حقوق بشر؛ پاشنه آشیل بشار اسد؟

زمانی که شورای حقوق بشر مسئله ای مانند سوریه را در دستور کار قرار می دهد، چه اقداماتی می تواند انجام دهد؟ آیا صرفا فشار سیاسی وارد می کند یا اقدامات دیگری نیز در حوزه اختیارات شورای حقوق بشر قرار می گیرد؟

مسئله سوریه، از حالت طبیعی خارج شده است. جامعه جهانی ابتدا مسئله را به شورای امنیت ارجاع داد. در شورای امنیت قطعنامه کشورهای عربی خصوصا اتحادیه عرب و برخی کشورهای دیگر، در محکومیت دولت سوریه پیشنهاد دادند که با وتوی چین و روسیه مواجه شد. بعد از آن مسئله به مجمع عمومی کشیده شد. البته مجمع عمومی ضمانت اجرایی ندارد. حالا به دنبال راه سومی برای محکومیت دولت سوریه هستند. اگر برابر با منشور ملل متحد دولت سوریه در شورای حقوق بشر متهم به نقض حقوق بشر و نسل کشی شود، می تواند مبنای ادامه کار در شورای امنیت باشد. به این معنا که تصمیم شورای حقوق بشر همان باری را دارد که قطعنامه شورای امنیت دارد، با این تفاوت که قطعنامه شورای حقوق بشر، مبنای کار شورای امنیت قرار می گیرد و از طریق شورای امنیت اجرایی می شود.بنابراین، این مسئله که کشورهای عربی و غربی در پی این هستند که در شورای حقوق بشر، دولت سوریه محکوم شود، مقدمه و پیش زمینه ای برای بردن دوباره پرونده سوریه به شورای امنیت به اتهام  مورد ادعای نقض حقوق بشر و نسل کشی است.

شورای حقوق بشر از دولت سوریه خواسته است که تعداد کشته ها را مشخص کند. این مسئله چه اهمیتی دارد؟

علت این که شورای حقوق بشر خواسته است که دولت تعداد کشته ها را اعلام کند، این است که مشخص شود آیا میزان افرادی که در سوریه کشته می شوند، از حد یک درگیری معمولی فراتر رفته است. اختلافی که در حال حاضر بین دولت سوریه و دیگران است، این است که دولت حق و حقوقی برای مخالفان و یا اپوزیسیون قائل نیست. دولت می گوید این ها گروه های تروریستی مسلح هستند که نیروهای امنیتی و مردم را می کشند و می خواهند نظم و امنیت را بر هم زنند.

تا چه حد می توان به آماری که دولت ارائه می کند، اطمینان کرد؟

طبیعی است که دولت سوریه اعداد و ارقام را رسما اعلام نمی کند. مضاف بر این، طرف مقابل را به عنوان مخالف به رسمیت نمی شناسد و معتقد است که این ها تروریست هستند. حتی ارتش آزاد و شهری که در اختیار این ارتش است را به رسمیت نمی شناسد. به همین دلیل اعداد و ارقام کشته ها توسط دولت سوریه بیان نمی شود. همین عدم اعلام تعداد کشته ها، بهانه ای برای محکومیت سوریه را فراهم می آورد.البته الان آماری در دست هست و در این آمار که توسط مجامع مختلف ارائه شده است، تفاوت چندانی دیده نمی شود. مسئله این است که این افراد جزء کدام گروه هستند؟ دولت می گوید این ها مردم عادی هستند که توسط تروریست ها کشته شده اند. در حالی که مخالفین می گوید این ها معترضینی هستند که نیروهای امنیتی سوریه آن ها را کشته اند.به باور من، این اقدامات زمینه ساز محکومیت دولت سوریه از طریق شورای حقوق بشر و پیگیری آن در شورای امنیت است.

خروج نماینده سوریه از نشست شورای حقوق بشر می تواند در مشروعیت تصمیم این شورا خللی ایجاد کند؟

خیر؛ دولت سوریه نیز در این شورا یک رای دارد. بنابراین باید رای گیری شود و نتیجه بر اساس رای کشورها مشخص می شود. اگر نمایندگان سوریه در نشست می ماندند می توانستند از دولت سوریه دفاع کنند. همین صحبت هایی که در مورد تروریست بودن طرف مقابل مطرح می کنند و ادعاهایی که در مورد کشته ها دارند را بیان می کردند. خروج این نمایندگان نمی تواند تاثیرگذار باشد. چون باید رای گیری شود و رای گیری از مجموعه کشورهای عضو شورای حقوق بشر انجام می شود. نمایندگان سوریه می توانستند بمانند و به قطعنامه رای منفی دهند. شاید هیئت سوری می دانست که چه اتفاقی در شورا خواهد افتاد و با توجه به نتیجه احتمالی، نشست را ترک کرد.

در نهایت جمع بندی شما از بحثی که در شورای حقوق بشر در مورد سوریه مطرح شده، چگونه است؟

همان طور که در ابتدا اشاره کردم، به این دلیل که قطعنامه ای علیه سوریه در شورای امنیت تصویب نشد و کشورهای عربی و خصوصا اتحادیه عرب، تصویب این قطعنامه را پیگیری می کردند، از طریق مجمع عمومی مسئله را دنبال کردند. اما به دلیل این که مصوبات مجمع ضمانت اجرا ندارد، وسیله دیگری را به کار گرفتند و آن طرح موضوع در شورای حقوق بشر است. اگر در شورای حقوق بشر قطعنامه ای علیه سوریه تصویب شود که بسیار محتمل است، از شورای امنیت درخواست می شود که به علت نقض حقوق بشر از طریق نسل کشی اقدام کند.