گلایه آمانو در مورد پارچین

یوکیا  آمانو اخیرا گزارش جدیدی در مورد برنامه هسته ای ایران منتشر کرده است. مهم ترین نکاتی که در این گزارش به آنها اشاره شده چیست؟

گزارش یازده صفحه ای اخیر آقای آمانو برخلاف گزارش های قبلی مختصر تر و کاربردی تر تنظیم شده است. در این گزارش ضمن آنکه برموفقیت های بزرگ ایران در زمینه تولید میله سوخت هسته ای جهت استفاده در راکتورهسته ای دارو سازی تهران، تاکید شده است مواردی را از جزئیات فعالیت های پانزه مرکز هسته ای ایران به اطلاع سایر کشورها رسانده و مذاکرات هیات آژانس با ایران را به دلیل خود داری ایران از اجازه دادن به بازرسی از مرکز پارچین بی نتیجه دانسته است. آقای آمانو در گزارش خود ضمن گلایه از عدم دسترسی بازرسان آژانس به منطقه نظامی پارچین، ایران را متهم کرده که به طور مخفیانه به دنبال ساخت تسلیحات هسته ای است. وی همچنین از ایران خواسته در زمینه "مسائل حل نشده" شفاف سازی کند و به گفتگوهای بدون پیش شرط به منظور احیای اعتماد بین المللی متعهد شود. آمانو ضمن اظهار نگرانی های جدی در مورد ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران گفته است: «ایران با آژانس همکاری نمی کند.» بنابراین در این گزاش، مدیر کل آژانس ضمن تاکید بر پیشرفت های هسته ای ایران، ازاجرا نشدن قطعنامه های شورای امنیت توسط ایران در باره متوقف نشدن غنی سازی اورانیوم خبر می دهد که تکرار گزارش های قبلی است و نسبت به اینکه ایران اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان نداده گلایه کرده است.

اختلاف ایران و آژانس بر سر بازدید از مرکز پارچین ناشی از چه مسئله ای است؟

آژانس از ایران انتظار دارد علاوه بر تعهدات خود در زمینه اجرای پیمان ان پی تی وپادمان مربوط به آن، به کارشناسان اعزامی از سوی آژانس اجازه دهد، از سایرمراکز غیرمرتبط با فعالیت های هسته ای ایران نیز بازدید داشته باشند که ایران با این خواست مخالفت کرده است. مقام های آژانس می گویند بر اساس الحاقیه ان پی تی که ایران هم در سال 2003 بصورت موقت و داوطلبانه آنرا امضاء کرده است؛ این اختیار را دارند که از هر کجا بدون محدودیت وحداکثر با چهل و هشت ساعت فاصله زمانی بازرسی داشته باشند. بر این اساس آنها از ایران می خواهند برای رفع شبهات و ادعاهای سایر اعضا اجازه بازدید مجدد را از پارچین بدهد که ایران مخالف آن است.

دلیل مخالفت ایران چه بوده؟

 ایران به دو دلیل با این خواست مخالف است. اول آنکه آژانس براساس پادمان اجرایی ان پی تی فقط موظف به بازرسی از مراکز اظهار شده هسته ای است، و حق ندارد برای بازرسی از مراکز غیر هسته ای هیچ کشوری درخواست بازرسی داشته باشد. امضای این الحاقیه در سال 2003 از سوی ایران که از سوی آژانس مورد اشاره قرار می گیرد، داوطلبانه بوده و پیوستن به الحاقیه ان پی تی به تائید نهایی مجلس ایران نرسیده است و دولت نمی تواند در چهارچوب این الحاقیه، با آژانس همکاری کند.

 دوم آنکه ایران درسال 2005 برای نشان دادن حسن نیت خود و همکاری داوطلبانه با آژانس اجازه بازرسی از منطقه نظامی پارچین را داده و پس از بازرسی های کارشناسان آژانس در گزارش آقای البرادعی دبیرکل وقت آژانس به صراحت آمد که هیچ فعالیت هسته ای در پارچین مشاهده نشده است. بنابراین بازدید مجدد هیات آژانس پس ازگذشت هفت سال ازاین موضوع چه انگیزه ای جزبهانه جویی می تواند داشته باشد؟  
 

 یعنی معتقدید که آژانس اهدافی از این کار دارد؟

ببینید این که آژانس به صرف این که ایران با بازدید از پارچین موافقت نکرده، چنین گزارش تندی را تهیه کرده به این معناست که این مسئله قرار است زمینه ای شود برای اینکه در پنجم مارس پرونده ایران در آژانس مطرح شود به شورای حکام ارجاع داده شود و بعد احیانا قطعنامه جدیدی علیه ایران صادر شود و برای شورای امنیت فضاسازی شود. اینگونه رفتار مدیرکل آژانس جز فضاسازی و بهانه جویی معنایی دیگر نمی تواند داشته باشد.

