجع و استبدادی و شرایط خطرناک تر را تجربه کردند.

در صورتی که ایران در مذاکرات مسکو با درخواست آمریکا مبنی بر تعلیق فعالیت های غنی سازی 20 درصدی موافقت کند، به طور موثری از روند دستیابی سریع تهران به بمب هسته ای جلوگیری خواهد شد. در این شرایط کنگره باید به دولت اوباما فضای سیاسی لازم برای مصالحه با ایران را ارائه کند.

به بیانی دیگر کنگره باید در مورد یک پرسش اساسی به نتیجه برسد که آیا خواستار جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای است یا اینکه می خواهد تحریم ها را حفظ کند؟ چرا که پیش برد هر دو هدف با یکدیگر امکانپذیر نیست.

نویسنده: تریتا پارسی ، رئیس شورای ملی ایرانی آمریکایی و نویسنده کتاب دیپلماسی اوباما با ایران

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10