عراق و نشست اتحادیه عرب؛ یک کارد دو لبه

 دیپلماسی ایرانی: میزبانی اجلاس سران عرب توسط عراق از چند ماه پیش به این سو، زمینه ساز بحث هایی بود درباره دعوت یا عدم دعوت از نماینده سوریه. اگرچه میزبان بودن در چنین نشست هایی به معنی صاحب اختیار بودن در ارسال یا عدم ارسال دعوت نامه ها نیست، ولی از آنجا که عراق پس از پشت سر گذاشتن دوران دیکتاتوری رژیم سابق، به محلی برای کشمکش و رقابت های سیاسی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل شده و یک پا این طرف و یک پا در طرف دیگر دارد، موضوع حضور نماینده حکومت سوریه در آن به یک بحث حیثیتی برای اعراب تبدیل شده بود.

اتحادیه عرب چندی است که رابطه خود را با دولت سوریه قطع کرده و به دلیل تداوم درگیری ها در این کشور و عدم تبعیت بشار اسد از طرح های این اتحادیه، موضوع اخراج سوریه را از آن عملی کردند و همچنان بر کناره گیری اسد از قدرت به عنوان یگانه راه حل پایان خشونت ها در این کشور تاکید دارند.

مسئله سوریه برای اعراب به یک قمار شبیه شده است. به بیان دیگر، اعراب به سوریه به چشم یک سرمایه بالقوه می نگرند که هنوز به چنگ نیامده است. این سرمایه هم جنبه حیثیتی و ناسیونالیستی دارد و هم واجد منافع عمده ژئوپلتیکی است که دستیابی به آن، حکم بردن لاتاری را خواهد داشت و زیست و زمانه اعراب را زیر و رو خواهد کرد. می توان گفت عرب های همگام با عربستان و قطر در جبهه ای واحد قرار گرفته اند و ترقی و توسعه عربی خود را تا اندازه ای به این شرط بندی گره زده اند.

عراق در این میانه کمی دست به دست شده و در گیرودار اختلاف های داخلی و شدت گیری حمله های تروریستی، گرفتار یک بحران تصمیم گیری شده است. عراق دوره گذاری را طی می کند که گریزی از آن ندارد و در این رهگذار، یک سر به جانب امریکا و اعراب می چرخاند و یک سر به سمت ایران. عراق تا امروز در تصمیم سازی های ضد سوری اتحادیه عرب دخیل نبوده و ترجیحش را که همانا پایان دادن به تنش های خارجی علیه سوریه است بارها اعلام کرده و بدین وسیله، طرفی بی طرف در اتحادیه عرب نامیده می شود. شاید از همین روست که عراق این روزها با تروریسمی هدایت شده و هدفمند روبروست و زیر فشار برای امتیازدهی های داخلی و خارجی قرار دارد.

بحران تصمیم گیری و بازیگری عراق، شاید در جریان اجلاس اتحادیه عرب در بغداد بیشتر ظهور و بروز پیدا کند. کشورهای عضو اتحادیه عرب که در مجمع عمومی سازمان ملل و نشست های تونس و شورای همکاری خلیج فارس، بر یکدستی خود پای فشرده اند، سیاست جذب حداکثری را تا پیوستن عراق به جمع خودمانی خودشان ادامه می دهند و از هیچ مشوق و چماقی برای رسیدن به این مقصود درنمی گذرند.

در نشست پیش روی اتحادیه عرب در بغداد که از آن به عنوان رویدادی تاریخی برای عراق پس از سقوط صدام حسین نام می برند، پادشاه عربستان نیز دعوت شده است. عربستان می خواهد همچنان سلطان اعراب باقی بماند و اعتبار و اصالت عربی خود را بر عراق میزبان هم دیکته کند و دولت این کشور را از پیش به خود نزدیک تر و وامدارتر کند. نزدیکی و وامداری به عربستان، در حکم حمایت همه جانبه اتحادیه عرب از عراق و کمک به این کشور در گذر از حوادث و کشمکش های داخلی است و این مهم به دست نمی آید مگر با تجدیدنظر بغداد در نگاهش به سوریه و رابطه اش با ایران و پذیرش پدرخواندگی سعودی ها در منطقه.

سفیر عراق در ریاض اعلام کرده است که سوریه قطعا در نشست اتحادیه عرب شرکت نخواهد داشت و این مسئله قطعی است چرا که دعوت نامه های مربوطه از سوی اتحادیه عرب صادر می شود و این نهاد است که مشخص می کند چه کسی بیاید و چه کسی نیاید.

این مقام دیپلماتیک عراق همچنین از اهمیت برگزاری نشست سران عرب در بغداد به عنوان یک تحول بزرگ در رابطه با کشورهای عربی یاد کرده و گفته است: امیدواریم این نشست با موفقیت همراه شود، به ویژه با توجه به اینکه کشورهای عربی همگی در شرایط فوق العاده ای به سر می برند که مستلزم اتخاذ مواضع واحد از سوی اعراب برای مقابله با این چالش هاست و عراق نیز تلاش های زیادی برای موفقیت این نشست انجام می دهد.

به نظر می رسد دولت عراق در گیرودار اختلافات داخلی و گرفتار در بحرانی که توسط گروه های نزدیک به عربستان ایجاد شده، تلاش می کند اجلاس اتحادیه عرب را به بستری برای همگرایی بیشتر با اتحادیه تبدیل کند. حضور سران کشورهای عرب در بغداد برای شرکت در اجلاس پیش رو، می تواند نقطه عطفی در تاریخ عراق محسوب شود. اما این نقطه عطف هم فرصت است برای عراق و هم تهدید.