سایه سنگین قبایل بر صنعا
یمن چشم‌انتظار دموکراسی است
چرا با وجود گسترده بودن اعتراض‌ها در یمن مردم موفق به ساقط کردن کامل نظام سابق نشدند؟ آیا ساختار اجتماعی و سیاسی یمن که متاثر از نفوذ قبایل است باعث شده تا انقلاب این کشور توسط احزاب و عربستان مصادره شود؟
بله، ساختار قبیله‌ای یمن سبب‌ساز این ناکام ماندن اعتراض‌ها بوده است که مردم یمن نتوانستند به طور کامل نظام سابق را ساقط کنند. به عبارت دیگر همچنان تصمیم‌گیری‌های اصلی در یمن به عهده قبایل است. یعنی تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری اصلی را قبایل انجام می‌دهند.
توزیع قدرت در جامعه یمن به چه شکلی است؟ بازیگران اصلی داخلی چه کسانی هستند؟
احزاب و روشنفکران هستند. همچنین جنوبی‌ها از گذشته عامل قدرت بودند و در شمال نیز مهمترین مساله قبایل هستند. حتی احزابی هم در این کشور وجود دارند بازهم قبیله‌ای‌اند. به عنوان مثال حزب رییس جمهور و یا حزب رییس مجلس که مرحوم شد، قبیله‌ای بودند. بدین معنا که نام حزب دارند، اما این قبیله‌ها هستند که تصمیم‌گیرنده‌اند.
عربستان از چه طریق و چه میزان در جامعه یمن نفوذ دارد ؟
عربستان نیز از طریق احزاب اسلامی و شخصیت‌های سلفی و سنی در جامعه یمن نفوذ کرده است. عامل مهم دیگر برای نفوذ عربستان در جامعه یمن توزیع پول است.
ترکیب مذهبی جامعه یمن چگونه است؟ زیدی ها و حوثی ها چه پتانسیل و نفوذی دارند؟
ترکیب مذهبی در این کشور شافعی و زیدی است. زیدی‌ها در شمال هستند. این فرقه مذهبی از اواخر قرن سوم هجری یعنی از سال 284 تا پنجاه سال پیش که حکومت امامان زیدی سقوط کرد، نزدیک به هزار سال البته به شکل متناوب، به ویژه در بخش شمال قدرت داشتند. در مقاطعی قدرت به حدود صعده محدود می‌شده،مثلا در اواسط قرن پنجم، یعنی حدود سال 440 به مدت یک قرن حکومت در دست اسماعیلیه بوده است. لازم به ذکر است که آنجا به نام اسماعیلیه معروف نیست بلکه به نام صلحیه است که بازهم با نام قبیله است. همچنین در بخش حضرالموت که بیشتر گرایش صوفیانه حاکم است و در صنعا نیز گرایش‌ها مختلط است، یعنی زیدی‌ها، شافعی‌ها و عوامل سلفی‌ها و وهابی‌ها هم هستند.
حوثی‌ها همان زیدی‌ها هستند که در شمالند. حوث نام منطقه‌ای است. البته زیدی‌ها قبیله نیستند و امامان زیدی فراتر از قبیله بودند،به معنای دیگر زیدی‌ها قبایل را به خدمت می‌گرفتند، اما خود آنها فراتر ازقبیله بودند.آنها سادات طباطبایی حسنی بودند.
چرا زیدی ها و جنبش الحراک جنوب انتخابات اخیر را تحریم کردند؟
چراکه زیدی‌ها داعیه قدرت دارند و تقریبا از سال 93 بود که دوباره قیام کردند، بدین معنا که پس از دوره رکودی که پس از سقوط امامان داشته و تحرکی نداشتند، قیام مسلحانه کردند. گفته می‌شود علی عبدالله صالح پس از مراجعت از امریکا به زیدی‌ها حمله کرد که آنها نیز تنها دفاع می‌کردند. در نتیجه در منطقه صعده جنگ مسلحانه میان دو طرف بود. آنچه که در یمن است و این کشور را متمایز می‌کند، وجود اسلحه است. حتی در دوره‌ای گفته می‌شد در حالیکه یمن تنها 20 میلیون جمعیت دارد، اما 50 میلیون قبضه اسلحه در این کشور است.
آیا حذف حوثی ها از بازی قدرت در یمن ممکن است؟
خیر امکان قدرت گرفتن حوثی‌ها در یمن وجود ندارد.اینکه بتوانند کل یمن را تحت سلطه خود درآورند، امکان ندارد. منطقه نفوذ حوثی‌ها شمال و سعد مقر سنتی زیدی‌ها بوده است.
آینده یمن را با توجه به تنوع بازیگران داخلی و خارجی و مجموعه شرایطی که این کشور را در بر گرفته چگونه ارزیابی می کنید؟
پیش‌بینی آینده یمن بسیار پیچیده است. چراکه نقش قبایل بسیار مهم است. البته به باور من یمن به سمت دموکراسی پیش خواهد رفت، یعنی سنت مردم یمن حتی در دوران علی عبدالله صالح نیز به نوعی به سمت دموکراسی بوده است.
تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/14
نظر شما :