نفت،تیغی دولبه در جبهه مذاکرات ایران و غرب

دیپلماسی ایرانی:  هنوز یک هفته از پیروزی اولاند سوسیالیست در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه و نیز پیروزی چپ گرایان در یونان نگذشته است که این پیشروی جناح چپ در اروپا تاثیر خود را در کاهش قیمت نفت نشان داده است. البته در کنار این عامل فضای تنش زدایی میان ایران و غرب و تاثیر آن بر کاهش قیمت نفت را نیز نباید نادیده گرفت. در این میان وزیر نفت اعلام کرده در صورتی که مذاکرات بغداد منجر به لغو تحریم های نفتی ایران نشود، ایران صادرات نفت به کلیه کشورهای اروپایی را متوقف خواهد کرد. آن چه مشخص است این است که اهرم نفت در مذاکرات میان ایران و 1+5 از سوی دو طرف مورد استفاده قرار خواهد گرفت. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر مهدی فاخری، معاون بین الملل اتاق بازرگانی ایران بررسی کرده است:

تحولات اروپا مانند روی کار آمدن سوسیالیست ها می تواند در کاهش قیمت نفت موثر بوده باشد؟

بله؛ قطعا تحولات اروپا می تواند در قیمت موثر بوده باشد. البته این تحولات تنها عامل تاثیرگذار نیست اما روی کار آمدن سوسیالیست ها با مسائلی که در ارتباط با تجدید نظر در مورد نحوه برخورد با کسری بودجه مطرح کرده اند، نگرانی هایی ایجاد کرده که هم روز قیمت سهام بورس اروپا تاثیر گذاشته و هم روی قیمت کالاهای استراتژیکی مانند نفت اثرگذار بوده است.

اما در کنار آن چند مسئله دیگر نیز وجود دارد که بر نوسانات قیمت نفت اثر گذاشته است. نکته دوم خود بحران اقتصادی در اروپا است. وقتی قدرت خرید کشورها کم می شود و دچار کسری بودجه می شوند طبیعتا برنامه های توسعه ای و پروژه های عمرانی دولت ها تحت تاثیر قرار می گیرد و این باعث می شود تقاضا برای انرژی کم شود. نکته سومی که باید به آن توجه داشت این است که فصل گرما شروع شده و طبیعی است که تقاضا برای نفت پایین می آید. این هم یک فاکتور دیگر است که می تواند روی قیمت نفت تاثیرگذار باشد. نکته چهارم موضوع توافق ایران با 1+5 در استانبول و پیش بینی ادامه مذاکرات در بغداد و امید به نتیجه بخش بودن مذاکرات است. این ها عواملی است که به نظر می رسد روی کاهش قیمت نفت در اروپا تاثیر گذاشته است.

به نظر می رسد بحث تحریم نفت ایران جدیت سابق را ندارد. این مسئله تا چه حد تاثیرگذار بوده است؟ و این تاثیرگذاری چقدر ادامه خواهد داشت؟

من فکر می کنم هنوز زود است که برای این قضیه آواز پیروزی بخوانیم. به این دلیل که دو طرف تغییری اساسی در روش مذاکره خود داده اند. اما مسائل محتوایی مذاکرات هم چنان به قوت خود باقی است. باید ببینیم که در بغداد فرمول مشخصی از طرفین ارائه می شود تا بتوانند تصمیم گیری کنند؟ آن وقت می توان امیدوار بود که مذاکرات روی غلطک منطقی حرکت می کند. چون اتفاقی که تا کنون میان ایران و 1+5 افتاده است، بیشتر تماس بوده و مذاکره نبوده است. لذا در صورتی که مذاکرات پیش رود می توان امیدوار بود که تا اندازه ای از شدت و حدت بحث تحریم نفت ایران کاسته شود. به همین دلیل هم به نظر نمی رسد که در حال حاضر در وضعیتی باشیم که بتوانیم یک اظهار نظر قطعی و بلند مدت در این زمینه داشته باشیم. چون خیلی اوقات طرفین مذاکره درباره دستور کار مذاکره توافق می کنند اما توافق بر روی دستورالعمل الزاما به معنای توافق در نحوه انجام مذاکره و نحوه اعطای امتیازات به یکدیگر نخواهد بود و ساز و کار مربوطه خود از پیچیدگی خاصی برخوردار است.