آیا بهتر نبود که ایران با اجازه دادن به آژانس برای بازدید از این مرکز چنین بهانه ای را از آنها می گرفت؟

مسئله این است که در سال 2005 ایران اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان داده بود اما اکنون آنها معتقدند که اطلاعات جدیدی را بدست آورده اند که در پارچین فعالیت های غیرمعمول انجام می شود. ایران طبق معاهده ان پی تی ایران موظف است فقط اجازه بازرسی سایت هایی را که اظهارکرده بدهد و این شامل پارچین نمی شود. بنابراین ایران حق دارد که با این درخواست مخالفت کند.

با این وجود ایران می تواند با این بازرسی موافقت کند و مانع از این فضا سازی شود. این طور نیست؟

درست است ایران در شرایط فعلی می توانست با موافقت با بازدید از پارچین فضای مثبتی را ایجاد کند تا بهانه را از دست دشمنان ایران بگیرد و آن ها نتوانند بهانه ای داشته باشند. چرا که ایران از خودش مطمئن است و مورد خاصی هم در پارچین نیست ولی ایران نیز شرایط دارد. ایران برای بازرسی از مراکز نظامی خود شرایطی دارد که باید در چهارچوب یک توافق دوطرفه انجام شود. به بیان دیگر ایران و صد کشور عضو آژانس که هنوز الحاقیه انی پی تی را تائید نهایی نکردند، نمی توانند درهای همه مراکز نظامی خود را که هیچ ربطی به فعالیت های هسته ای ندارد بر روی بازرسانی باز کنند که متقابلا هیچ تعهدی را درباره محرمانه ماندن نتایج دیدارها نمی پذیرند. ایران درسال های اخیرهمیشه به این نکته مهم اشاره داشته است که کشورهای جهان اگر تعهدات بین المللی را می پذیرند درمقابل امتیازهایی برای ارتقاء سطح همکاری های خود بدست می آورند. اگر قرارباشد کشورهایی مانند ایران به طور مرتب تعهدات بین المللی را ازسوی مراکز قدرت بپذیرند اما درمقابل نه تنها ازهیچ امتیازی بهرمند نشوند بلکه فشارهای روزافزون ناشی از تحریم ها را هم تحمل کنند، نمی توانند در مقابل افکار عمومی خود از عمل خود دفاع کنند.  

آمانو در این گزارش خود نیز همانند گزارش های قبلی بر اجرا نشدن قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در باره فعالیت های ایران در زمینه غنی سازی اورانیوم تاکید کرده است. این مسئله چگونه ارزیابی می کنید؟

ایران به بندی از منشور سازمان ملل که حق حاکمیت ملی کشورها را به رسمیت می شناسد و بندی که تصریح می کند کشورها نباید تعهداتی که علیه منافع ملی آن ها است را بپذیرند، استناد می کند و معتقد است که این مصوبات شورای امنیت غیرقانونی است فعالیت های صلح آمیز ایران در زمینه غنی سازی اورانیوم به شهادت گزارش های سی گانه  آژانس کاملا زیر نظر بازرسان این نهاد بین المللی بوده و به هیچ وجه صلح و امنیت بین المللی را تهدید نمی کند . بنابراین فشارهای غرب موجب شده بصورت کاملا یکطرفه تاکنون هفت قطعنامه علیه ایران در شورای امنیت تصویب شود که چهار مورد آن تحریم های وسیعی را به مردم ایران تحمیل کرده است . ضمن آنکه کشورهای آمریکا ، کانادا و اتحادیه اروپا با همکاری ژاپن وکره جنوبی و استرالیا تحریم های گسترده تری را خارج از چهارچوب های قطعنامه شورای امنیت به مردم ایران تحمیل کردند که مفاد انها هیچ ارتباطی به فعالیت های ایران در زمینه انرژی هسته ای و غنی سازی اورانیوم ندارد.به هر حال آژانس باید مذاکراتی فارغ از فشارهای غرب و سلطه جویی کشورهای غربی مذاکراتی سازنده را برقرار کنند و این نکته را در نظر بگیرند که اگر قرار است ایران تعهداتی فراتر از ان پی تی بپذیرد در مقابل چه امتیازی خواهد گرفت.
 

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16