موفقیت مذاکرات در گرو حفظ اتحاد 1+5

دیپلماسی ایرانی: شاید بتوان گفت که واژه توافق، لغت مناسبی برای پیش بینی نشست روز چهارشنبه در بغداد بین ایران و 6 قدرت جهانی به منظور حل بن بسته هسته ای جمهوری اسلامی است. در واقع نشست مثبت ماه آوریل در استانبول نوعی احساس حرکت رو به جلو را پدید آورده است.

ایالات متحده که روند گفت و گو ها با ایران را حفظ کرده می کوشد مرحله دیگری را پیش برده و جمهوری اسلامی را به مذاکره بر سر محدود کردن فعالیت های غنی سازی اورانیوم  و بازگشایی سایت های هسته ای برای بازرسی های کامل ترغیب کند. اما موفقیت به اتحاد آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و چین بستگی دارد که برای اعمال تحریم ها علیه جمهوری اسلامی تلاش می کنند. این در حالی است که این ائتلاف هم اکنون نیز در معرض تهدید قرار دارد.

این اتحاد نه تنها به دلیل اینکه روسیه و چین طبق معمول به سختی به ائتلاف برای تحریم ها ملحق می شوند، بلکه به دلیل روی کار آمدن فرانسوا اولاند در فرانسه نیز تهدید می شود.

رئیس جمهور جدید فرانسه تعهدات اقتصادی متعددی را در جریان انتخابات ریاست جمهوری اخیر مطرح کرده که دستیابی به آنها تا حدودی با اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران در تضاد قرار دارد. این تعهدات می تواند راه اتحادیه اروپا در تحریم فزاینده جمهوری اسلامی را دشوارتر کند.

پیش از اینکه نیکلا سارکوزی در سال 2007 به سمت رئیس جمهور فرانسه انتخاب شود، این کشور نیز مانند دیگر کشور های اروپایی در مقایسه با ایالات متحده، موضع نرم تری در قبال ایران داشت. اما سارکوزی در مورد ایران تندرو بود و قصد داشت موضع پاریس را به کاخ سفید نزدیک تر کند. وی به اعمال تحریم های سخت علیه جمهوری اسلامی معتقد بود تا از این راه تهران از برنامه های هسته ای مورد تردید غرب دست بردارد. رویکرد وی حتی انگلیس را نیز تحت تاثیر قرار داد و به سرعت به دیگر کشور های اروپایی سرایت کرد. فرانسه تحت رهبری سارکوزی، اروپایی را هدایت می کرد که بر اعمال تحریم های مالی بر ایران و همچنین خودداری از واردات نفت از جمهوری اسلامی تاکید داشت. تحریم هایی که زمان اجرای آنها به 11 تیرماه موکول شده است.

اما فرانسوا اولاند، رئیس جمهور جدید و سوسیالیست فرانسه، خود را از منطق سارکوزی دور کرده است و این منطق سیاست ایران را نیز شامل می شود. مدت کوتاهی پس از پیروزی اولاند در انتخابات، مایکل روکارد، نخست وزیر سوسیالیست که پیش تر در کابینه فرانسه فعال بود در سفری خصوصی اما سمبولیک به ایران سفر کرد. هرچند اولاند در محافل عمومی می کوشد از موضع ایالات متحده حمایت کند اما این نکته شفاف است که اظهارات مقامات ایرانی پس از ملاقات با روکارد نشان می دهد که این فرانسه جدید دیگر خط مشی تند زمان سارکوزی را در دستور کار خود ندارد.

این در حالی است که ادامه دشواری های اقتصادی در اتحادیه اروپا، چالشی دیگر برای متحدان آمریکا در آنسوی آتلانیتک در خصوص اتحاد آنها در مورد ایران ایجاد کرده است . تحریم نفت ایران می تواند به افزایش بیش از پیش بهای انرژی در اتحادیه اروپا منجر شود که دردسر های اقتصادی تازه ای برای این قاره ایجاد می کند. از سوی دیگر ایران استراتژی خود را در قبال چین دنبال خواهد کرد و به اقتصاد های در حال نبرد اروپایی نفت با قیمت تخفیف داده شده را پیشنهاد می کند. به این ترتیب می توان انتظار داشت که مقابله با ایران دیگر در اولویت های اتحادیه اروپا قرار نداشته باشد، چرا که این اتحادیه با مشکلات مالی عدیده ای دست به گریبان است.

اما در صورتی که اتحادیه اروپا گامی به عقب بردارد، همراه ساختن چین و روسیه در جبهه تحریم ها علیه ایران برای ایالات متحده دشوارتر خواهد بود. چین هم اکنون نیز روابط چندان صمیمانه ای با آمریکا ندارد و از سوی دیگر بزرگترین شریک تجاری ایران به شمار می رود که در عین حال رای وتوی شورای امنیت در تحریم قطعنامه ها را در اختیار دارد. البته گفتنی است که چین نیز اخیر ا کاهشی 11 درصدی در واردات نفت از ایران اعمال کرده که می تواند بر تبادلات مالی ایران و تجارت آن تاثیر گذار باشد.

همچنین روسیه نیز همواره شریک استراتژیک ایران بوده و البته ملاحظاتی را نیز به منظور راضی نگاهداشتن آمریکا در این روابط اعمال کرده است. به بیان دیگر احیای روابط مسکو و واشینگتن در نخستین سال ریاست جمهوری باراک اوباما، تا حدودی کفه ترازو را به نفع کاخ سفید سنگین تر کرد. اما همچنان تردید های زیادی در مورد اهداف آمریکا در روسیه و از سوی دیگر تقویت اندیشه های ضد آمریکایی از سوی روس ها وجود دارد. بنابراین کرملین در موضعی قرار ندارد که در مورد مساله ایران به آمریکا امتیازی ارائه کند.

اما برای ایران تمامی این اخبار، خبرهای خوشایندی است: ائتلاف بین المللی علیه برنامه های هسته ای ایران تمرکز خود را از دست داده و می تواند در آستانه فروپاشی قرار گیرد. می توان گفت که تحریم های بیشتر در انتظار ایران نیست و آنهایی که در صف انتظار برای اعمال شدن قرار دارند نیز با تناقض اعمال خواهند شد. چنین برآوردی زمینه را برای اعتماد به نفس بیشتر جمهوری اسلامی فراهم می کند. 

بنابراین چالش پیش رو، حفظ اتحاد بین المللی است که به منظور جلوگیری از چنین نتیجه ای طراحی شده است. آمریکا باید برای همراه کردن چین و روسیه تلاش بیشتری انجام دهد. و مقامات اروپایی نیز باید برای باقی نگاهداشتن مساله هسته ای ایران در دستور کار خود کوشش کنند. در غیر این صورت ایران دلیلی برای حل مساله هسته ای نخواهد داشت. به این ترتیب روند مذاکرات ، روندی طولانی، کند و خسته کننده خواهد بود که حاصل آن نیز بسیار پایین تر از سطح توقع جامعه جهانی است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10