روابط اعراب و روسیه چشم انتظار دهم مارس

سخنان پوتین خیلی راهگشا و اجرایی نبود ولی به قدری متفاوت از مواضع عملی این کشور بود که همگان از آن به عنوان یک چرخش احتمالی در سیاست های مسکو نسبت به تحولات سوریه تعبیر کردند. پوتین بی آنکه به همتایان غربی اش تاسی کند و از فقدان مشروعیت یا جنایتکار خواندن بشار اسد سخنی بگوید، تنها به این گفته بسنده کرد که نمی دانیم آقای اسد سقوط می کند یا خیر. او همچنین بطور تلویحی گفت که روسیه، بازی مشخصی در سوریه ندارد و بنابراین سقوط یا صعود بشار اسد تاثیری بر هژمونی و منافع مسکو نخواهد داشت.

بسیاری از این سخنان اینطور تعبیر کردند که مسکو کم کم درحال پذیرش واقعیتی دیگر در خاورمیانه در کنار وقایع یک سال گذشته منطقه است. می گویند روسیه نمی خواهد تخم مرغ هایش را توی یک سبد بچیند و اعراب مخالف اسد را که یکدست در برابر او صف آرایی کرده اند، به کلی از دست بدهد و تنها کارت دمشق را در منطقه در اختیار داشته باشد.

دو جمله از ولادیمیر پوتین کافی بود تا صفحات زیادی از روزنامه ها و خبرگزاری ها به تحلیل موضع روسیه در قبال دمشق اختصاص بیابد. برخی می گویند پوتین در آستانه به دست گرفتن ریاست جمهوری بوده و می خواسته پیشاپیش پیامی به غرب بفرستد که زوال بشار اسد هیچ خسرانی عاید روسیه نخواهد کرد و این کشور می تواند با هر شرایط جدیدی در منطقه به خوبی کنار بیاید.

البته هیچ برداشت قطعی و قاطعی نمی توان از مواضع جدید روسیه نسبت به دمشق به دست داد و باید منتظر روزهای آینده و تصمیم گیری های جدید کرملین در قبال طرح اتحادیه عرب و حمایت غرب از آن نشست. پوتین بار دیگر در رقابت های انتخاباتی اش روی اصول روسی و ضد غرب خود پای فشرد و هرگونه دسیسه خارجی و ابراز نظر انتقادی علیه دولت و سیاست کشورش را مورد حمله قرار داد. درواقع پوتین بسیار کمتر از دیمیتری مدودف تمایلات غربی دارد و بیش از او بر حفظ روند موجود و پرهیز از تعاملات غیرضروری و غیرامتیازآور با غرب تاکید دارد.

پوتین از روزی که بار دیگر سکان ریاست جمهوری روسیه را به دست می گیرد، با دو چالش منطقه ای روبروست که ارتباط مستقیم با تصمیم و اراده مسکو دارد. یکی چالش ادامه دار هسته ای ایران و فقدان گفتگوهای ثمربخش میان تهران و غرب و دیگر بحران پیچیده سوریه که گره های کور و درهم رفته اش به خودی خود بازشدنی نیست. اعراب می گویند گره محکم و اصلی را روسیه با وتوی قطعنامه پیشنهادی اتحادیه عرب بر آن زده است و خود نیز باید قدم پیش بگذارد و گره کور را باز کند.

گفته می شود روسیه قرار است به عنوان مهمان در نشست پیش روی وزیران خارجه اتحادیه عرب حضور داشته باشد. این نشست به ریاست سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان برگزار می‌شود و دو موضوع پرونده هسته ای ایران و بحران سوریه محور بحث ها خواهد بود. سابقه برگزاری نشست های اتحادیه عرب و حمایت وزیران خارجه کشورهای عربی از عربستان سعودی، فضای ضد ایرانی و ضد سوری آن را پیشاپیش ترسیم و تضمین کرده است.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه تا امروز نشان داده که کشورش در موضوع سوریه کوتاه نمی آید و به هیچ روی با ابتکار عمل اعراب مبنی بر کناره گیری بشار اسد یا دخالت خارجی در این کشور موافق نیست. مسکو پای هزینه های ناشی از این مخالفتش ایستاده و با وتوی قطعنامه پیشنهادی در شورای امنیت، بر استواری خود بر مواضع ضد غربی اش مهر تایید زده است.

با این وجود اعراب امیدوارند که انزوای به وجود آمده برای روسیه پس از وتوی قطعنامه پیشنهادی و فشار اعراب و غرب بر این کشور، روی تصمیمات روسیه اثر گذاشته باشد و چرخش نظر هفته پیش پوتین و سویه به ظاهر منفعلانه آن، به عمل بپیوندد و دست آنها را برای ایجاد تغییرات بنیادین در سوریه باز بگذارد.

نبیل العربی دبیرکل اتحادیه عرب با اعلام این خبر که سرگئی لاوروف در نشست 10 مارس این اتحادیه شرکت خواهد کرد، از وجود علائم مثبت در تغییر مواضع روسیه و چین در قبال سوریه ابراز خرسندی کرد. از سوی دیگر قطر و عربستان این روزها بر تکاپوی خود افزوده اند و با حفظ انسجام پیشین، به اتهام زنی های خود به ایران هسته ای و نیز تلاش در پشتیبانی همه جانبه از مخالفان سوریه ادامه می دهند. در این میان اگر مسکو نشان دهد که متوجه علائم منفی و معناداری در سوریه شده است، احتمال دارد به اعراب نزدیک تر شود و دست کم یک پله پایین بیاید، در غیر این صورت باید دید کشورهای عربی از چه ابزار و مشوق هایی استفاده خواهند کرد تا مسکو را از سوریه دور و به خود نزدیک تر کنند.