ایران جایگاه تعریف شده‌ای در اتحادیه اروپا نداشته است

وی در مروری بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی دهه های گذشته گفت: دغدغه اتحادیه اروپا تا اواخر دهه 60 میلادی این بود که اعضای اتحادیه استکهلم (کشورهای اقتصاد آزاد) را جذب و اعضای خود را نیز حفظ کند ولی از سال 1972 پس از سخنرانی معروف ژرژ پمپیدو نخست وزیر وقت فرانسه اعلام کرد که ما به شرق وابسته هستیم و باید به آن نگاه کنیم. روی همین اصل تقسیم کار تازه ای برای ارتباط با شرق تعریف کردند. بر همین اساس فرانسه متوجه جنوب شد و به کشورهای افریقایی و مستعمرات خود در این قاره نظر انداخت. همزمان کل جامعه اقتصادی اروپا علاقه شدیدی به ایفای نقش در خاورمیانه پیدا کرد و به دنبال گفتگو با جهان عرب و کشورهایی چون تونس و الجزایر و مراکش رفت ولی راه به جایی نبرد و همچنان مشاهده کرد که ایالات متحده جلودار نفوذ و حضور در خاورمیانه است و اجازه نقش آفرینی را به آنها نمی دهد.

نقیب زاده ادامه داد: با این وضعیت اتحادیه اروپا سراغ رویکرد دیگری رفت و مقرر شد که هر یک از کشورهای اروپایی وارد گفتگوی دوجانبه با کشورهای عرب شود و قراردادهای دوجانبه ببندد و روابط خود را با آنها گرم نگه دارد. نمونه آن نیز قرارداد ژاک شیراک با صدام حسین بود که به فرانسه این احساس را داد که جای پایی برای خود در این منطقه گشوده است.

این کارشناس مسائل اروپا افزود: در ادامه این روند، کشورهایی نظیر کویت، قطر و عربستان نیز به محلی برای انعقاد قراردادها و مذاکرات دوجانبه تبدیل شدند ولی این روابط چندان قوی و مستحکم نبود.

نقیب زاده با بیان اینکه سیاست های فرانسه در جهان عرب نسبت به سایر اروپایی ها مشخص تر بوده است، اضافه کرد: در دهه 80 که جامعه اقتصادی اروپا رشد خوبی را پشت سر می گذاشت، به فکر سیاست جدیدی افتاد و آن عبارت از برقراری رابطه با اتحادیه های مشابه بود. این شکل از ارتباط به نفع انسجام درونی اروپا و یکدستی و مشارکت آنها در تصمیم گیری های جمعی بود. اما جایگاه ایران همچنان در این میان خالی بود. تقریبا می توان گفت ایران در اتحادیه اروپا از هیچ جایگاهی برخوردار نبوده است. تنها مساله ای که جریان داشته، سیاست های دوجانبه و غیرجمعی بوده که از سوی هر کشور اروپایی دنبال می شده است.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه بررسی روند تحولات اروپا و خاورمیانه گفت: از اواخر دهه 80 که مشخص شد صدام حسین رفتنی است، اروپایی ها بیشتر به سمت ایران آمدند تا نقشی را که عراق در سیاست خارجی فرانسه و اروپایی ها داشت، به ایران بدهند. آنها مایل نبودند که کل خاورمیانه زیر سیطره امریکا برود، چرا که مخاطب اصلی جنگ امریکا با عراق، ابتدا اروپا و سپس ژاپن و روسیه بودند و آخر از همه، ایران. درواقع آن جنگ به معنی استقرار نظم جدید موردنظر امریکا بود تا رقبای نفتی اش را سر جایشان بنشاند و نفوذ خود را گسترش دهد. اکنون هم این سیاست درحال انجام است که با نام های خاورمیانه بزرگ یا بازسازی خاورمیانه پیاده می شود.

وی در ادامه این موضوع افزود: اینکه کشورهای اروپایی با جنگ امریکا با عراق و افغانستان مخالفت کردند، ناشی از این اختلافات بود ولی کم کم مجبور شدند همکاری با امریکا را بپذیرند. البته تلاش کردند علیرغم مخالفت امریکا، روی سیاست ضد امریکایی و استقلال طلبانه ایران حساب کنند و با تهران وارد گفتگو شوند ولی سیاست ایران برای امتیازگیری از اختلاف های اروپا و امریکا راه به جایی نبرد و مشخص بود که اروپایی ها در نهایت جانب امریکا را می گیرند نه ایران.

نقیب زاده با اشاره به وقوع بهار عربی از سال گذشته تاکنون گفت: این وقایع از تونس شروع شد و به مصر رسید و سپس به سرنگونی رژیم قذافی منجر شد و حالا به نظر می رسد قرار است در سوریه و بقیه نقاط ادامه پیدا کند. این روند باعث خواهد شد تا همگی اروپایی ها در سیاست تغییر در خاورمیانه به رقابت و مسابقه با هم رو بیاورند و نسبت به یکدیگر پیشدستی کنند. اینگونه است که در ماجرای حمله به ایران نیز مسابقه ای بین قدرت ها برقرار است تا از این طریق فروش سلاح هایشان را به کشورهای منطقه بالا ببرند و سهم خود را در تحولات خاورمیانه بیشتر کنند.

وی در پایان تصریح کرد: ایران هیچ وقت جایگاه تعریف شده ای در اتحادیه اروپا نداشته است؛ مگر به عنوان جانشین کشورهای دیگر (مثل عراق). بنابراین روابط با آن به اندازه ای نیست که تاثیری کلان بر سیاست های اتحادیه اروپا بگذارد.