از ظاهر قضیه به نظر می رسد همان طور که شما اشاره کردید از شدت و حدت کاسته شود. تقاضایی هم که انگلیسی ها در مورد بیمه محموله های نفتی ایران شش ماه تمدید شود، نشان می دهد که آن ها نیز می خواهند زمینه را برای مذاکرات بیشتر باز کنند.

امروز وزیر نفت اعلام کرده است که اگر در بغداد توافقی در مورد لغو تحریم های نفتی ایران صورت نگیرد، وزارت نفت حتما صادرات نفت به کل کشورهای اروپایی را قطع خواهد کرد. اساسا نفت تا چه حد می تواند به عنوان یک اهرم فشار برای دستیابی به نتیجه مطلوب در مذاکرات استفاده شود؟

پیش از این هم اخباری مبنی بر توقف صادرات نفت ایران به ایتالیا و اسپانیا نیز منتشر شد و بعد از چندی تکذیب شد. نفت حتما یک ابزار مهم است اما یک تیغ دولبه است. این گونه نیست که ایران بتواند یک سویه و یک جانبه از آن بهره برداری کند. نفت کالای حساسی است. مورد نیاز ایران است برای فروش و مورد نیاز اروپایی ها است برای خرید. اما کارایی آن تا حد خاصی است. یعنی برداشت من این نیست که استفاده از ابزار نفت بتواند همیشه زمینه را به نفع یک طرف یا طرف دیگر تغییر دهد.

قبل از این شاهد رشد بی سابقه قیمت نفت بودیم. این افزایش قیمت نفت را تا چه حد به مسائل سیاسی و روانی جاری در فضای بین المللی مانند جزایر سه گانه یا تهدید های اسرائیل در خصوص حمله به ایران مرتبط می دانید؟

مسائل سیاسی حتما در افزایش قیمت نفت تاثیر داشته اما بحث این است که در شرایط عادی بر طبق قوانین اقتصاد بین الملل میان قیمت نفت و دلار و طلا رابطه وجود داشته است. هر گاه قیمت نفت بالا رود،‌ ارزش دلار پایین می آید و طلا بالا می رود و بالعکس. بنابراین قوانین اقتصادی تا حدی مسئله را روشن می کنند. فاکتور سیاسی نیز حتما تاثیر داشته و توقعات و خوش بینی ایجاد شده در مورد تلطیف مسائل که به دو انتخاباتی که یکی از آن ها انجام شد (انتخابات فرانسه) و دیگر طی چند ماه آینده برگزار خواهد شد (انتخابات امریکا) بی ارتباط نیست و این مسائل نیز بر روی این مسئله تاثیر گذاشته اند.

نکته دوم این است که این افزایش بی سابقه نبوده است. قیمت نفت سه سال پیش تا بشکه ای 143 دلار نیز بالا رفته است. بنابراین قیمت بالاتر از این هم رفته است. لذا در مقایسه با دیگر فاکتورهای انرژی، این قیمت بی سابقه ای نبوده ولی بدیهی است که فاکتور سیاسی روی آن تاثیر گذاشته است. اما اگر بخواهیم بگوییم که تاثیر فاکتور سیاسی روی قیمت بوده، الان که قیمت نفت پایین آمده، یعنی آن فاکتور سیاسی بر طرف شده است. در حالی که نمی توان در حال حاضر چنین نتیجه گیری ای کرد. لذا بعید به نظر می رسد ضریب تاثیرگذاری فاکتور سیاسی بیش از پنجاه درصد بوده باشد.